Jadwiga Jagiellonka, urodzona 15 marca 1513 roku w Poznaniu, to postać, która odgrywała istotną rolę w historii Polski i Litwy. Zmarła 7 lutego 1573 roku w Alt Ruppin, będąc królewną polską, księżniczką litewską oraz elektrową brandenburską. Była córką Zygmunta I Starego, co nadawało jej status w hierarchii ówczesnego społeczeństwa.
W życiu Jadwigi pojawiały się liczne propozycje małżeńskie, które miały na celu zarówno wzmocnienie sojuszy politycznych, jak i zabezpieczenie interesów dynastii. Ostatecznie, w 1535 roku, zawarła związek małżeński z Joachimem II Hektorem, elektorem brandenburskim. Mimo że jej mąż opowiadał się za luteranizmem, ona sama pozostała gorliwą katoliczką, co pokazuje jej przywiązanie do tradycji i wartości rodziny królewskiej.
Pochodzenie i dzieciństwo
Jadwiga Jagiellonka była starszą córką Zygmunta I Starego, króla Polski oraz wielkiego księcia litewskiego, a jej matką była Barbara Zapolya. W jej rodzeństwie znajdowała się również Anna, która przyszła na świat 1 lipca 1515 roku, a zmarła 8 maja 1520 roku. Co więcej, przyszła królowa miała również przyrodnie rodzeństwo: Izabelę, Zygmunta II Augusta, Zofię, kolejna Annę, Katarzynę oraz Olbrachta.
Urodziny Jadwigi miały miejsce w Poznaniu, w domu przypisanym biskupowi Janowi z Lubrańca. Co ciekawe, istnieją różnice w odnośnie do dokładnej daty jej narodzin. Historyk Ludwik Decjusz oraz Dziennik Łukasza Noskowskiego sugerują datę 25 marca 1513 roku, podczas gdy Acta Tomicana podają 15 marca. Uważa się, że bardziej wiarygodna jest druga z dat, ponieważ w liście z dnia 16 marca 1513 roku, Zygmunt I Stary informował swoją siostrę Elżbietę o narodzinach córki. Jadwiga otrzymała chrzest 19 marca 1513 roku, a jej rodzicami chrzestnymi byli Mikołaj Lubrański oraz jego małżonka.
Po śmierci Barbary Zapolyi, Jadwigą oraz jej siostrą Anną zajmowali się: ochmistrz Mikołaj Piotrowski, Zofia Szydłowiecka, żona Krzysztofa Szydłowieckiego, a także Elżbieta Zborowska z Szydłowieckich oraz Anna Szydłowiecka z Tęczyńskich. Obie córki Barbary mieszkały w „Domu Królewien” na Wzgórzu Wawelskim.
Nie zachowały się żadne dokumenty dotyczące edukacji Jadwigi, co sprawia, że jej wykształcenie pozostaje tajemnicą.
Plany matrymonialne związane z Jadwigą
W 1519 roku, podczas gdy Zygmunt I Stary pełnił funkcję elektora Rzeszy w imieniu swojego małoletniego bratanka, króla czeskiego Ludwika Jagiellończyka, zaproponował, że odda swój głos na Karola V Habsburga w zamian za obietnicę, że brat Karola, Ferdynand, poślubi Jadwigę. Niestety, z powodu sprzeciwu Habsburgów, do zaręczyn nie doszło.
Dwa lata później, w 1522 roku, Karol V Habsburg przedstawił propozycję, aby Jadwiga wyszła za Jana Fryderyka, przyszłego następcę tronu saskiego. Gdy ten projekt został odrzucony, cesarz zasugerował inny wariant — małżeństwo Jadwigi z Fryderykiem II Gonzagą, markizem Mantui.
W 1523 roku, Joachim I Nestor, elektor brandenburski, zainicjował plan połączenia jednego ze swoich synów z Jadwigą. Pomysł ten był popierany przez znamienite postaci, w tym wielkiego mistrza krzyżackiego Albrechta Hohenzollerna oraz kanclerza Krzysztofa Szydłowieckiego.
W marcu tego samego roku odbyły się rozmowy dotyczące zamążpójścia Jadwigi za Stanisława, księcia mazowieckiego. Władca ten przybył do Krakowa, by odprowadzić swoją siostrę Zofię, która miała poślubić węgierskiego możnowładcę, Stefana Batorego. Niestety, Stanisław zmarł 8 sierpnia 1524 roku, co zakończyło ten projekt.
W lipcu 1524 roku, papież Klemens VII zaproponował, aby Jadwiga została żoną Fryderyka Gonzagi; jednak Zygmunt I Stary nie wyraził zgody. W tym samym roku Franciszek I, król Francji, zaprezentował plan, aby córka polskiego króla poślubiła Jakuba V, króla Szkocji.
Po śmierci Stanisława, polski dwór starał się o małżeństwo Jadwigi z jego młodszym bratem, Januszem III. W rezultacie, w 1525 roku, odmówiono Fryderykowi Gonzadze ponownie ręki Jadwigi, jak również Franciszkowi II Sforzy, księciu mediolańskiemu. Jednak 10 marca 1526 roku Janusz III zmarł, co z kolei zakończyło kolejny wariant małżeński dla królewny.
