Instytut Chemii Bioorganicznej Polskiej Akademii Nauk

Instytuty

Instytut Chemii Bioorganicznej Polskiej Akademii Nauk, znany również jako ICHB PAN, to wiodąca jednostka naukowa Polskiej Akademii Nauk, która ma swą siedzibę w Poznaniu.

W swojej działalności badawczej instytut koncentruje się na interdyscyplinarnych badaniach, które łączą różne dziedziny, takie jak chemia, biologia oraz informatyka. Szczególnym zainteresowaniem cieszą się zagadnienia związane z kwasami nukleinowymi oraz białkami, a także ich składnikami, takimi jak nukleozydy, nukleotydy oraz oligonukleotydy.

Badania prowadzone przez instytut obejmują syntezę, analizy strukturalne i badania biologiczne tych ważnych dla życia cząsteczek, co przyczynia się do poszerzania wiedzy w zakresie bioorganiki.

Warto również wspomnieć, że przy ICHB PAN funkcjonuje Poznańskie Centrum Superkomputerowo-Sieciowe (PCSS), które wspiera badania i analizy realizowane w tej jednostce.

Informacje ogólne

Instytut Chemii Bioorganicznej Polskiej Akademii Nauk to jednostka badawcza, w której obecnie pracuje ponad 780 osób. Zatrudnienie jest w dużej mierze podzielone po równo, ponieważ około połowa pracowników jest związana z Poznańskim Centrum Superkomputerowo-Sieciowym (PCSS), a druga połowa koncentruje się na działalności chemiczno-biologicznej.

W gronie około 130 pracowników naukowych znajdują się również wybitne osobistości: 16 posiada tytuł profesora, podczas gdy 34 uzyskało stopień doktora habilitowanego. W ICHB PAN aktywnie działa także 6 profesorów emerytowanych, co świadczy o długotrwałym zaangażowaniu instytutu w rozwój naukowy. W badania naukowe zaangażowanych jest bezpośrednio ponad 200 pracowników, do tej liczby należy również doliczyć około 80 doktorantów, którzy kształcą się w ramach studiów doktoranckich prowadzonych przy instytucie.

ICHB PAN prowadzi również wspólne studia doktoranckie z innymi instytutami Polskiej Akademii Nauk w ramach Poznańskiej Szkoły Doktorskiej Instytutów PAN (PSD IPAN), co potwierdza zaangażowanie w rozwój młodych naukowców.

Instytut ma prawo do nadawania stopni naukowych doktora i doktora habilitowanego w dziedzinie nauk przyrodniczych oraz ścisłych, w obrębie nauk chemicznych i biologicznych. Warto zauważyć, że wcześniej uprawnienia te obejmowały jedynie obszar chemii i biochemii. W lipcu 2024 roku w ICHB PAN działało 29 zakładów naukowych, 13 pracowni specjalistycznych oraz 2 zespoły merytoryczne, w tym również PCSS.

Dwie z wymienionych pracowni są częścią Centrum Biologii Chemicznej ERIC, gdzie zastosowano nowoczesne technologie, takie jak wysokoprzepustowy system robotyczny Agamede. Oprócz laboratoriów badawczych, ICHB PAN dysponuje również biblioteką oraz centrum konferencyjnym, które obejmuje aulę i dwie sale seminaryjne, co sprzyja organizacji wydarzeń naukowych o różnorodnej tematyce.

Wybrane osiągnięcia

W 2011 roku Instytut Chemii Bioorganicznej Polskiej Akademii Nauk w kooperacji z Wydziałem Biologii UAM zainicjował powstanie Poznańskiego Konsorcjum RNA. W 2014 roku, to konsorcjum uzyskało status Krajowego Naukowego Ośrodka Wiodącego, co zostało przyznane przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego, ważne na okres pięciu lat.

W latach 2017–2021, ICHB PAN zdobył najwyższą kategorię A+ w ocenie jednostek naukowych w Polsce. W roku 2022 instytutowi przyznano kategorie naukowe w trzech dyscyplinach:

  • nauki biologiczne: A+,
  • nauki chemiczne: A+,
  • informatyka techniczna i telekomunikacja: A.

Jedną z ważniejszych inicjatyw zrealizowanych przez ICHB PAN jest Europejskie Centrum Bioinformatyki i Genomiki, które powstało we współpracy z Wydziałem Informatyki Politechniki Poznańskiej. Centrum zostało uwzględnione na Polskiej Mapie Drogowej Infrastruktury Badawczej. W ramach ECBiG, w 2016 roku, zainicjowano projekt Genomiczna Mapa Polski, który został sfinansowany kwotą przekraczającą 100 milionów złotych, w dużej mierze dzięki funduszom unijnym.

