Pomnik Armii Poznań

---

Symbolika

Pomnik Armii Poznań jest niezwykłym dziełem, które doskonale oddaje ducha przeszłości oraz poświęcenie żołnierzy. Jego konstrukcja składa się z dwóch wyraźnie przeciwstawnych elementów. Z pięciu smukłych form, które wznoszą się ku niebu, można odczytać symbolikę polskich bagnetów. Pojawiają się one jako metafora oporu przeciwko pancernym siłom niemieckim, które reprezentowane są przez cztery pochylone, szare słupy.

Na ścianach pomnika znajdują się inskrypcje upamiętniające bogatą historię. Wśród nich znajdują się nazwy pól bitewnych, a także jednostek, które tworzyły Armię „Poznań”. Dodatkowo, zebrano tu nazwiska kilkudziesięciu oficerów oraz żołnierzy, oddając hołd tym, którzy oddali swoje życie w walce o ojczyznę.

W centralnej części mauzoleum można dostrzec wyrzeźbiony krzyż Virtuti Militari, najwyższy polski order wojenny, który podkreśla znaczenie odwagi i poświęcenia żołnierzy. Na pomniku umieszczono także istotne słowa zaczerpnięte z książki generała Kutrzeby: „Starali się wykonać niewykonalny w 1939 roku obowiązek – obronę Polski”. Te słowa stanowią testament heroizmu oraz determinacji w obronie wartości, które są niezwykle ważne dla narodowej tożsamości.

Historia budowy pomnika

Pomysł budowy pomnika Armii „Poznań” pojawił się krótko po zakończeniu II wojny światowej. Wspólnoty byłych żołnierzy zaczęły zgłaszać swoje postulaty już w pierwszych latach powojennych. Od około 1971 roku, w związku z gierkowską odnową, powrócono do tych idei. W 1974 roku Zarząd Wojewódzki ZBoWiD po raz kolejny zaakceptował pomysł budowy pomnika, który uzyskał także poparcie Ministerstwa Kultury i Sztuki. Wkrótce ogłoszono konkurs na projekt pomnika.

W 1978 roku skład sądu konkursowego, w którym zasiadali tacy artyści jak Antoni Hajdecki, Adam Smolana oraz Tadeusz Łodziana, wyłonił zwycięski projekt stworzony przez rzeźbiarzy Annę Rodzińską i Juliana Bossa-Gosławskiego oraz architekta Józefa Iwiańskiego. Projekt ten nosił hasło „Barykada”, a kontrprojektem była wizja Józefa Kopczyńskiego. Julian Boss-Gosławski wycofał się z dalszych prac nad realizacją pomnika, rezygnując z praw autorskich.

Chociaż projekt zdobył uznanie m.in. generała Mieczysława Grudnia, sprawa szybko została przyciszona. Początkowo miejscem, gdzie miał stanąć pomnik, wskazano Wzgórze Świętego Wojciecha, lecz w styczniu 1979 roku Biuro Planowania Przestrzennego Poznania odmówiło zgody na tę lokalizację, argumentując to przebiegiem ciepłociągu magistralnego. W lipcu tego samego roku zaproponowano inne miejsca – plac przy bocznicy kolejowej na ul. Północnej (co nie zostało zaakceptowane przez twórców, gdyż uznali je za niepoważne) oraz Park Tysiąclecia, gdzie Armia Poznań miała wymaszerować w kierunku Warszawy.

Park, jako lokalizacja pomnika, miałby zwiększyć swoją popularność i stać się popularnym miejscem spacerowym, lecz jego położenie zostało uznane za peryferyjne. Dodatkowo projekt Rodzińskiej wzbudził kontrowersje formalne, ponieważ rzekomo miał gloryfikować potęgę militarną Niemiec; bryły symbolizujące najeźdźcę były zbyt duże, a polskie ostrza za małe. Pojawiły się nawet postulaty, aby odrzucić ten projekt i zamiast niego postawić stylizowanego orła z brązu.

W październiku 1980 roku Związek Polskich Artystów Plastyków wysunął nowy postulat dotyczący pełnej realizacji zamysłu konkursowego. Miejskie władze wyraziły solidarność z tymi postulatami. Okres „solidarnościowy” umożliwił dalsze prace nad pomnikiem, a kwestie dotyczące ciepłociągu zostały zignorowane.

27 marca 1981 roku powstał Obywatelski Społeczny Komitet Budowy Pomnika Armii „Poznań”. Akt erekcyjny został wmurowany 1 września 1981 roku, a jego treść odczytał płk. Henryk Kudła, w obecności między innymi Edwarda Skrzypczaka z PZPR oraz generała Tadeusza Krepskiego. Odsłonięcie pomnika miało miejsce 1 września 1982 roku w obecności przewodniczącego Rady Państwa Henryka Jabłońskiego. Budowę wizytowali m.in. gen. Wojciech Jaruzelski, gen. Franciszek Skibiński, gen. Piotr Przybyszewski, gen. Witold Wereszczyński, gen. pilot Tadeusz Krepski oraz gen. Edward Łukasik.

W maju i czerwcu 1982 roku poznańskie zakłady „Mostostal” oraz Zakłady Metalowe HCP w Poznaniu przystąpiły do wykonania niezbędnych elementów stalowych. Prace kamieniarskie powierzono Poznańskiemu Oddziałowi Przedsiębiorstwa Kamienia Budowlanego „Kambud”. Ważną rolę w stworzeniu rzeźbiarskich elementów pomnika odegrali: Marian Banasiewicz oraz Jerzy Nowakowski.

---

Oceń: Pomnik Armii Poznań

---