Krzysztof Komeda

---

Życiorys

Młodość

Od najmłodszych lat Krzysztof Komeda, znany również jako Krzysztof Trzciński, był obdarzony talentem muzycznym, gdyż od czwartego roku życia uczył się gry na fortepianie. Już w wieku ośmiu lat rozpoczął naukę w poznańskim konserwatorium, jednak tragiczne wydarzenia drugiej wojny światowej przerwały jego edukację. Wraz z rodziną został wysiedlony z Wielkopolski, a przez całe wojenne lata zamieszkiwał w Alejach 31 w Częstochowie. Tam kontynuował w prywatny sposób naukę gry, prawdopodobnie pod okiem Wandy Kopeckiej z d. Neufeld, absolwentki konserwatorium w Petersburgu.

W 1945 roku opuścił Częstochowę, a po wojnie, do 1950 roku, pogłębiał swoją wiedzę z zakresu teorii muzyki oraz fortepianu w państwowej szkole muzycznej. W czasach wojny, dziecięca zabawa zainspirowała go do napisania na ścianie hasła „komęda”, które kojarzyło mu się z militarnym środowiskiem.

Po ukończeniu szkoły średniej, za namową swojej matki, rozpoczął studia na Akademii Medycznej w Poznaniu, gdzie wybrał kierunek laryngologii, mając na celu dokształcanie się w zakresie foniatrii. Jego zainteresowania muzyczne rozwijały się już w okresie szkolnym, co zaowocowało powstaniem pierwszego zespołu „Carioca”, który powstał w czasach jego nauki w Ostrowie Wielkopolskim. Wtedy to Komeda nawiązał znajomość z Witoldem Kujawskim, utalentowanym basistą, który otworzył mu drzwi do świata jazzu.

W małym mieszkaniu Kujawskiego w Krakowie, w czasach, gdy granie jazzu było w Polsce zakazane, odbywały się jam sessions, w których uczestniczyli znani muzycy, tacy jak Matuszkiewicz, Borowiec i Walasek. Po dwóch latach nauki Komeda postanowił przerwać studia medyczne, aczkolwiek ostatecznie ukończył je w 1956 roku, a dla potrzeb kariery scenicznej przyjął pseudonim Komeda, pragnąc ukryć swoją miłość do jazzu przed przełożonymi. Jazz, mimo odwilży w 1956 roku, nadal wzbudzał nieufność władz, co skończyło się usunięciem Komedy z Związku Młodzieży Polskiej.

Druga połowa lat 50. i lata 60.

Jego głębokie zainteresowanie jazzem oraz przyjaźń z wybitnymi muzykami przyczyniły się do decyzji o rezygnacji z pracy w klinice w Poznaniu. Komeda zdecydował się na całkowite poświęcenie muzyce. Współpraca z pionierskim zespołem jazzowym „Melomani” z Krakowa i Łodzi, którego filarami byli Jerzy Matuszkiewicz, Andrzej Trzaskowski oraz Witold Kujawski, otworzyła mu nowe możliwości. Chociaż brał udział w różnych poznańskich projektach rozrywkowych, nie spełniały one jego aspiracji; Komedzie przyświecała wizja nowoczesnej muzyki jazzowej.

Dzięki tej pasji zrodził się zespół „Komeda Sextet” w 1956 roku, zapraszając do współpracy Jana „Ptaszyna” Wróblewskiego oraz Jerzego Miliana, odnosząc dotychczas niewidziany sukces na I Festiwalu Jazzowym w Sopocie. „Komeda Sextet” stał się pierwszym zespołem jazzowym w Polsce, który wprowadził nowoczesne brzmienie, a ich innowacyjne podejście zainspirowało całą scenę jazzową.

W latach 1956–1962 Komeda aktywnie uczestniczył w festiwalach jazzowych w kraju, przygotowując ambitne programy. Był to również okres jego pierwszych sukcesów za granicą, m.in. w Moskwie, Grenoble i Paryżu. Przygotował wyjątkowe przedstawienie „Jazz i poezja”, które zostało pokazane na Jazz Jamboree ’60, a później w Filharmonii Warszawskiej. Od 1958 roku rozpoczęła się jego przygoda z muzyką filmową, komponując utwory do filmów takich reżyserów jak Polański, Wajda, Nasfeter i Morgenstern.

