Parafia św. Mikołaja w Poznaniu

---

Historia

W okresie od XVIII wieku do początków XX wieku, Poznań był miejscem, gdzie mieszkała niewielka społeczność prawosławna, głównie pochodzenia greckiego. Okazjonalnie organizowano dla nich nabożeństwa w prywatnych domach, wśród których był także dom Jana Konstantego Żupańskiego.

W latach dwudziestych XX wieku, w Poznaniu powstała parafia prawosławna. W początkowym okresie miała charakter wojskowy i obejmowała przede wszystkim prawosławnych rekrutów z Kresów Wschodnich, którzy pełnili służbę wojskową w tym regionie. W celu zaspokojenia ich duchowych potrzeb, Dowództwo Okręgu Korpusu VII decyzją Komendy Miasta utworzyło kaplicę garnizonową. Do tego celu przeznaczono dawną drewnianą stajnię wojskową, znajdującą się u zbiegu ulic Marcelińskiej, Polnej i Wojskowej. Ta budowla o konstrukcji belkowej, składająca się z trzech równoległych pomieszczeń, powstała bez sufitu, a jej dach pokryto papą.

Adaptacja budynku rozpoczęła się od wymiany okien na większe, a także dobudowy niewielkiej kopuły nad przyszłym prezbiterium. Wszystkie elementy wyposażenia, takie jak ikony w kiotach, świeczniki, żyrandole, naczynia i księgi liturgiczne, zostały sprowadzone z cerkwi Świętej Trójcy w Koninie. Ikonostas przywieziono z Kalisza, gdzie wcześniej znajdował się w soborze świętych Apostołów Piotra i Pawła, zburzonym w latach dwudziestych XX wieku. Konsekracja tej nowo powstałej cerkwi prawosławnej miała miejsce 13 kwietnia 1924 roku, co zostało upamiętnione przez Księgarnię św. Wojciecha, która wydała okolicznościową widokówkę z trzema ujęciami świątyni.

Dzięki staraniom ks. Aleksandra Bogaczowa, kapelana wojskowego, do wybuchu II wojny światowej wykonano w cerkwi sufit oraz posadzkę, a belki nośne obudowano dyktą, co nadało im wygląd czworograniastych kolumn. Ściany budynku również zostały pokryte papą. W międzywojniu parafia zmieniła swój charakter na cywilno-wojskowy, ponieważ wielu prawosławnych inteligentów z Kresów przybywało do Poznania w poszukiwaniu pracy, a także osiedlali się imigranci polityczni z ZSRR.

W związku z tym parafia dysponowała kwaterą na poznańskim cmentarzu starogarnizonowym, która uległa znacznym zniszczeniom po wkroczeniu Armii Czerwonej do miasta w 1945 roku. Zniszczono wówczas grób generała Sergiusza Kułżyńskiego, który przed wojną był dyrektorem hipodromu w Poznaniu. Wielu dawnych rosyjskich imigrantów, którzy nie opuścili miasta przed zajęciem przez wojska radzieckie, zostało deportowanych do łagrów w głąb ZSRR.

W wyniku działań wojennych w 1945 roku, cerkiew poznańska doznała niewielkich uszkodzeń, które naprawiono dzięki wysiłkom ks. Piotra Marczaka, prawosławnego oficera Wojska Polskiego oraz późniejszego proboszcza parafii w Torzymiu i Zielonej Górze. W 1951 roku cerkiew stała się konkatedrą nowo powstałej diecezji łódzko-poznańskiej. Po wojnie kontynuowano prace nad przebudową budynku; na szczytowej ścianie wzniesiono wieżyczkę z kopułą, a na wysokości chóru dodano okna oraz drzwi, które otwierano podczas bicia dzwonów wewnątrz świątyni. Przywrócono również kwestię własności gruntu pod cerkwią, który wcześniej był terenem wojskowym, a później przeszedł na własność miasta.

Na początku lat 60. XX wieku, dzięki funduszom miejskim, cerkiew otynkowano oraz zbudowano ogrodzenie wokół niej. W latach 70. XX wieku, w oknie nad chórem umieszczono witraż autorstwa prof. Adama Stalony-Dobrzańskiego, przedstawiający Włodzimierską Ikonę Matki Bożej, św. Mikołaja oraz św. Hioba Poczajowskiego. W tym czasie odnowiono także wnętrze świątyni.

W końcowej fazie stanu wojennego oraz w okresie bezpośrednio po nim, w bocznych nawach cerkwi składowano transporty z darami napływającymi z krajów zachodnich, przeznaczone dla różnych chrześcijańskich wspólnot. Gdy przedstawiciele poszczególnych parafii odbierali swoje przydziały, wiele z nich przekazywało parafii prawosławnej dary w podzięce za magazynowanie. Po zaspokojeniu potrzeb wiernych, pozostałe dary rozdawano mieszkańcom okolicy, którzy w ramach wdzięczności składali ofiary na rzecz świątyni. Z uzyskanych pieniędzy zakupiono materiały budowlane, co skutkowało tym, że cerkiew została w latach 80. obmurowana i ponownie konsekrowana. Niestety, projekt zakładający dobudowę zdobnej fasady ozdobionej kopułami (autorstwa prof. Aleksandra Grygorowicza) nie został zrealizowany.

W 2011 roku rozpoczęto generalny remont cerkwi. Nabożeństwa parafialne odprawiane są w soboty, niedziele oraz święta według nowego stylu. Uroczystość patronalna ma miejsce 9 maja, co jest związane ze świętem Przeniesienia Relikwii św. Mikołaja. W lutym 2022 roku rozpoczęto odprawianie nabożeństw prawosławnych również w Lesznie.

Wykaz proboszczów

W wykazie proboszczów parafii św. Mikołaja w Poznaniu znajdziemy ważne postacie, które przez lata kierowały tą wspólnotą. Lista obejmuje zarówno administratorów, jak i proboszczów, którzy mieli istotny wpływ na rozwój parafii.

• 1924–1945 – ks. Aleksander Bogaczow (administrator),
• 1945 – ks. Piotr Marczak (administrator),
• 1945–1957 – ks. Fieodot Żuk,
• 1957–1968 – ks. Aleksander Sadowski,
• 1968–1976 – ks. Jerzy Klinger,
• 1976–1987 – ks. Włodzimierz Jakubowski,
• 1987–2022 – ks. Paweł Minajew,
• od 2022 – ks. Sławomir Kondratiuk.

---

Oceń: Parafia św. Mikołaja w Poznaniu

---