Ewelina Leonarda Pierzyńska-Jelska

Kultura i sztuka

Ewelina Leonarda Jelska z Pierzyńskich, urodzona 6 czerwca 1938 roku w Poznaniu, to niezwykle utalentowana osobowość związana z polskim światem sztuki. Jest nie tylko uznaną historyczką sztuki, ale również powszechnie szanowanym muzealnikiem i współczesną malarką.

Jej działania na rzecz sztuki i kultury w Polsce są nieocenione.

Życiorys

Ewelina Leonarda Pierzyńska-Jelska jest potomkinią Telesfora Pierzyńskiego, pochodzącego z rodu Pierzyńskich, przedstawiciela herbu Korab, oraz Izabelli Łukaszewicz. Dzieciństwo spędziła w latach 1907-1973 oraz 1898-1973. Ukończyła Społeczne Ognisko Kultury Plastycznej Związku Polskich Artystów Plastyków w Poznaniu w 1959 roku. Jej edukacja artystyczna obejmowała również studia z zakresu historii sztuki na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza, gdzie uzyskała tytuł magistra w 1963 roku, a następnie stopień doktora w 1980 roku, specjalizując się w muzeologii.

Jej mąż, Andrzej Stefan Jelski, posiada stopień etnografa oraz jest absolwentem Podyplomowego Studium Afrykanistycznego na Uniwersytecie Warszawskim. Jelski jest również kawalerem Maltańskim. Córka Eweliny, Adrianna Izabella Pierzyńska, zdobyła wykształcenie prawnicze na Uniwersytecie Jagiellońskim i w 2015 roku uzyskała uprawnienia radcy prawnego.

Do roku 1966 Ewelina Pierzyńska-Jelska pełniła rolę Powiatowego Konserwatora Zabytków w regionach Gorlic i Jasła. Następnie, jako adiunkt, kierowała Działem Sztuki w Muzeum Ziemi Kaliskiej aż do roku 1972. W 1973 osiedliła się w Radomiu, gdzie w latach 1974-1990 zarządzała Biurem Wystaw Artystycznych, początkowo jako kierownik, a potem jako dyrektor.

W swojej karierze, Ewelina była kuratorką oraz organizatorką kilkunastu wystaw dotyczących sztuki współczesnej, zarówno w kraju, jak i za granicą. Wyróżniającym się osiągnięciem było dla niej zainicjowanie cyklicznego Triennale „Prezentacje Portretu Współczesnego”, które odbyło się w latach 1978, 1981, 1984, oraz międzynarodowej edycji w latach 1987 i 1990. Była to pierwsza tego rodzaju międzynarodowa wystawa profesjonalnego malarstwa i grafiki zorganizowana w Radomiu.

W 1984 roku, Ewelina zainaugurowała Galerię Autoportretu Współczesnego w radomskim BWA, co uczyniło z niej pionierkę stałych ekspozycji ukazujących wizerunki własne w malarstwie współczesnych artystów. Także tego samego roku w warszawskiej Zachęcie miała miejsce jej obszerna retrospektywa „Polskie malarstwo portretowe 1944-1984”, przedstawiająca prace wybitnych rodzimych artystów malarzy.

W uznaniu dla jej działań na rzecz sztuki portretowej, znany artysta Krzysztof Jackowski obdarzył Ewelinę tytułem „Matka Współczesnego Portretu”, uwieczniając ją w malarskim wizerunku. Uczciła ona również 450-lecie urodzin Jana Kochanowskiego organizując w radomskim BWA interdyscyplinarne wystawy w latach 1980-1984. Medale oraz inne eksponaty zostały następnie włączone do zbiorów Muzeum im. Jana Kochanowskiego w Czarnolesie.

W latach 2010 i 2012, była kuratorem wystawy „Galeria Autoportretu Współczesnego 1984 – 1990”, która miała swoje miejsce w Muzeum im. Jacka Malczewskiego w Radomiu oraz Muzeum Niepodległości w Warszawie. Od roku 1990 Ewelina podjęła pracę jako adiunkt oraz wykładowca historii sztuki i wzornictwa przemysłowego w Politechnice im. K. Pułaskiego w Radomiu, a między 2005 a 2017 rokiem prowadziła wykłady na Prywatnej Wyższej Szkole Ochrony Środowiska.

W zakresie swoich badań naukowych zajmuje się tematami związanymi z architekturą zabytkową oraz zarówno dawną, jak i współczesną sztuką. Opracowała liczne dokumenty związane z cennymi obiektami sakralnymi oraz stworzyła około 700 kart ewidencji zabytków dla potrzeb Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków oraz Instytutu Dziedzictwa Narodowego. W 2022 roku Ewelina wraz z mężem Andrzejem byli kuratorami wystawy „Polskie malarstwo portretowe u schyłku XXw.”, prezentowanej w Muzeum im. Jacka Malczewskiego w Radomiu.