W 1960 roku jego kariera przyspieszyła, gdy wyjechał do Skandynawii, odnosząc sukcesy na występach w sztokholmskiej „Gyllene Cirkeln” oraz kopenhaskim „Jazzhus Montmartre”. Zainteresowanie jego twórczością wzrosło, co zaowocowało nagraniem longplaya przez międzynarodowy kwintet, a także zamówieniami muzycznymi od duńskiego reżysera Henninga Carlsena.

Po skandynawskich triumfach przyszły kolejne osiągnięcia na festiwalach jazzowych w Pradze, Bled oraz Królewcu. W maju 1967 roku „Komeda Quartet” nagrał „Lirik und Jazz” dla \*zachodnioniemieckiej wytwórni „Electrola”. W 1968 roku Komeda osiedlił się na stałe w Los Angeles, gdzie pracował nad muzyką do filmów Polańskiego oraz Kulika. Niefortunny wypadek w grudniu tego samego roku przyniósł mu tragiczny los. Po upadku, jego zdrowie uległo znacznemu pogorszeniu, a po przewiezieniu do kraju, zmarł w szpitalu w Warszawie. Spoczywa na cmentarzu Powązkowskim, pozostawiając po sobie niezatarte ślady w polskiej muzyce jazzowej.

Żona Zofia, z którą wziął ślub w 1958 roku, wspierała go w trudnych chwilach i pozostała zapamiętana jako jego bliska towarzyszka.

Dyskografia

Płyty autorskie wydane za życia

Krzysztof Komeda, niezwykle utalentowany kompozytor, zyskał uznanie dzięki swoim wydaniom, które przedstawiają wyjątkową mieszankę dźwięków. Wśród jego płyt znajdują się:

• Crazy Girl (1962, Polskie Nagrania „Muza”),
• Etiudy Baletowe (1963, Metronome),
• inne tytuły: Ballet Etudes, The Music Of Komeda,
• Jazz Jamboree’64 vol. 2 (1964, Muza),
• Astigmatic (1966, Muza) – z serii: Polish Jazz vol. 5,
• Le Depart (1966, Philips),
• Meine Süsse Europaische Heimat (1966, Electrola/Columbia),
• Cul-De-Sac (1966, Polydor),
• Rosemary’s Baby (1968, Paramount),
• The Riot (1968).

Płyty wydane pośmiertnie

Po jego śmierci również pojawiły się reedycje oraz nowe kompilacje. Warto zwrócić uwagę na:

• Astigmatic (1971, Supraphon) – reedycja,
• Muzyka Krzysztofa Komedy vol. 1-4 (1974, Muza),
• Astigmatic (1987, PolJazz) – reedycja,
• Krzysztof Komeda (1989, Muza) – z serii: Polish Jazz vol. 3,
• Astigmatic (1994, Power Bros) – reedycja,
• The Complete Recordings of Krzysztof Komeda vol. 1-23 (1994–1998, Polonia Records),
• Zofia Komeda Presents vol. 1-14 (1998–2005, Power Bros).

Gościnny udział

Oprócz swoich autorskich dzieł, Komeda uczestniczył w wielu ważnych projektach muzycznych. Jego gościnny udział obejmował:

• I Sopot Jazz Festival 1956 (Muza),
• Jazz Believers (1958, RCA Victor),
• Jazz Jamboree’60 nr. 4 (1960, Muza),
• Jazz Jamboree’61 nr. 1 (1961, Muza),
• Jazz Jamboree’61 nr. 2 (1961, Muza),
• Jazz Jamboree’61 nr. 4 (1961, Muza) – wznowienie,
• Jazz Greetings From The East (1964, Fontana).

Muzyka filmowa

W obrębie muzyki filmowej istnieje wiele zjawisk i zjawisk, które zasługują na uwagę, a jednym z nich jest twórczość Krzysztofa Komedy. Jego wkład w rozwój muzyki do filmów, zarówno fabularnych jak i dokumentalnych, jest nieoceniony.

Określenia używane w odniesieniu do filmów są różnorodne, o czym świadczy następująca klasyfikacja: fab. – fabularny, dok. – dokument, kr. – krótkometrażowy, anim. – animowany, ser. – serial.