W 1526 roku arcybiskup Johannes Magnus starał się bezskutecznie o rękę Jadwigi w imieniu szwedzkiego króla Gustawa I Wazy. W tym samym czasie Jan Zápolya, król Węgier i wuj Jadwigi, dążył do małżeństwa siostrzenicy z Franciszkiem I. Zygmunt I Stary mając nadzieję na takie połączenie, odmówił ręki Jadwigi księciu bawarskiemu Ludwikowi X w latach 1527 i 1528.
W 1529 roku, Krzysztof Szydłowiecki oraz Jan Tarnowski zasugerowali, aby Damião de Góis, poseł króla Portugalii Jana III, spróbował połączyć królewskiego brata Ludwika z Jadwigą. Z kolei Habsburgowie, obawiając się, że książe bawarski Ludwik mógłby poślubić polską królewnę, 18 kwietnia 1531 roku zaproponowali jako kandydata do ręki Jadwigi Fryderyka z rodu Wittelsbachów, młodszego brata Ludwika V, palatyna reńskiego, który jednak nie podjął decyzji w tej sprawie, przez co małżeństwo nie doszło do skutku.
Ślub z Joachimem II Hektorem
W 1534 roku rozpoczęły się starania o rękę Jadwigi, które podjął Joachim II Hektor, syn elektora brandenburskiego, Joachima I. Jego kandydaturę wsparli znaczni dostojnicy, w tym Albrecht Hohenzollern, książę pruski, oraz biskup przemyski, Jan Chojeński. Kluczowe rozmowy na temat tego małżeństwa prowadziła w tajemnicy macocha Jadwigi, Bona Sforza, która nie sprzyjała Hohenzollernom.
21 marca 1535 roku, w Wilnie, podpisano umowę małżeńską pomiędzy przedstawicielami Zygmunta I Starego a posłami brandenburskimi. 10 czerwca tego samego roku papież Paweł III wydał niezbędną dyspensę, ponieważ pierwsza żona Joachima II, Magdalena, była cioteczną siostrą Jadwigi. Pomimo zgonu Joachima I, który miał miejsce 11 lipca 1535 roku, daty ślubu jego syna nie zmieniono.
Ostatecznie, 29 sierpnia lub 1 września, w Krakowie, Jadwiga wzięła ślub z Joachimem II Hektorem. Pierwsza data jest potwierdzona w polskich źródłach, podczas gdy druga pojawia się w dokumentach brandenburskich. Większość badaczy uznaje pierwszą datę za bardziej wiarygodną, a jej potwierdzenie można znaleźć w Rachunkach wielkorządowych krakowskich Seweryna Bonera.
Ślub odbył się pod przewodnictwem biskupa krakowskiego, Piotra Tomickiego. W trakcie dwu tygodniowych obchodów weselnych, 9 września, Joachim II Hektor nadał żonie oprawę majątkową, obejmującą m.in. hrabstwo Ruppin oraz miasta Alt Ruppin i Neuruppin.
Hohenzollernowie wiązali z tym małżeństwem znaczące nadzieje, gdyż wówczas Jadwiga była jedyną krewną i dziedziczką swojego wuja, Jana Zápolyi, króla Węgier.
Jadwiga jako elektorowa brandenburska
Na przestrzeni lat, związek Jadwigi z Joachimem II odznaczał się licznymi napięciami, które ujawniły się jeszcze na samym początku ich małżeństwa. Już 19 lipca 1536 roku, Zygmunt I Stary, jako teść, wzywał zięcia do zezwolenia żonie na utrzymywanie Polaków na dworze, przynajmniej do momentu, gdy nauczy się języka niemieckiego.
W 1539 roku, gdy Joachim II rozpoczął wprowadzanie luteranizmu do Brandenburgii, Zygmunt I Stary, zaniepokojony sytuacją, wysłał biskupa kujawskiego, Łukasza Górkę, w celu zapewnienia, iż polska żona Joachima będzie mogła swobodnie praktykować swoją wiarę. Jadwiga towarzyszyła mężowi podczas sejmu Rzeszy, uczestnicząc w wydarzeniach w Ratyzbonie w 1541 roku oraz w Augsburgu w 1547 roku.
W niefortunnym wypadku 7 stycznia 1551 roku, podczas przebywania w zameczku Grimnitz, zdarzył się tragiczny incydent – podłoga komnaty, w której przebywali, zawaliła się, co doprowadziło do ciężkiego urazu Jadwigi. W wyniku tego wypadku została kaleką i do końca życia poruszała się przy pomocy kul. Jej mąż, Joachim II, w ostatniej chwili zdążył złapać się wystającej belki, co uratowało mu życie.
Od momentu tego wypadku, ostatecznie zaczęło się rozpad małżeństwa Jadwigi. Joachim II oddalił się od żony, prowadząc równolegle liczne romanse, w tym z Anną Sydow, najbardziej znaną ze swych kochanek. Jadwiga owdowiała 3 stycznia 1571 roku, a początkowo po śmierci męża zamieszkała w Cölln pod Berlinem. Dopiero 30 stycznia 1572 roku, w związku z remontami, przeniosła się do swojego zameczku w Alt Ruppin.