Innym istotnym projektem prowadzonym przez ICHB PAN jest „NEBI – Krajowy Ośrodek Badań Obrazowych w Naukach Biologicznych i Biomedycznych”. Wartość tego projektu to 254 miliony złotych, a jego realizacja odbywa się w ramach konsorcjum ICHB PAN, PCSS oraz Instytutu Biologii Doświadczalnej im. M. Nenckiego PAN.

W 2020 roku, w odpowiedzi na wyzwania związane z pandemią COVID-19, ICHB PAN aktywnie włączył się w działania na rzecz zwalczania wirusa. Instytut zaczął wykonywać testy na obecność wirusa SARS-CoV-2 dla regionu Wielkopolski oraz opracował innowacyjny test oparty na materiałach produkowanych w Polsce. Test ten, będący znacznie tańszym od dostępnych komercyjnych rozwiązań, był możliwy do zastosowania w masowej skali.

Profil badawczy

Instytut Chemii Bioorganicznej Polskiej Akademii Nauk prowadzi szeroki zakres badań, który obejmuje różnorodne aspekty chemii i biologii. Oto kluczowe obszary badawcze:

  • synteza chemiczna oraz stereochemia modyfikowanych nukleozydów, nukleotydów i oligonukleotydów,
  • chemia organicznych związków fosforu,
  • badania związane z chemią, biologią molekularną oraz strukturalną RNA,
  • analiza mechanizmów rozpoznawania molekularnego, tworzenie bibliotek oligonukleotydowych w różnych językach oraz mikromacierzy,
  • analiza konformacyjna białek i kwasów nukleinowych z wykorzystaniem krystalografii rentgenowskiej oraz wysokorozdzielczego NMR,
  • genetyka molekularna związana z oddziaływaniami roślin i mikroorganizmów, a także transformacja komórek roślinnych poprzez wprowadzanie obcego DNA, w tym rozwój roślin transgenicznych,
  • badania w dziedzinie biochemii molekularnej wirusów oraz onkogenów,
  • modelowanie molekularne oraz zastosowanie metod obliczeniowych w chemii i biologii molekularnej.

Samodzielni pracownicy naukowi

W temacie związanym z Instytutem Chemii Bioorganicznej Polskiej Akademii Nauk, podkreślenia wymaga kategoria dotycząca przypadków pracowników instytutu.

Aktualnie zatrudnieni

Na dzień lipca 2024 roku, w instytucie zatrudnieni są następujący pracownicy:

  • Profesorowie tytularni: Paweł Bednarek, Maciej Figiel, Marek Figlerowicz, Zofia Gdaniec, Michał Jasiński, Mariusz Jaskólski, Elżbieta Kierzek, Ryszard Kierzek, Piotr Kozłowski, Mirosława Naskręt-Barciszewska, Marta Olejniczak, Anna Pasternak, Wojciech Rypniewski, Marta Szachniuk, Jan Węglarz, oraz Eliza Wyszko,
  • Doktorzy habilitowani: Maciej Antczak, Krzysztof Brzeziński, Marcin Chmielewski, Mariola Dutkiewicz, Agnieszka Fiszer, Małgorzata Giel-Pietraszuk, Mirosław Gilski, Kamilla Grzywacz, Luiza Handschuh, Paulina Jackowiak, Anna Jasińska, Agnieszka Kiliszek, Jacek Kolanowski, Joanna Kosman (inne języki), Edyta Kościańska, Krzysztof Kurowski, Anna Kurzyńska-Kokorniak, Magdalena Łuczak, Tomasz Ostrowski, Katarzyna Pachulska-Wieczorek, Anna Philips (inne języki), Katarzyna Rolle, Miłosz Ruszkowski (inne języki), Agnieszka Rybarczyk, Michał Sobkowski, Agata Świątkowska (inne języki), Aleksandra Świercz, Agata Tyczewska (inne języki), Anna Urbanowicz, Barbara Uszczyńska-Ratajczak, Zbigniew Warkocki, Anna Wojakowska (inne języki), Marzena Wojciechowska oraz Agnieszka Żmieńko (inne języki).