Tytuł filmu	Reżyser	Typ	Data wydania
Dwaj ludzie z szafą	Roman Polański	fabularny krótkometrażowy	(1958)
Gdy spadają anioły	Roman Polański	fabularny krótkometrażowy	(1959)
Do widzenia, do jutra	Janusz Morgenstern	fabularny	(1960)
Niewinni czarodzieje	Andrzej Wajda	fabularny	(1960)
Przejażdżka	Janusz Nasfeter	fabularny krótkometrażowy	(1960)
Szklana góra	Paweł Komorowski	fabularny	(1960)
Kon-Tiki	Andrzej Kondratiuk	dokumentalny	(1961)
Łańcuch	Roman Polański	fabularny krótkometrażowy	(1961)
Gruby i chudy (Le Gros et le Maigre)	Roman Polański	fabularny krótkometrażowy	(1961)
Cmentarz Remu	Edward Etler	dokumentalny krótkometrażowy	(1961)
Wyrok	Jerzy Passendorfer	fabularny	(1961)
Ambulans	Janusz Morgenstern	fabularny krótkometrażowy	(1961)
Nóż w wodzie	Roman Polański	fabularny	(1962)
Nad wielką wodą	Andrzej Kondratiuk	groteska krótkometrażowa	(1962)
Mój stary	Janusz Nasfeter	fabularny	(1962)
Ssaki	Roman Polański	fabularny krótkometrażowy	(1962)
Jutro premiera	Janusz Morgenstern	fabularny	(1962)
Piegowaty dzień	Jerzy Passendorfer	dokumentalny krótkometrażowy	(1962)
Rekordzista	Stefan Matyjaszkiewicz	fabularny krótkometrażowy	(1962)
Walter p-38	Edward Etler	dokumentalny	(1962)
Co z nami? (Hvad med os?)	Henning Carlsen	fabularny	(1963)
Kamień	Julian Dziedzina	dokumentalny	(1963)
Kraksa	Edward Etler	dokumentalny	(1963)
Mam tu swój dom	Julian Dziedzina	fabularny	(1963)
Niezawodny sposób	Andrzej Kondratiuk	groteska krótkometrażowa	(1963)
Smarkula	Leonard Buczkowski	fabularny	(1963)
Ubranie prawie nowe	Włodzimierz Haupe	fabularny	(1963)
Zbrodniarz i panna	Janusz Nasfeter	fabularny	(1963)
Kierowcy	Edward Etler	dokumentalny	(1964)
Matura	Bogdan Rybczyński	dokumentalny	(1964)
Okolice peronów	Edward Etler	dokumentalny	(1964)
Pingwin	Jerzy Stefan Stawiński	fabularny	(1964)
Prawo i pięść	Jerzy Hoffman i J. Skórzewski	fabularny	(1964)
Przerwany lot	Leonard Buczkowski	fabularny	(1964)
Najpiękniejsze oszustwa świata cz. II pt. Kolia diamentowa (Les plus belle escroqueries du monde, 2) La Riviere de Diamants)	Roman Polański	fabularny nowela	(1964)
Alkohol	Edward Etler	dokumentalny	(1965)
Kattorna	Henning Carlsen	fabularny	(1965)
Monolog trębacza	Andrzej Kondratiuk	groteska krótkometrażowa	(1965)
Sztandar	Mirosław Kijowicz	animacja krótkometrażowa	(1965)
Twarz wroga	Edward Etler	dokumentalny	(1965)
Uśmiech	Mirosław Kijowicz	animacja krótkometrażowa	(1965)
Perły i dukaty	Józef Hen	fabularny krótkometrażowy	(1965)
Azyl	Grzegorz Lasota	dokumentalny	(1966)
Bariera	Jerzy Skolimowski	fabularny	(1966)
Matnia (Cul-de-sac)	Roman Polański	fabularny	(1966)
Klub profesora Tutki	Andrzej Kondratiuk	serial	(1966)
Kolorowe kłamstwa	Andrzej Kondratiuk	animacja	(1966)
Markiza de Pompadour	Józef Hen	fabularny krótkometrażowy	(1966)
Niekochana	Janusz Nasfeter	fabularny	(1966)
Ping-pong	Józef Hen	fabularny krótkometrażowy	(1966)
Rondo	Mirosław Kijowicz	animacja	(1966)
Wieczór przedświąteczny	Jerzy Stefan Stawiński	fabularny	(1966)
Z powodu papierosa	Edward Etler	dokumentalny	(1966)
Sult	Henning Carlsen	fabularny	(1966)
Klatki	Mirosław Kijowicz	animacja	(1967)
Start (Le Départ)	Jerzy Skolimowski	fabularny	(1967)
Laterna Magica	Mirosław Kijowicz	animacja	(1967)
Menesker modes og sod music opstar i hjerted	Henning Carlsen	fabularny	(1967)
Mia and Roman	Roman Polański	dokumentalny krótkometrażowy	(1967)
Ręce do góry	Jerzy Skolimowski	fabularny	(1967)
The Fearless Vampire Killers: Vampires 101	Roman Polański	fabularny krótkometrażowy	(1967)
Nieustraszeni pogromcy wampirów	Roman Polański	fabularny	(1967)
Wiklinowy kosz	Mirosław Kijowicz	animacja	(1967)
Dziecko Rosemary	Roman Polański	fabularny	(1968)
Klub profesora Tutki sezon 2	Andrzej Kondratiuk	serial	(1968)
Riot	Buzz Kulik	fabularny	(1969)
Dlaczego startuje Jacky? (Qu’est ce qui fait courir Jacky?)	Witold Leszczyński, Bronka Ricquier	dokumentalny	(1969)
Ręce do góry (wersja II)	Jerzy Skolimowski	fabularny	(1981)

