Kazimierz Haska

---

Życiorys

Okres przed II wojną światową

Kazimierz Haska przyszedł na świat w Poznaniu 12 stycznia 1912 roku. Wywodził się z patriotycznej rodziny, której korzenie sięgały morza przez wiele pokoleń. Jego dziadek, Jan Balbuza, pełnił funkcję podoficera w cesarskiej marynarce wojennej, natomiast ojciec, Jan Haska, brał udział w powstaniu wielkopolskim.

Kazimierz zdobył swoje artystyczne wykształcenie w Szkole Sztuki Zdobniczej w Poznaniu, ale to jego związki z żeglarstwem i harcerstwem są często wspominane w życiorysach. W harcerstwie, już od młodości, działał aktywnie w II Rzeczypospolitej, będąc jednym z pionierów skautingu wodnego. Uczył się pod okiem generała Mariusza Zaruskiego, który był autorem pierwszego polskiego podręcznika żeglarstwa pt. „Współczesna Żegluga Morska”, oraz inicjatorem powstania Yacht Klubu Polski.

W 1923 roku przyjął zaproszenie do 17. Poznańskiej Drużyny Harcerskiej im. Jana Kilińskiego, która od 1925 roku funkcjonowała jako Harcerska Drużyna „Wilków Morskich”. Drużyna ta stanowiła kolebkę wielkopolskiego żeglarstwa. Początkowo pływał po Warcie oraz jeziorze Kiekrz, zaś potem uczestniczył w Międzynarodowym Zlocie Skautów Wodnych nad Jeziorem Garczyńskim w 1932 roku oraz brał udział w rejsach morskich. Kazimierz ukończył kurs żeglarski w Ośrodku Morskim w Gdyni, wspierał budowę Harcerskiego Ośrodka Żeglarskiego w Kiekrzu (1933) i brał udział w regatach na terenie Poznania.

Był wiernym uczestnikiem wielu rejsów na historycznym jachcie Zawisza Czarny, pod dowództwem Mariusza Zaruskiego, z którymi to odbywał bałtyckie rejsy stażowe do takich miejsc jak: Kopenhaga, Göteborg, Karlskrona, Sztokholm i Visby w latach 1936-1939. W ostatnich latach przed wybuchem II wojny światowej, zasiadał w komendzie „Wilków Morskich” oraz piastował stanowisko kapitana Harcerskiego Ośrodka Żeglarskiego w poznańskim Kiekrzu.

Wspominając swoje powroty z rejsów, “druh Haska” tak pisał o ostatniej misji na Zawiszy Czarnym:

… dowiedzieliśmy się od Generała, że miał on instrukcję na wypadek wojny. „Zawisza” miał pozostać w Szwecji, a my mieliśmy wracać koleją przez Finlandię do kraju. Gdyby tak się stało jakże inaczej potoczyłyby się nasze losy.

II wojna światowa

W chwili wybuchu II wojny światowej, Kazimierz Haska stawił czoła wyzwaniu jako żołnierz 57. pułku piechoty. Zaliczył udział w bitwie nad Bzurą oraz w Puszczy Kampinoskiej. Po rozbiciu Armii Poznań, trafił do niewoli. W okresie okupacji, w latach 1939–1945, zatrudniony był jako robotnik w fabryce zbrojeniowej.

Okres po II wojnie światowej

Po zakończeniu II wojny światowej, gdy utracił cały swój dorobek materialny oraz artystyczny, podjął decyzję o opuszczeniu Poznania na rzecz terenów nadmorskich. Latem 1945 roku dotarł do powojennego Szczecina, gdzie osiedlił się w centralnej części przy al. Piastów, w najbezpieczniejszej „dzielnicy polskiej”. Wkrótce, gdy niemieccy mieszkańcy zaczęli opuszczać miasto w wyniku zmian po konferencji poczdamskiej, przeniósł się na Pogodno.

Nie chciał korzystać z umeblowanych mieszkań, porzuconych przez poprzednich właścicieli, dlatego z żoną Jadwigą zajęli rozszabrowane mieszkanie w nieco zniszczonym bliźniaku nieopodal dzisiejszego przystanku kolejowego Szczecin Łękno. W swoim nowym domu zgromadził kilka osobistych przedmiotów, z czego część krzeseł znalazł na ulicy, w miejscu, które zostało opuszczone przez radzieckich żołnierzy. W mieszkaniach na Pogodnie zorganizował pracownię rzeźbiarską, gdzie tworzył medale, rzeźby, a nawet maski afrykańskie. W przyszłości znalazło się również miejsce na strychu dla elementów jachtu „Wojtek”.