Byli pracownicy samodzielni

Wśród byłych pracowników instytutu wyróżniają się:

  • Prof. dr hab. Ryszard Adamiak, prof. dr hab. Jan Barciszewski, prof. dr hab. inż. Jacek Błażewicz, prof. dr hab. Jerzy Boryski, prof. dr hab. Maria Danuta Bratek-Wiewiórowska, prof. dr hab. inż. Grzegorz Bujacz (inne języki), prof. dr hab. Józef Bujarski (inne języki), Jerzy Ciesiołka, Rafał Ciosk, prof. dr hab. Piotr Formanowicz, prof. dr hab. Bożenna Golankiewicz, dr hab. inż. Stefan Grocholewski, prof. dr hab. Krzysztof Gulewicz, prof. dr hab. Hieronim Jakubowski (inne języki), prof. dr hab. Marta Kasprzak, prof. dr hab. Adam Kraszewski, dr hab. Karolina Krystkowiak (inne języki), prof. dr hab. Włodzimierz Krzyżosiak, dr hab. Tadeusz Kuliński, prof. dr hab. Andrzej Legocki, dr hab. Piotr Łukasiak, prof. dr hab. Wojciech Markiewicz, Takashi Miki, dr hab. Michał Sikorski, prof. dr hab. Jacek Stawiński, prof. dr hab. Maciej Stobiecki, prof. dr hab. Tomasz Twardowski, prof. dr hab. Maciej Wiewiórowski, prof. dr hab. Przemysław Wojtaszek, dr hab. Jan Wrzesiński.

Historia

Instytut Chemii Bioorganicznej ma swoje korzenie w poznańskim Zakładzie Stereochemii Produktów Naturalnych, który powstał w 1969 roku i był częścią Instytutu Chemii Organicznej PAN. Pod kierownictwem prof. Macieja Wiewiórowskiego, w 1974 roku zespół przeniósł się do nowych lokali przy ulicy Noskowskiego, a w 1980 roku przekształcił się w Zakład Chemii Bioorganicznej PAN. W 1988 roku uzyskał status samodzielnego instytutu PAN. W latach 90. XX wieku instytut zyskał na znaczeniu, wyposażając się w nowe laboratoria oraz biura a także szklarnię, które tworzą obecny Ośrodek Nauki PAN w Poznaniu.

W styczniu 2015 roku instytut stał się właścicielem willi miejskiej przy ul. Wieniawskiego 21/23, w której planowane jest utworzenie Centrum Innowacyjności i Edukacji Społecznej. Warto także zaznaczyć, że w jesieni 2022 roku IChB PAN przejął zespół pałacowo-parkowy w Turwi, co dodatkowo potwierdza dynamiczny rozwój i ambicje instytutu w obszarze innowacji i edukacji.

Kierownictwo

Dyrektorzy

Przez lata Zakład Chemii Bioorganicznej PAN, a później Instytut Chemii Bioorganicznej PAN kierowali:

  • 1980–1988: Maciej Wiewiórowski (założyciel i kierownik ZChB PAN do emerytury),
  • 1988–2003: Andrzej Legocki (pierwszy dyrektor ICHB PAN, kadencja zakończona przedterminowo z powodu nominacji na Prezesa Polskiej Akademii Nauk),
  • 2003–2011: Wojciech Markiewicz,
  • 2011–2023: Marek Figlerowicz,
  • od 2023: Luiza Handschuh.

Przewodniczący Rady Naukowej

Oto lista Przewodniczących Rady Naukowej ZChB/ICHB PAN oraz ich zastępców na przestrzeni lat:

  • 1984–1986: Jerzy Wrobel (zastępcy: Jerzy Pawełkiewicz i Aleksander Zamojski),
  • 1987–1990: Jerzy Pawełkiewicz (zastępcy: Ignacy Siemion i Kazimierz Wierzchowski),
  • 1991–1994: Aleksander Zamojski (zastępcy: Kazimierz Wierzchowski i Aleksander Zamojski),
  • 1995–1998: Aleksander Zamojski (zastępcy: Jerzy Pawełkiewicz i Kazimierz Wierzchowski),
  • 1999–2002: Kazimierz Wierzchowski (zastępcy: Wiesław Antkowiak i Ignacy Siemion),
  • 2003–2006: Kazimierz Wierzchowski (zastępcy: Ewa Bartnik i Kazimierz Wierzchowski),
  • 2007–2010: Maciej Żylicz (zastępcy: Wiesław Antkowiak i Włodzimierz Krzyżosiak),
  • 2011–2014: Andrzej Legocki (zastępcy: Ewa Bartnik i Henryk Koroniak),
  • 2015–2018: Andrzej Legocki (zastępcy: Ewa Bartnik i Henryk Koroniak),
  • 2019–2022: Andrzej Legocki (zastępcy: Ryszard Adamiak i Adam Szewczyk),
  • 2023–2026: Andrzej Legocki (zastępcy: Michał Sobkowski i Adam Szewczyk).

Oceń: Instytut Chemii Bioorganicznej Polskiej Akademii Nauk

★★★★★
Średnia ocena:4.75 Liczba ocen:9