Wawrzyniec Benzelstjerna Engeström

---

Życiorys

Wawrzyniec Engeström jest postacią z niezwykłym dziedzictwem rodzinnym. Jego przodkiem był hrabia Lars Benzelstierna d’Engeström (1751-1826), znany z zaangażowania w życie polityczne jako poseł szwedzki w Warszawie oraz sekretarz i kanclerz króla Gustawa III. Działał aktywnie podczas Sejmu Wielkiego, biorąc udział w pracach nad Konstytucją 3 Maja, co zyskało mu uznanie w postaci złotego pierścienia z napisem Fides manibus oraz nadaniem indigenatu. Poślubił Rozalię Chłapowską, a u schyłku swoich dni osiedlił się w Wielkopolsce. Dziadkami z strony matki Wawrzyńca byli Bonawentura Gajewski oraz Jolenta Mycielska.

Rodzicami Wawrzyńca Engeström byli Leokadia z Gajewskich (zmarła 5 czerwca 1863) oraz Gustaw Stanisław Benzelstierna Engeström (1791-1850), generał rosyjski, który pełnił funkcję gubernatora Baku. Gustaw, w młodym wieku uczestniczył w wojnie Szwecji z Finlandią jako porucznik dragonów w gwardii króla Karola XIII. W późniejszych latach wstąpił do armii pruskiej, skąd doszedł do rangi majora, będąc adiutantem feldmarszałka Blüchera. Po śmierci pierwszej żony związał się z Leokadią z Gajewskich i w okresie Królestwa Polskiego wstąpił do armii polskiej.

Jednak jego życie przybrało tragiczny obrót, kiedy został oskarżony o działalność szpiegowską na rzecz Rosji, co skutkowało jego wyjazdem do Rosji, gdzie porzucił żonę i syna, tracąc prawa rodzicielskie. Gustaw zdobył w Rosji tytuł generała-majora, kończąc życie w 1850 roku jako komendant twierdzy w Baku, nad Morzem Kaspijskim. Wawrzyniec, który otrzymał imię po dziadku, wychowywał się pod opieką babci, Rozalii z Chłapowskich Engeströmowej oraz matki, Leokadii.

W chwili, gdy Wawrzyniec rozpoczął edukację w Krakowie, uczył się w prestiżowym zakładzie Józefa Kremera. W Krakowie wziął udział w antyaustriackim powstaniu w 1846 roku, a motywy swojego uczestnictwa opisał w zaginionych wspomnieniach. Po ucieczce do Prus podjął studia we Wrocławiu i Berlinie. W 1848 roku brał udział w Wiośnie Ludów, zasilając szeregi polskiej Legii Akademickiej. Niestety, jego działania przyniosły mu karę roku w twierdzy Kostrzyn nad Odrą.

Po przeniesieniu się do Wrocławia, nawiązał przyjaźń z romantycznym poetą Ryszardem Berwińskim i wydał jedyny numer „Znicza”. Po ukończeniu studiów w 1853 roku ożenił się z Jadwigą Borzewską, a kilka lat później urodziła mu się córka, Maria. Gdy wybuchło powstanie styczniowe, Wawrzyniec zorganizował biuro publicystyczne we Lwowie, które wspierało Rząd Narodowy, redagując broszury i pisma ulotne w języku polskim oraz francuskim. Niestety, po jego aresztowaniu przez Austriaków w lipcu 1863 roku, spędził czas w więzieniu klasztornym Karmelitów.

W dniu aresztowania napisał swój znany wiersz „Modlitwa za Rząd Narodowy”. W tym trudnym okresie miał dostęp do informacji od przyjaciół, a po zebraniu listów z tego okresu, utworzył tom o tytule „1863”. Dzięki interwencji rządu szwedzkiego w 1864 roku został uwolniony i wyjechał z rodziną do Drezna, gdzie poznał Józefa Ignacego Kraszewskiego, który stał się jego bliskim przyjacielem.

Engeström aktywnie działał na rzecz Polaków w Dreznie, zakładając Koło Polaków i redagując „Notatki drezdeńskie”. Zaangażował się w pomoc materialną dla emigrantów oraz dla polskiej młodzieży w szkołach. Po kilku latach osiedlił się w Ostrowieczku, a następnie w Poznaniu. W 1880 roku odziedziczył majątek w Rivfelsta i przyjął nazwisko Benzelstierna po prababce, Margarecie.

Jako sekretarz Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, pełnił tę funkcję do 1907 roku, kiedy jego aktywność artystyczna wzrosła. Zainicjował wystawę „Galeria artystów i rzeczy polskich” w 1881 roku oraz Gabinet Józefa Ignacego Kraszewskiego w Muzeum im. Mielżyńskich w 1885 roku. Engeström był współautorem Wystawy Sztuk Pięknych w Pałacu hr. Działyńskich, jednej z największych ekspozycji XIX wieku. W 1888 roku stał się pierwszym prezesem poznańskiej filii krakowskiego TPSP i przyczynił się do wzrostu znaczenia sztuki w regionie.

Był blisko związany z artystami, takimi jak Jan Styka i Maurycy Tębacz, których dzieła zasilły kolekcje muzealne. Na Powszechną Wystawę Krajową w 1894 roku użyczył swoich zbiorów rycin. W latach 1890-1892 zasiadał w Zarządzie Muzeum Narodowego Polskiego w Rapperswilu. Działał na rzecz wzniesienia monumentu Jana Kochanowskiego oraz ufundował kaplicę grobową rodu Engeström w Ceradzu Kościelnym.

Oprócz działalności artystycznej, Engeström był również zaangażowany w akcje społeczne, takie jak stworzenie Towarzystwa Kolonii Wakacyjnych Stella oraz organizacja pomocy dla dzieci, gromadząc fundusze na mleko dla ubogich. Miał córkę Marię oraz dwóch synów, Stanisława i Edmunda.

I na koniec, Wawrzyniec spoczywa w kaplicy rodowej przy kościele pw. św. Stanisława Biskupa w Ceradzu, a jego pamięć została uhonorowana ulicą oraz głazem znajdującym się na skwerze Ireny Bobowskiej w Ogrodach w Poznaniu.

---

Oceń: Wawrzyniec Benzelstjerna Engeström

---