Publikacje (wybór)

Ewelina Leonarda Pierzyńska-Jelska jest autorką wielu znaczących publikacji naukowych oraz literackich, które odzwierciedlają jej zainteresowania oraz działalność badawczą. Poniżej przedstawiamy wybrane tytuły jej książek:

  • Kraina Wiecznej Ciszy, (książka dla uczczenia 200–lecia Cmentarza Rzymskokatolickiego w Radomiu), Kielce 2008 i 2011,
  • Twórczość sepulkralna Bolesława Jeziorańskiego, Kielce 2009,
  • Muzealnictwo w Polsce 1945-1974. Funkcje pełnione przez muzea, Kielce 2010,
  • Mieścisko. Okruchy ludzkich losów, Kielce 2014,
  • Uroczysko. Szlakiem siedzib Jelskich h. Pielesz, Kielce 2016.

Współautorstwo

  • Twórczość plastyczna i wystawiennictwo w Radomiu w latach 1945–1989, Radom 1989 (współautorstwo z A. Jelskim i T. Dąbrowską),
  • Portret. Funkcja – Forma – Symbol. Pod red. naukową T. S. Jaroszewskiego. Warszawa 1990 (współautorstwo z A. Jelskim dwóch artykułów),
  • „Biuletyn Konfraterni Radomskiej Związku Polskich Kawalerów Maltańskich Suwerennego Rycerskiego Zakonu Szpitalników św. Jana Jerozolimskiego, zwanego rodyjskim i maltańskim”. nr 2 (30), 2018 (współautorstwo z A. Jelskim i R. Wiraszką), pod red. R. Wiraszki,

Wystawy

– „Uroczysko” to wystawa fotografii krajobrazowej, która miała miejsce w Radomskim Klubie Środowisk Twórczych „Łaźnia” i została otwarta 30 listopada 2016 roku. Ekspozycji tej towarzyszyła publikacja, której autorką jest Ewelina Leonarda Pierzyńska-Jelska.

Przypisy

  1. Ewelina Leonarda Pierzyńska h. Korab [online], Sejm-Wielki.pl [dostęp 27.06.2023 r.]
  2. CT, Portrety u schyłku wieku, „Tygodnik 7 Dni”, nr 824, 15-21.07.2022 r.
  3. K. Piotrowska, Retrospektywa działalności BWA, „Gość Niedzielny”, nr 29, 24.07.2022 r.
  4. 15-lecie Prywatnej Wyższej Szkoły Ochrony Środowiska w Radomiu, Radom 2008, s. 128.
  5. Teresa Jelska: Jelski Jerzy. W: Ziemianie polscy XX wieku. Słownik biograficzny. Część 5. kom. red. Antoni Arkuszewski et al.. Warszawa: Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk, Wydawnictwo DiG, 2006, s. 52. ISBN 83-7181-094-6.
  6. W0REYD. Almanach, pod red. W. Kossobudzkiej – Orłowskiej, J. Olendzkiej, A. Rościszewskiej, Warszawa 2002, s. 201.
  7. Ziemianie polscy XX wieku. Słownik biograficzny, cz. 5, pod red. J. Leskiewiczowej, Warszawa 2000, s. 52-53.
  8. Spis Członków Związku Polskich Kawalerów Maltańskich -2002, nr 353/1999, Kraków 2002.
  9. Adrianna Pierzyńska Kancelaria Radcy Prawnego PewnyPrawnik.pl Kraków.
  10. A. Jelski, Z dziejów radomskiego Biura Wystaw Artystycznych. Audiatur et altera pars, „Myśl Polska”, nr 23-24 (1884/85), r. LXXI, 3-10.06.2012 r.
  11. Encyklopedia Radomia. Nowe wydanie. Tekst: J. Sekulski, Radom 2012, s. 27–28.
  12. A. Kamiński, Znów portret, „Kamena”, nr 17 (1737), 16.08.1981 r.
  13. J. Werbanowski, Portret w Radomiu, „Sztuka”, nr 5/87, 1987.
  14. E. Pierzyńska-Jelska, A. Jelski, Galeria Autoportretu Współczesnego, [w:] Portret. Funkcja. Forma. Symbol. Pod red. naukową T. S. Jaroszewskiego. Materiały Sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki. Toruń, grudzień 1986, Warszawa 1990, s. 323–331.
  15. M. Rumin, Polaków portret dzisiejszy, „Przemiany”, nr 36, 6.08.1984 r.
  16. W. Kiwilszo, Portret Polaków ze współczesności, „Stolica”, nr 34 /1900/, 1984.
  17. V Triennale „Prezentacje Portretu Współczesnego”. Wystawa Międzynarodowa, Radom -90. Katalog wystawy zorganizowanej przez BWA w Radomiu, Radom 1990.
  18. B. Piątkowska, Wizerunek arcypoety, „Stolica”, nr 48 /1914/, 1984.
  19. A. Jelski, „Jan Kochanowski i Jego Epoka”, „Sztuka Polska”. Biuletyn Informacyjny, nr 11/84, 1984.
  20. E. Pierzynska-Jelska, A. Jelski, T. Dąbrowska, Twórczość plastyczna i wystawiennictwo w Radomiu w latach 1945–1989, Radom 1990, s. 115.

Oceń: Ewelina Leonarda Pierzyńska-Jelska

★★★★★
Średnia ocena:4.77 Liczba ocen:22