Złota Kaplica, znana również jako Kaplica Królów Polskich, jest jednym z najważniejszych obiektów w poznańskiej katedrze. Jej lokalizacja jest dokładnie ulokowana w osi tej katedry, co czyni ją centralnym punktem w architekturze sakralnej Poznania.
Historia Złotej Kaplicy sięga 1405 roku, kiedy to wzniesiono pierwotną kaplicę poświęconą Najświętszej Marii Pannie. Niestety, ta średniowieczna budowla nie przetrwała próby czasu, gdyż została wielokrotnie zniszczona przez pożary oraz powodzie, co skutkowało jej ostatecznym upadkiem.
Pomysł odtworzenia kaplicy pojawił się w 1815 roku, a wkrótce potem zrealizowano plan wzniesienia nagrobka pierwszych władców Polski na jej miejscu. Prace budowlane rozpoczęły się w latach 1836–1837, co zaowocowało powstaniem pięknej architektury, która do dziś zachwyca odwiedzających.
Historia
Mieszko I oraz Bolesław Chrobry najprawdopodobniej spoczywają w poznańskiej katedrze, zbudowanej w stylu wczesnoromańskim, która uległa zniszczeniu podczas najazdu czeskiego księcia Brzetysława w latach 1038/1039. W XIII wieku biskup Bogufał II prawdopodobnie zainicjował budowę wspólnego mauzoleum dla tych monarchów, umiejscowionego w nawie głównej katedry. Zachowało się epitafium odnoszące się do Bolesława I, które stanowi ważny element historyczny związany z tym miejscem. Około 1360 roku Kazimierz III Wielki ufundował nowy sarkofag, wykonany z piaskowca, który przetrwał do pożaru w 1772 roku. Ten grobowiec przedstawiał Chrobrego z lwem u stóp.
Rozbiory oraz wojny napoleońskie spowodowały opóźnienia w budowie godnego nagrobka dla pierwszych Piastów. W tym czasie prochy monarchów były przechowywane w urnie, która znajdowała się w kapitularzu katedry. Dopiero w 1815 roku, na fali inicjatywy przyszłego biskupa, księdza Teofila Wolickiego, powstał komitet budowy nowej kaplicy, który prowadził hr. Edward Raczyński. Przyjęto projekt, który stworzył Franciszek Lanci, zakładający konstrukcję kaplicy w stylu bizantyjskim na planie ośmioboku. Inspiracja sztuką Bizancjum wynikała z panującego wówczas przekonania, że mijająca dekada zamyka 1000 lat od założenia państwa polskiego, które w swych początkach miało wiele związków z cesarstwem. Kaplica ta została przebudowana w latach 1836–1837, a kompletny zestaw jej wyposażenia zrealizowano do 1841 roku.
Architektura i wyposażenie
W przestrzeni po prawej stronie głównego wejścia do Złotej Kaplicy można zobaczyć neogotycki sarkofag, który powstał według projektu słynnego architekta Lanciego, a jego realizację zlecił Gustav Hesse. W eleganckich, ostrołukowych arkadach umieszczono figury przedstawiające Chrystusa oraz czterech apostołów. Skrajne rzeźby, znajdujące się z prawej strony, ukazują Chrystusa i św. Piotra, które są częścią sarkofagu ufundowanego przez Kazimierza Wielkiego. Pozostałe postacie to dzieło Tomasza Oskara Sosnowskiego.
Tuż nad grobowcem widnieje obraz stworzony przez Edwarda Brzozowskiego, na którym Bolesław Chrobry oraz Otton III stają u grobu św. Wojciecha. Po przeciwnej stronie kaplicy wznosi się pomnik władców, fundowany przez Edwarda Raczyńskiego i zaprojektowany przez Christiana Raucha. Postać Chrobrego została odlana z rysów księcia Józefa Poniatowskiego. Nad tym majestatycznym pomnikiem znajduje się obraz autorstwa Januarego Suchodolskiego, przedstawiający Mieczysława I kruszącego bałwany, wykonany w 1837 roku.
