Juliusz Demel

---

Życiorys

Juliusz Demel, urodzony w Poznaniu w rodzinie, której głową był zawodowy wojskowy Franciszek Demel, swoje dzieciństwo oraz młodość spędził w stolicy Polski. Ukończył maturę w 1939 roku w klasie o profilu humanistycznym w „Batorego”, będąc w tym samym roczniku co Jan Bytnar oraz Tadeusz Zawadzki, natomiast jego kolegą z klasy był Krzysztof Kamil Baczyński. W latach 1933–1939 działał jako harcerz w 23 Warszawskiej Drużynie Harcerzy „Pomarańczarnia”, pełniąc między innymi funkcję redaktora drużynowego pisma „Gniazdo”. Na początku II wojny światowej przeniósł się do Krosna, gdzie mieszkał u rodziny, zdobywając środki do życia, pracując w zakładzie tekstylnym.

W 1942 roku postanowił uciec za ojcem – pułkownikiem WP, adiutantem generała K. Sosnkowskiego – z kraju. Po pewnym czasie spędzonym na Huculszczyźnie, przedostał się przez granicę do Rumunii, gdzie został zatrzymany i aresztowany. Przez dwa lata przebywał w więzieniach w Czerniowcach i Krajowej. Uwolniony w 1944 roku, schyłek II wojny światowej spędził w Rumunii, gdzie rozpoczął studia z zakresu historii oraz filologii nowożytnej na uniwersytecie bukareszteńskim. Poznał język rumuński, a temat historii Rumunii stał się jednym z jego głównych obszarów badań, co doprowadziło do bliskich kontaktów z lokalnymi ośrodkami naukowymi.

W 1945 roku wrócił do Polski, gdzie rozpoczął studia historyczne na Uniwersytecie Jagiellońskim, kierując się pod opiekę znanych profesorów, takich jak Henryk Mościcki oraz Jan Dąbrowski. Równolegle uczęszczał na zajęcia z filologii angielskiej oraz brał udział w Szkoły Nauk Politycznych przy Wydziale Prawa UJ. Uzyskując dyplom magistra historii w 1949 roku, jego praca magisterska dotyczyła początków austriackiej gospodarki w Krakowie po 1846 roku. Został następnie zatrudniony w Muzeum Historycznym Miasta Krakowa, gdzie nałożono na niego zakaz pracy w bezpośrednim kontakcie ze studentami oraz obowiązek mieszkania poza Krakowem, co nie zmieniło się nawet po zawarciu małżeństwa z sanitariuszką Szarych Szeregów, ps. „Lidka”, która była powstańczą więźniarką Auschwitz i Ravensbrück.

W 1951 roku przedstawił swoją dysertację doktorską na temat stosunków gospodarczych i społecznych Krakowa w latach 1846–1853, co umożliwiło mu objęcie funkcji kustosza w krakowskim muzeum. Po kilku latach, w 1956 roku, przeniósł się do Wrocławia, gdzie po roku pracy w Muzeum Śląskim objął kierownictwo działu historycznego. Dalszym krokiem była zmiana pracy na Uniwersytecie Wrocławskim, gdzie z początkiem lutego 1958 roku został adiunktem, a w tym samym roku uzyskał awans na docenta. W latach 1960–1967 pracował na opolskiej Wyższej Szkole Pedagogicznej, a od 1963 do 1967 mieszkał w Opolu, codziennie dojeżdżając do Wrocławia. W końcu w 1967 roku na stałe osiedlił się we Wrocławiu, gdzie pełnił liczne funkcje administracyjne na obu uczelniach. W dniu 15 marca 1972 roku odebrał nominację na profesora nadzwyczajnego.

Nie angażował się aktywnie w życie polityczne, a na przełomie lat 80. i 90. odmówił przyjęcia tytułu profesora zwyczajnego. Był członkiem senatu uniwersyteckiego, a przez pewien czas przewodniczył Radzie Instytutu Pedagogicznego oraz uczestniczył w pracach zarządu głównego Związku Zawodowego Pracowników Kultury. Zmarł we Wrocławiu zaledwie miesiąc po przejściu na emeryturę i niecałe dwa miesiące po ostatnim egzaminie magisterskim, który prowadził. W Wrocławiu kierował około 130 pracami magisterskimi, co świadczy o jego szacunku wśród studentów. Jeszcze przez wiele lat po jego śmierci przychodziły na jego adres listy z wyrazami pamięci.

Został pochowany 5 września 1991 roku naCmentarzu Grabiszyńskim (pole 37-13-359).

Publikacje

Juliusz Demel, znany badacz historii, jest autorem wielu publikacji, które przyczyniają się do lepszego zrozumienia przeszłości Krakowa oraz bardziej szerokich tematów historycznych.

Wśród jego najbardziej znaczących prac znajdują się:

• „Stosunki gospodarcze i społeczne Krakowa w latach 1846–1853”, Towarzystwo Miłośników Historii i Zabytków Krakowa, Kraków 1951,
• „Kasper Zubowski (1797-1873)”, Towarzystwo Miłośników Historii i Zabytków Krakowa, Kraków 1952,
• „Pożar Krakowa 1850 r.”, Towarzystwo Miłośników Historii i Zabytków Krakowa dla Min. Szkolnictwa Wyższego, Kraków 1952,
• „Przemiany dziejowe otoczenia Wawelu” (współautor: Stefan Banach, Jerzy Dobrzycki, Mieczysław Tobiasz), Komitet Przebudowy Otoczenia Wawelu, Kraków 1953,
• „Początki kolei żelaznej w Krakowie”, Towarzystwo Miłośników Historii i Zabytków Krakowa, Kraków 1954,
• „Stosunki gospodarcze i społeczne Krakowa w latach 1853–1866”, Ossolineum, Wrocław 1958,
• „Działalność urbanistyczna i architektoniczna Senatu Wolnego Miasta Krakowa w latach 1815–1846” (współautor: Maria Borowiejska-Birkenmajerowa), Studia i Materiały do Teorii i Historii Architektury i Urbanistyki, Warszawa 1963,
• „Powstanie Styczniowe” – materiał dla prelegentów wydany dla Komisji Obchodów 100-lecia Państwa Polskiego WK FJN [Wojewódzkiego Komitetu Frontu Jedności Narodu] w Opolu, Instytut Śląski w Opolu, Opole 1963,
• „Podstawy rozwoju nowoczesnego Krakowa w latach 1846–1956” [w:] Kraków, jego dzieje i sztuka, Warszawa 1965,
• „Życie gospodarcze i społeczne ziemi krakowskiej (1848-1867)”, PWN, Kraków 1967,
• „Banda Aulocka, z pamiętnika lejtnanta Leithäusera” (wstęp Edward Mendel, red. nauk. Juliusz Demel), Instytut Śląski w Opolu, Opole 1967,
• „Historia Rumunii”, wyd. I Ossolineum, Wrocław 1970, wyd. II uzup. i popr. Ossolineum, Wrocław 1986, ISBN 83-04-01553-6,
• „Aleksander Jan Cuza, książę Rumunii”, Ossolineum, Wrocław 1977,
• „Legnica” – monografia historyczna miasta (red. Marian Haisig), Monografie Regionalne Dolnego Śląska, Ossolineum, Wrocław 1977.

Te dzieła nie tylko przedstawiają ważne wydarzenia i postacie z historii, ale także oferują cenny wgląd w rozwój społeczny i gospodarczy Krakowa oraz regionu.

---

Oceń: Juliusz Demel

---