W roli plastyka oraz konserwatora zabytków, włączył się w działania Lecha Krzekotowskiego, również rzeźbiarza, który przybył z Poznania. Wspólnie zabezpieczali pozostawione przez Niemców zabytki i zbiory muzealne, tworząc polskie muzeum, które otwarto 1 sierpnia 1945 roku. Kazimierz Haska od 1 września tego samego roku pełnił funkcję kierownika administracyjnego Muzeum Miejskiego w Szczecinie. W kolejnych latach Muzeum Miejskie przekształcono w Muzeum Pomorza Zachodniego, utworzono przy nim Dział Morski. Haska pracował w tym dziale od 1952 roku, zajmując się ekspozycją fauny morskiej i kierowaniem Pracownią Drewna i Metalu w Dziale Konserwacji.. Pracował nad pomysłem przekształcenia Działu Morskiego w samodzielne Muzeum Morskie w Szczecinie, które miało być nie tylko miejscem do prezentacji zbiorów, ale także ośrodkiem promującym kulturę oraz edukację morską w regionie Pomorza Zachodniego.

W sierpniu 1945 roku, jako instruktor żeglarstwa, zorganizował pierwszy teoretyczny kurs żeglarski, w którym uczestniczyło 180 osób. Cieszył się ogromnym autorytetem, a w rejestrze polskich kapitanów zajmował drugą pozycję – był posiadaczem patentu numer 2. W końcu lat 40. zaczęły odbywać się już regaty klubowe oraz międzyklubowe, w których Haska przewodniczył komisjom regatowym. Aby rozpowszechnić żeglarstwo wśród dzieci i młodzieży, sprowadził do Polski plany popularnych jachtów „Cadet” oraz „Optimist” w 1958 roku, umożliwiając ich produkcję w Szczecinie. W roli kapitana wyruszył w wiele pełnomorskich rejsów szkoleniowych.

Współpracując jako organizator, był współzałożycielem oraz wicekomandorem pionierskiego Jachtklubu Ligi Morskiej „Gryf”. To on odegrał kluczową rolę w uruchomieniu pierwszej przystani jachtowej w Szczecinie. W znaczący sposób przyczynił się do renowacji pierwszych szczecińskich jachtów, takich jak s/y Witeź II, Conrad czy Chrobry. W gronie odzyskanych dla żeglarstwa jachtów znajdował się zniszczony przez niemieckie wojska w 1945 roku jacht z Hamburga, którego kadłub przez lata niszczał w Świnoujściu. To Kazimierz Haska odpowiedzialny był za doprowadzenie do zwodowania jachtu pod nazwą s/y Wojtek w 1951 roku. W tym samym roku wygrał na nim „Regaty Przyjaźni” na Zalewie Szczecińskim oraz zainicjował pierwsze szczecińskie „Regaty Jesienne o Błękitną Wstęgę Jeziora Dąbskiego” w 1949 (to najstarsza żeglarska impreza w Polsce).

Był również pomysłodawcą „Etapowych Regat Turystycznych” oraz „Międzynarodowych Regat Gryfa Pomorskiego”. Działał m.in. w Lidze Morskiej, Polskim Związku Żeglarskim (z przedwojennymi i powojennymi strukturami), Sekcji Żeglarskiej AZS i Jachtklubie AZS. Zasiadał w zarządzie Okręgowego Związku Żeglarskiego oraz pełnił rolę pierwszego prezesa w Okręgu Szczecińskim PZŻ, a także był członkiem zarządu Polskiego Związku Żeglarskiego w Warszawie. Należał do Komitetu Obchodów 50-lecia Żeglarstwa Polskiego, będąc m.in. autorem medalu okolicznościowego. Współorganizował polską ekspozycję na olimpijskiej wystawie „Człowiek i morze” w Kilonii w 1972 roku. Działał również na rzecz powrotu legendarnego jachtu Dal z USA, planując jego ekspozycję w Dziale Morskim Muzeum Narodowego w Szczecinie.