Upamiętnienia

Od 1987 roku Fundacja Kultury Polskiej przyznaje nagrodę noszącą imię Krzysztofa Komedy, skierowaną do młodych talentów jazzowych. Jest to wyjątkowe wyróżnienie, które ma na celu wspieranie rozwoju nowych artystów.

Ulica w Warszawie, położona w dzielnicy Mokotów, została nazwana imieniem Krzysztofa Komedy w 1991 roku. Ta lokalizacja, znajdująca się pomiędzy ulicami: Kazimierzowską i Wiśniową, świadczy o jego wpływie na polską kulturę.

W 1995 roku, z inicjatywy pianisty Leszka Kułakowskiego, zainaugurowano festiwal jazzowy Komeda Jazz Festival w Słupsku. Podczas tego wydarzenia organizowany jest Międzynarodowy Konkurs Kompozytorski im. Krzysztofa Komedy, który ma na celu promocję młodych twórców. Leszek Kułakowski był również pierwszym muzykiem, który zaadaptował muzykę Komedy na orkiestrę symfoniczną, zyskując uznanie za swoje artystyczne osiągnięcia.

W 2008 roku w Poznaniu, na gmachu Narodowego Banku Polskiego przy al. Marcinkowskiego 12, odsłonięto tablicę pamiątkową dedykowaną Krzysztofowi Komedzie-Trzcińskiemu, co stanowi hołd dla jego twórczości. Z kolei w 2010 roku w tym samym mieście zrealizowano projekt odsłonięcia pomnika Krzysztofa Komedy-Trzcińskiego, jeszcze bardziej umacniając jego dziedzictwo.

W tym samym roku Narodowy Bank Polski wyemitował monety poświęcone Krzysztofowi Komedzie, wchodzące w skład serii Polska muzyka rozrywkowa. Wersja srebrna tej monety otrzymała wyróżnienie na międzynarodowym konkursie numizmatycznym International Prize Vicenza Numismatica 2011 jako Najpiękniejsza moneta świata.

Państwowa Szkoła Muzyczna I stopnia w Lubaczowie oraz Autorska Szkoła Muzyki Rozrywkowej i Jazzu w Warszawie również noszą imię Krzysztofa Komedy, co jest dowodem na jego znaczenie w edukacji muzycznej w Polsce.

Od 2012 roku w Ostrowie Wielkopolskim odbywa się Festiwal Filmowy im. Krzysztofa Komedy, który celebruje jego wkład w rozwój muzyki filmowej. 17 sierpnia 2017 roku w Warszawie odsłonięto neon poświęcony muzykowi, który umieszczono na wschodniej ścianie budynku przy ulicy Kaliny Jędrusik 9, podkreślając jego miejsce w historii miasta.

Ostrów Wielkopolski z kolei upamiętnia Komedę poprzez tablicę pamiątkową znajdującą się na budynku, w którym mieszkał (pl. Bankowy 1), a także mural z neonem usytuowany przed dworcem kolejowym. W latach 2019–2020 zorganizowano cykl koncertów pod nazwą W drodze do Hollywood, który był częścią obchodów 50-lecia jego twórczości.

---

Oceń: Krzysztof Komeda

---