Wiesława Aniela Cichowicz

---

Życiorys

Wiesława Aniela Cichowicz przyszła na świat w zamożnej rodzinie pochodzącej z Poznania. Jej matka, Helena z Robińskich Cichowicz, urodziła się w Krotoszynie w roku 1860 i zmarła w 1929 roku w Knocke sur Mer. Była osobą aktywną w działalności kulturalno-oświatowej, a także ludoznawczynią. Ojciec, Ludwik Zachariasz Cichowicz, urodził się w Pszczewie w 1857 roku i zmarł w 1940 roku w Poznaniu, pełnił funkcję prawnika, adwokata oraz notariusza. Wiesława miała młodszego brata Zbigniewa, który przyszedł na świat w 1890 roku w Poznaniu.

W młodości Cichowicz uczyła się w pensji Anny Danysz, a następnie kontynuowała edukację w Zakładzie Sióstr Urszulanek we Wrocławiu. Była osobą niezwykle utalentowaną, studiując język francuski na uniwersytecie w Grenoble i znając także języki angielski, niemiecki oraz włoski. Swoje umiejętności językowe wykorzystywała w pracy tłumaczeniowej. Oprócz tego miała solidne wykształcenie muzyczne, kształcąc się w zakresie śpiewu. W okresie międzywojennym współpracowała z Feliksem Nowowiejskim, stając się pierwszą wykonawczynią jego pieśni. Szczególną pasją Wiesławy była twórczość Leona Wyczółkowskiego, którego znała osobiście i od którego nabyła kilka obrazów, obecnie stanowiących część ekspozycji stałej „Salon ofiarodawców” w Muzeum Archidiecezjalnym w Poznaniu.

Po śmierci matki w 1929 roku, Wiesława objęła stanowisko kustoszki zbiorów ludoznawczych. Po wybuchu II wojny światowej zmieniła miejsce zamieszkania, porzucając rodzinne mieszkanie przy Placu Wolności 15 i przenosząc się do przyjaciółki, Marii Wierzbińskiej, na ul. Krakowską 2. W latach 1945-1959 związana była z Referatem Kultury Ludowej Urzędu Wojewódzkiego w Poznaniu, gdzie czynnie uczestniczyła w działalności kulturowej regionu.

W swoim testamencie Wiesława przekazała wszystkie swoje osobiste rzeczy oraz materiały związane z pracą zawodową do Muzeum Archidiecezjalnego w Poznaniu. Pomimo bogatego życia zawodowego, nie założyła rodziny. Zmarła i została pochowana na cmentarzu Górczyńskim w Poznaniu, w kwaterze II L 1, rządzie 3, miejscu 1. Na jej nagrobku znajduje się niesygnowana rzeźba autorstwa Zbigniewa Woźniaka, przedstawiająca kobiecą głowę w czepcu szamotulskim, z inskrypcją: „Ukochała lud swój i jego kulturę”.

Działalność ludoznawcza

Wiesława Aniela Cichowicz była wyjątkową postacią w dziedzinie badań nad kulturą ludową, rozpoczynając terenowe badania w Wielkopolsce. W okresie powojennym jej prace koncentrowały się głównie na odtworzeniu oraz odbudowaniu zniszczonej podczas wojny kolekcji ludoznawczej. Zajmowała się gruntowną analizą strojów ludowych, a jej liczne publikacje stanowią dowód zaangażowania w tę tematykę.

Jednym z wyróżniających się aspektów jej działalności było organicznie kursów hafciarskich, co obrazował Stanisław Błaszczyk, który podkreślał, jak energicznie podeszła do organizacji takich inicjatyw. Cichowicz zbierała wzory ludowego haftu oraz ludowego ubioru, co miało na celu wspieranie rozwijającego się amatorskiego ruchu regionalnego, który był podszyty opieką lokalnych władz.

Swoje pasje przeniosła także na pole sztuki, organizując wystawy ludowe, nierzadko o charakterze konkursów. Celem tych wydarzeń była nie tylko prezentacja osiągnięć artystów ludowych, ale również popularyzacja wielkopolskiego haftu. Współpracowała z szeregiem pism i tygodników, w tym z Polską Sztuką Ludową, gdzie poświęcała szczególną uwagę na aspekt techniczny haftu.

W 1962 roku, na wniosek Oddziału Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego w Poznaniu, na XXXVII Walnym Zgromadzeniu tego Towarzystwa, otrzymała tytuł członka honorowego, co było wynikiem jednomyślnego głosowania kolegów z branży. Jej praca i oddanie dla kultury ludowej pozostaną w pamięci wielu osób, które miały okazję z nią współpracować.

Pamięć

W 1986 roku w Instytucie Etnologii UAM powstała praca magisterska, która została napisana pod czujnym okiem doc. dr hab. Bogusława Linette. Tematem tej pracy, przygotowanej przez Ewę Kuźniewską (aktualnie Antyborzec), była działalność ludoznawcza Heleny i Wiesławy Cichowicz. Prowadząca badania, Ewa, związała swoją karierę z Instytutem im. Oskara Kolberga w Poznaniu. Opisuje w niej obszernie prace ludoznawcze oraz historię zbiorów związanych z tą tematyką. W jej pracy znalazły się również cenne wspomnienia osób, które miały okazję znać Wiesławę, w tym Adama Glapę, Jana z Domachowa Bzdęgę oraz Marię Wierzbińską, która spędziła z nią blisko 30 lat.

W roku 2000 w Muzeum Etnograficznym w Poznaniu zorganizowano wystawę czasową pod nazwą Salon rodziny Cichowiczów, której kuratorem był Witold Przewoźny. Wystawie towarzyszył katalog o identycznym tytule. Dwa lata później, w 2012 roku, to samo muzeum zainaugurowało wystawę Rzeczy mówią • 100 lat zbiorów Muzeum Etnograficznego w Poznaniu, na której poddano analizie początki zbiorów ludoznawczych. W ramach tej ekspozycji, w jednej z sal wystawowych, zaprezentowane zostały sylwetki Heleny i Wiesławy Cichowicz.

Publikacje

Wiesława Aniela Cichowicz to postać, która przyczyniła się do rozwoju badań i dokumentacji kultury ludowej w Polsce. W swojej karierze autorskiej opublikowała szereg znaczących prac, które miały wpływ na wiedzę o lokalnych tradycjach i sztuce.

• Dział Ludoznawczy w Muzeum im. Mielżyńskich w Poznaniu. Przewodnik po zbiorach, Poznań 1911,
• Przewodnik ilustrowany po Dziale Ludoznawczym im. Heleny i Wiesławy Cichowicz w Muzeum Wielkopolskim w Poznaniu, Poznań 1929,
• Strój bamberki w XXVlecie Zbiorów Ludoznawczych im. Heleny i Wiesławy Cichowicz w Poznaniu, Poznań 1937,
• Haft wielkopolski i czepce wielkopolskie, „Polska Sztuka Ludowa”, 1949, nr 7-8, s. 236-240,
• Wielkopolskie czepki oczepinowe, „Polska Sztuka Ludowa”, 1951, nr 6, s. 177-179,
• Wielkopolska w grafice K. W. Kielesińskiego • Stroje ludowe – Krajobrazy (wspólnie z J. Orańską), Kórnik 1955.

---

Oceń: Wiesława Aniela Cichowicz

---