Po śmierci Joachima, Jadwiga stoczyła walkę o odzyskanie majątku, współzawodnicząc z pasierbem Janem Jerzym. W tę sprawę zaangażowali się również mediatorzy, w tym stany brandenburskie oraz Juliusz, książę brunszwicki, który był zięciem Jadwigi. Ostatecznie, Jadwiga zmarła 7 lutego 1573 roku w Alt Ruppin i została pochowana w Cölln.
Potomstwo
Jadwiga Jagiellonka, będąca postacią historyczną, miała ze swoim mężem Joachimem II sześcioro potomstwa. Oto ich życiorysy:
- Elżbieta Magdalena, która przyszła na świat 6 września 1537 roku, a zmarła 22 sierpnia 1595 roku. Od 1559 roku była żoną Franciszka Ottona, księcia brunszwicko-lüneburskiego,
- Zygmunt, urodzony 2 grudnia 1538 roku, zmarł 14 września 1566 roku, pełniąc funkcję biskupa Magdeburga oraz Halberstadt,
- Jadwiga, ur. 23 lutego 1540, zmarła 21 października 1602 roku. W 1560 roku poślubiła Juliusza, księcia brunswickiego na Wolfenbüttel,
- Zofia, która przyszła na świat 14 grudnia 1541 roku, a zmarła 27 czerwca 1564 roku. Od 1561 roku była żoną Wilhelma z Rosenberga,
- Joachim, urodzony około 1543 roku, zmarł tragicznie 23 marca 1544 roku,
- córka, której imię nie jest znane, urodziła się i zmarła w 1545 roku. Przypuszcza się, że zmarła krótko po narodzinach.
Potomstwo Jadwigi Jagiellonki jest świadectwem jej dziedzictwa oraz wpływu, jaki wywarła na historię tego okresu.
Genealogia
W przedstawionej genealogii zostanie ukazana linia rodzinna Jadwigi Jagiellonki, znaczącej postaci historycznej. Zawiera ona szczegółowe informacje o przodkach i potomkach, które przyczyniły się do rozwoju dynastii Jagiellonów.
| Kazimierz IV Jagiellończyk data urodzenia: 30 XI 1427 data śmierci: 7 VI 1492 | _ | Elżbieta Rakuszanka data urodzenia: 1436 data śmierci: 30 VIII 1505 | _ | Stefan Zápolya data urodzenia: XV w. data śmierci: 25 XII 1499 | _ | Jadwiga cieszyńska data urodzenia: 1469-1472 data śmierci: 16 IV 1521 | |||||||
| _ | _ | _ | _ | _ | |||||||||
| _ | _ | _ | |||||||||||
| _ | Zygmunt I Stary data urodzenia: 1 I 1467 data śmierci: 1 IV 1548 | _ | Barbara Zápolya data urodzenia: 1495 lub 1496 data śmierci: 2 X 1515 | _ | |||||||||
| _ | _ | _ | |||||||||||
| _ | _ | ||||||||||||
| _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ |
| _ | Joachim II Hektor data urodzenia: 13 I 1505 data śmierci: 3 I 1571 OO: 29 VIII lub 1 IX 1535 | Jadwiga Jagiellonka data urodzenia: 15 III 1513 data śmierci: 7 II 1573 | _ | _ | |||||
| _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ |
| _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ |
| _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ |
| Elżbieta Magdalena data urodzenia: 6 IX 1537 data śmierci: 22 VIII 1595 | Zygmunt data urodzenia: 2 XII 1538 data śmierci: 14 IX 1566 | Jadwiga data urodzenia: 2 III 1540 data śmierci: 21 X 1602 | Zofia data urodzenia: 14 XII 1541 data śmierci: 27 VI 1564 | Joachim data urodzenia: ok. 1543 data śmierci: 23 III 1544 | |||||
| _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ |
| nieznana z imienia córka data urodzenia: 1545 data śmierci: 1545 | _ | _ | _ | _ | |||||
Warto zwrócić uwagę na daty urodzin oraz śmierci, które są niezbędne do zrozumienia chronologii życia rodu.
Przypisy
- Wdowiszewski 2005 r., s. 139–140.
- Matka Magdaleny, Barbara Jagiellonka, była siostrą Zygmunta I Starego, ojca Jadwigi.
- K. Jasiński, Rodowód Piastów mazowieckich, Poznań – Kraków 1998 r., s. 203.
- Wdowiszewski 2005 r., s. 137–138.
Pozostali ludzie w kategorii "Szlachta i monarchia":
Roman Lasocki (ziemianin) | Ryksa Elżbieta | Joanna Grudzińska | Tytus Działyński | Antoni Józef Walenty Topolski | Katarzyna Leszczyńska (królowa) | Maksymilian Ogrodowicz | Przemysł IIOceń: Jadwiga Jagiellonka (1513–1573)