Jako żeglarz, Haska znalazł się w czołówce regatowej swojego okręgu, obok takich nazwisk jak „Kuba” Jaworski, Wojciech Jacobson, Ziemowit Ostrowski oraz wielu innych uczestników Narodowej Kadry Żeglarstwa. Odbył liczne rejsy po Bałtyku oraz Morzu Północnym. Do historii polskiego żeglarstwa przeszło pokonanie przez niego niewielkim jachtem motorowym trasy Szczecin – Świnoujście – Laboe – Kilonia – Holtenau – Calais – Cherbourg – Jersey – Hawr – Paryż – Rouen – Londyn – Rensburg – Szczecin. Jego osiągnięcia to m.in.:

• 1952 – wicemistrzostwo Polski w klasie V-50 na pierwszych Mistrzostwach Polski w Gdyni (załoga: Kazimierz Rypiński, Aleksander Lewicki, Czesław Skibicki),
• 1955 – prowadzenie w Regatach Jesiennych oraz zdobycie Błękitnej Wstęgi Jeziora Dąbskiego,
• 1956 – II miejsce w klasie od 7 do 9 KR na SY Witeź II w pełnomorskich regatach w Warnemunde,
• 1957 – IV miejsce w Regatach Nocnych „Ostseewoche”,
• 1957 – V miejsce w Regatach Bałtyckich na trasie Sopot – Olands – Sopot,
• 1959 – II miejsce w klasie do 140 m² na SY Chrobry w Międzynarodowych Regatach „Ostseewoche”,
• 1960 – zdobywanie pierwszych miejsc w Międzynarodowych Regatach Gryfa Pomorskiego.

Reprezentował Polskę podczas międzynarodowych uroczystości żeglarskich, takich jak jubileusz Królewskiego Jacht Klubu Norwegii, kiedy to na czele oficjalnej delegacji złożył życzenia królowi Olafowi V dla norweskich żeglarzy, a także w uroczystości 100-lecia Jacht Klubu Göteborga w 1960 roku oraz podczas Olimpiady Żeglarskiej „Kiel-72”. W imieniu polskich żeglarzy, jako „Kapitan Kapitanów”, miał przyjemność witać w Kilonii Krzysztofa Baranowskiego, który powrócił z samotnego rejsu dookoła świata na jachcie s/y Polonez.

Wyróżnienia i upamiętnienie

Kazimierz Haska został uhonorowany tytułem honorowego członka wielu organizacji żeglarskich, takich jak Jacht Klub Morski, JK AZS oraz Sekcja Żeglarska Morskiego Klubu Sportowego „Pogoń”. Ponadto, był również Honorowym Prezesem OZŻ. Jego zaangażowanie w rozwój żeglarstwa zostało docenione poprzez wpisanie go do Księgi Zasłużonych dla miasta Szczecina.

W 1979 roku jego imię nadano jachtowi szkoleniowemu Conrad-45, który znajdował się w jednostce COŻ Trzebież. Dodatkowo, w 2008 roku jego imieniem został nazwany szczeciński port – „Marina Gocław im. kpt.ż.w. Kazimierza Haski”. Z tej okazji na frontonie głównego budynku mariny odsłonięto tablicę pamiątkową, na której widnieje wizerunek Kazimierza Haski oraz dedykacja:

Miłość ku morzu była gwiazdą przewodnią Jego życia/1912/1976/ Kazimierz Haska / Pionier żeglarstwa, muzealnictwa i plastyki w Szczecinie/Jachtowy kapitan ż. w. / Znakomity żeglarz i sędzia regatowy. / Zasłużony dla miasta Szczecina / Wychowawca kilku pokoleń żeglarzy. / Zafascynowany morzem i jego pięknem / Szczecin 2008 R.

Inicjatorem umieszczenia tej tablicy oraz jednym z głównych organizatorów uroczystości był wnuk Kazimierza Haski, Piotr Owczarski, który pełni rolę sekretarza Komisji Historii Żeglarstwa Zachodniopomorskiego w Okręgowym Związku Żeglarskim oraz kontynuuje jego zamierzenia. Tablicę odsłonięto w obecności siostry kapitana Haski, Krystyny Gendery-Klimczak, oraz jego syna, kpt. Piotra Haski, a także przedstawicieli władz miejskich oraz ZOZŻ.

W dniu 14 maja 2016 roku, w szczecińskiej Alei Żeglarzy usytuowanej na Bulwarze Piastowskim, odsłonięto pomnik Kazimierza Haski, którego autorem jest Paweł Szatkowski. To był drugi pomnik żeglarski, obok dzieła Ludomira Mączki, również wykonanego przez tego samego artystę, który został zasadzony w tejże alei.

---

Oceń: Kazimierz Haska

---