Naprzeciw wejścia dostrzec można widowiskowy ołtarz, na którym umieszczono mozaikę ilustrującą wniebowzięcie Najświętszej Marii Panny. Obraz ten pochodzi od Tycjana i nosi tytuł Madonna Assunta, a jego wykonanie jest dziełem Liborio Salandriego, który stworzył go na zlecenie Konstancji Raczyńskiej z Potockich. Na antepedium ołtarza znajduje się sześć figurek świętych i męczenniczek, które stanowią cynkowe odlewy, wykonane na zamówienie w wytwórni Moritza Geissa w Berlinie. Również podłoga kaplicy ozdobiona jest mozaiką wykonaną przez Liborio Salandriego, na której widnieje napis: Miecislaus Dux Boleslaus Rex (Mieczysław Książę Bolesław Król).
Kopuła Złotej Kaplicy zdobi przedstawienie Boga Ojca otoczone cherubinami. W jej dolnej części umieszczono medaliony osiemnastu polskich świętych oraz błogosławionych, a także św. Weroniki i św. Romualda. Poniżej znajdują się medaliony z 34 najstarszymi polskimi herbami szlacheckimi, a pod nimi umieszczono osiem tarcz z herbami najstarszych diecezji, które reprezentują:
- poświadczenie herbu poznańskiego – skrzyżowane klucze św. Piotra i miecz św. Pawła,
- herb gnieźnieński – trzy lilie,
- herb krakowski – trzy korony,
- herb wrocławski – głowa Jana Chrzciciela,
- herb płocki – Najświętsza Maria Panna,
- herb kujawski – święty Józef,
- herb kamieński – krzyż,
- herb lubuski – dwie włócznie.
Kopułę opracował Franciszek Maria Lanci zgodnie z wizją Edwarda Raczyńskiego, a jej konstrukcję zrealizował Müller z Berlina. Pod herbami kapituł, wznoszą się figury aniołów, których model został stworzony przez ucznia Raucha, Alberta Wolffa. Na bazie tego projektu Gustav Hesse wykonał w sztucznym kamieniu sześć figur, natomiast kolejne dwie odkuł w piaskowcu. Realizację tego dzieła ukończono w 1839 roku. Kapitele kolumn ozdobione są wizerunkami orłów, a poniżej widnieje fryz z głowami cherubinów.
Wejście do kaplicy zamyka finezyjna krata, która prawdopodobnie została zaprojektowana przez Lanciego i wykonana w 1838 roku przez rzemieślnika Steinbringa z Mosiny. Na zewnętrznych narożnikach katedry, kaplicę dekorują kamienne rzeźby przedstawiające Jordana, Mieszka I, Dąbrówkę oraz Bolesława Chrobrego, stworzone przez Czesława Woźniaka w latach 1974–1976.
Przypisy
- Zofia Ostrowska-Kębłowska, Dzieje Kaplicy Królów Polskich czyli Złotej w katedrze poznańskiej, Poznań 1997 r., s. 120.
- Zofia Ostrowska-Kębłowska, Dzieje Kaplicy Królów Polskich czyli Złotej w katedrze poznańskiej, Poznań 1997 r., s. 117.
- Zofia Ostrowska-Kębłowska, Dzieje Kaplicy Królów Polskich czyli Złotej w katedrze poznańskiej, Poznań 1997 r., s. 116.
- Od powstania kaplica najczęściej nazywana była „Kaplicą Królewską” lub „Kaplicą Królów Polskich”. Określenie „Złota Kaplica” pojawiło się po raz pierwszy w warszawskim „Tygodniku Ilustrowanym” w roku 1860. Określenia „Die Goldene Kapelle” używał również niemiecki historyk Julius Kohte w Verzeichnis der Kunstdenkmāler der Provinz Posen, Berlin, 1896. Za: Zofia Ostrowska-Kębłowska, Dzieje Kaplicy Królów Polskich czyli Złotej w katedrze poznańskiej, Poznań 1997 r., s. 6.
Pozostałe obiekty w kategorii "Kaplice":
Kaplica I Zboru Chrześcijan Baptystów „Wspólnota Nowego Narodzenia” w Poznaniu | Kaplica św. Józefa w Poznaniu | Zespół klasztorny Karmelitanek Bosych w Poznaniu (Łazarz) | Kaplica II Zboru Chrześcijan Baptystów „Koinonia” w Poznaniu | Kaplica Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny w Poznaniu | Zakład św. Łazarza w PoznaniuOceń: Złota Kaplica