Włodzimierz Odojewski

---

Życiorys

Włodzimierz Odojewski był synem Stanisława Jana Jasińskiego-Odojewskiego, który prowadził wydawnictwo muzyczne oraz tworzył muzykę jako kompozytor, znany pod pseudonimem Stanley Jasinsky. Jego matką była Janina Zawodna, nauczycielka. W 1943 roku, Odojewski miał niezwykle trudne doświadczenia, stykając się z ofiarami ludobójstwa, które spotkało Polaków z rąk nacjonalistów ukraińskich OUN-UPA w rejonie Podola.

W czasach okupacji, Odojewski częściowo przebywał w Kłecku – miejscu, które odegrało ważną rolę w jego literackiej twórczości. Ukończył II Liceum Ogólnokształcące im. Mieszka I w Szczecinie oraz studiował ekonomię i socjologię w Poznaniu, uzyskując dyplom w 1953 roku. W jego dorobku literackim możemy dostrzec, że należał do tzw. pokolenia „Współczesności”, debiutując w 1951 roku powieścią „Wyspa ocalenia”, która zyskała uznanie, prezentując utwory w Polskim Radiu.

W latach 1956–1957 jego teksty były publikowane w popularnym tygodniku „Ziemia i Morze”. Od 1959 roku Odojewski osiedlił się w Warszawie i został kierownikiem Studia Współczesnego Teatru Polskiego Radia, zajmując to stanowisko od 1961 roku. Po wydarzeniach Marca 1968 roku utracił pracę w radiu, a rok 1971 przyniósł mu decyzję o emigracji do Niemiec Zachodnich, gdzie objął funkcję szefa działu kulturalno-literackiego Radia Wolna Europa.

Pisarz został uhonorowany wieloma nagrodami literackimi, do których należą m.in. nagroda młodych im. Tadeusza Borowskiego (1951), Nagroda Kościelskich (1966), nagroda Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie i londyńskich „Wiadomości” (1973), a także Nagroda Jurzykowskiego (1974) oraz nagroda Szwedzkiego Komitetu Katyńskiego (1976). Za swoją powieść „Oksana” w 2000 roku został nominowany do Nagrody Literackiej Nike, a rok później, w 2001 roku, zdobył nagrodę im. Andrzeja Kijowskiego za tę powieść oraz zbiór opowiadań „Jedźmy, wracajmy…”. Był także członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich.

Z archiwów Instytutu Pamięci Narodowej wynika, że od lutego 1964 roku do grudnia 1965 roku Odojewski był zarejestrowanym tajnym współpracownikiem Służby Bezpieczeństwa, posługującym się kryptonimami WO, WOd, W. Pisarz podpisał także list sygnatariuszy protestu, solidaryzując się z polskimi pisarzami na Obczyźnie, którzy sprzeciwili się zmianom w Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, znanym jako List 59.

Twórczość

„Najbardziej znanym dziełem Odojewskiego jest powieść Zasypie wszystko, zawieje…, wydana w Paryżu w 1973 roku. Utwór ten przedstawia losy dwóch kuzynów – jednego z Polski, dziedzica, który w imię obowiązku zaciąga się do partyzantki, oraz młodego dowódcy ukraińskiego, który przechodzi metamorfozę ku lokalnemu patriotyzmowi. Fabuła rozgrywa się na tle skomplikowanych i tragicznych relacji polsko-ukraińskich podczas II wojny światowej, w tym ludobójstwa wołyńskiego. Wątek katyński również znajduje swoje miejsce w tej powieści. Odojewski uwypukla uczucia głównego bohatera, zastosowując technikę strumienia świadomości.

Oprócz tego utworu, autor przybliża temat Kresów, co możemy zauważyć w jego wcześniejszych powieściach, takich jak Wyspa ocalenia (Warszawa 1966) oraz Zmierzch świata (Warszawa 1962), które łączą elementy sentymentalne z polityczno-historycznymi zachowaniami wołyńskich „czerwonych łun”. W kolejnych dziełach, takich jak Miejsca nawiedzone (Łódź 1959), Kwarantanna (Warszawa 1960) oraz Czas odwrócony (Warszawa 1965), przewija się motyw wspomnień i przemijania.

Publikacje

Wśród najważniejszych powieści i opowiadań Włodzimierza Odojewskiego znajdują się:

• Opowieści leskie, Warszawa 1954,
• Upadek Tobiasza, Warszawa 1955,
• Dobrej drogi, Mario! Kretowisko, Warszawa 1956,
• Spisek Czarnych Orłów, Warszawa 1957,
• Żeglarze Króla Jegomości, Warszawa 1957,
• Białe lato, Poznań 1958,
• Miejsca nawiedzone, Łódź 1959,
• Zmierzch świata, Warszawa 1962, 1966, 1995, 2005,
• Kwarantanna, Warszawa 1960; [jako:] Kwarantanna. Opowiadania, Lublin 1993; [jako:] Kwarantanna, Warszawa 2009,
• Czas odwrócony, Warszawa 1965, 2002,
• Wyspa ocalenia, Warszawa 1964; Białystok 1990; Warszawa 2007, 2008,
• Zasypie wszystko, zawieje…, Paryż 1973; [Kraków] 1986; Warszawa 1990, 1995, 2001, 2006, 2008,
• Odejść, zapomnieć, żyć…, „Kultura” [Paryż] 1980, nr 1/2, s. 71–102,
• Zabezpieczanie śladów, Paryż 1984, Warszawa 1990,
• Zapomniane, nieuśmierzone…, Berlin 1987, Warszawa 1991,
• Jedźmy, wracajmy…, Kraków 1993; [jako:] Jedźmy, wracajmy i inne opowiadania Warszawa 2000; [jako:] Jedźmy, wracajmy Warszawa 2008,
• Oksana, Warszawa 1999[2000], 2001, 2006, 2009,
• Bez tchu, Warszawa 2002,
• Milczący, niepokonani. Opowieść katyńska, Warszawa 2003, 2006; [jako:] Katyń: milczący, niepokonani Warszawa 2007,
• …i poniosły konie, Warszawa 2006,
• W stepie, ostach i burzanie i inne opowiadania, Warszawa 2009.

W obszarze krytyki literackiej i publicystyki autor zasłynął między innymi takimi dziełami jak:

• Raptularz krytyczny. Twórcy, dzieła, konteksty, red. Stanisław Barć, Lublin 1994,
• Katyń w literaturze. Międzynarodowa antologia poezji, dramatu i prozy, red. Jerzy Roman Krzyżanowski, wstęp: Włodzimierz Odojewski, Lublin 1995, 2002, 2010,
• Notatnik półprywatny. W kręgu kultury, red. Stanisław Barć, Lublin 1996,
• Kresy – zapomniana ojczyzna, wstęp: Włodzimierz Odojewski, Warszawa 2006.

Odznaczenia

Włodzimierz Odojewski, zasłużony polski twórca, otrzymał liczne odznaczenia, które odzwierciedlają jego zaangażowanie i znaczenie dla kraju.

• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski, przyznany 5 czerwca 1995, za wybitne zasługi w działalności na rzecz niepodległości i suwerenności Polski,
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski, nadany 11 czerwca 1983.

Adaptacje filmowe

Film „Wenecja” z 2010 roku, wyreżyserowany przez Jana Jakuba Kolskiego, powstał na podstawie opowiadania zatytułowanego „Sezon w Wenecji”. To niezwykła adaptacja, która przenosi widza w magiczny świat, inspirując się literackim dorobkiem Włodzimierza Odojewskiego.

---

Oceń: Włodzimierz Odojewski

---