Kiekrz (Poznań)

---

Historia Kiekrza, dworku kierskiego i parku

Kiekrz to urokliwa miejscowość, zlokalizowana zaledwie 12 km od Poznania, w kierunku północno-zachodnim. Administracyjnie jest podzielona na dwie główne części. Pierwsza z nich to obszar „wiejski”, obejmujący osiedle Chwaliszewo, ulicę Kierską oraz przyległe do niej uliczki, w tym wieś Pawłowice. Teren ten stanowi sołectwo przynależące do Gminy Rokietnica w powiecie poznańskim. Z kolei druga, „miejska” część, podlega Delegaturze Poznań-Jeżyce.

Kiekrz oraz jego sąsiedztwo otoczone są malowniczymi jeziorami: Wielkim Jeziorem Kierskim, Małym Jeziorem Kierskim oraz Jeziorem Strzeszyńskim. Okolice te uformowane zostały przez topniejący lodowiec, co miało miejsce dziesiątki tysięcy lat temu.

Największym akwenem w rejonie, a zarazem w granicach Poznania, jest Duże Jezioro Kierskie. Stanowi ono ważną przestrzeń do uprawiania sportów wodnych, szczególnie żeglarstwa, a zimą staje się miejscem popularnym wśród fanów bojerów. Warunki klimatyczne regionu są łagodne, a dominujący kierunek wiatru to zachodni.

Okolice jezior zamieszkiwane są przez ludzi prawdopodobnie od około 8 tysięcy lat. Historia Kiekrza nie jest całkowicie znana, jednak niektórzy ornitolodzy twierdzą, że nazwa miejscowości pochodzi od dźwięków wydawanych przez lokalne ptaki wodne, takich jak kecz, ker, kek czy kersz. W okresie przełomu XII i XIII wieku możliwe, że książęta wielkopolscy przekazali Kiekrz rycerskiej rodzinie Nałęczów. Pierwsza wzmianka dotycząca Kiekrza datowana jest na 1386 rok, przy czym miejscowość nosiła wówczas nazwę Kerz. Obecną nazwę otrzymała dopiero w 1524 roku.

W początkowym okresie Kiekrz był zamieszkiwany przez rodziny Nałęczów, Łodziów oraz Lubów. Z czasem pozostała jedynie rodzina Lubów, która wkrótce przyjęła nazwisko Kierskich, związane z nazwą miejscowości. W 1524 roku Kierscy posiadali dwór oraz folwark, obejmujący pola uprawne, lasy, jeziora oraz rzeczkę znaną jako Brod. Jan Kierski zapisał swojej żonie część wsi, w tym dwór oraz folwark.

Wieś szlachecka, położona według rejestrów z 1580 roku, znajdowała się wówczas w powiecie poznańskim, w województwie poznańskim. Do dnia dzisiejszego z dworu kierskiego przetrwała tylko oficyna z XVIII wieku, która była przekształcana w I połowie XIX wieku oraz w latach 70. XX wieku. Budynek ten, pierwotnie pokryty gontami, dziś funkcjonuje jako biuro Szpitala Rehabilitacyjnego dla Dzieci.

W 1793 roku, po II rozbiorze Polski, Kiekrz przeszedł pod panowanie pruskie. Utworzenie Księstwa Warszawskiego przez Napoleona Bonaparte w 1807 roku wiązało się z włączeniem Kiekrza w jego granice. Pod koniec wojen napoleońskich, w wyniku ustaleń kongresu wiedeńskiego, miejscowość znów znalazła się pod pruską administracją, jako część Wielkiego Księstwa Poznańskiego, co trwało aż do lat pięćdziesiątych XIX wieku.

W kolejnych latach Kiekrz przeszedł na własność niemiecką dzięki działalności Niemieckiej Komisji Kolonizacyjnej. Ostatnim niemieckim właścicielem majątku był K. Iffland, który po Powstaniu Wielkopolskim opuścił te tereny, a swoje dobra przekazał Polakom w 1921 roku. Kawalerem tego majątku został krótko gen. Aleksander Boruszczak, który zakupił pozostałości parku, w dobrym stanie, z placem, zabudowaniami oraz sadem. Możliwe, że obecny wygląd parku kierskiego, który jest częścią posiadłości Szpitala Rehabilitacyjnego dla Dzieci, zawdzięcza niemieckim właścicielom. Po gen. A. Boruszczaku zarząd nad majątkiem przejął dr Zygmunt Kamiński.

Ostatecznym prywatnym właścicielem był Władysław Ciechanowski, którego rodzina ufundowała kapliczkę ku czci Matki Bożej w parku, umieszczając na cokole pamiątkową tablicę z figurą Niepokalanej. W 1928 roku rodzina Ciechanowskich sprzedała pałac wraz z otoczeniem Kasie Chorych miasta Poznania. Miasto przeprowadziło przebudowę dworku w latach 1928-1931, wprowadzając niezbędne zmiany, aby przekształcić obiekt w miejsce letnich kolonii dla dzieci i później w „kolonię leczniczo-szkolną”, która działała przez cały rok, przyjmując dzieci zagrożone niedożywieniem i gruźlicą.

W 1934 roku cały kompleks, razem z parkiem, stał się własnością Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, a następnie utworzono tutaj Prewentorium Przeciwgruźlicze dla Dzieci, które działało aż do wybuchu II wojny światowej. Przed wybuchem wojny, obiekt został przystosowany do funkcji wojennego szpitala. Niestety, wojsko polskie nie mogło z niego skorzystać, gdyż oddziały niemieckie zajęły Kiekrz bez oporu już na początku września.

W czasie okupacji Kiekrz, będący częścią Wielkopolski, włączono do Rzeszy. Niemcy planowali zgermanizować ten obszar w ciągu dekady. Już w 1939 roku, od czasu ich przybycia, zaczęli dewastować symbole religijne, co dotknęło także kapliczkę Niepokalanej w parku. Przejęte Prewentorium przekształcono w siedzibę Hitlerjugend, w której przez pewien czas stacjonowało około 190 młodych Niemców. W 1943 roku miejsce to przekształcono na Zakład Gruźlicy Kostno-Stawowej dla niemieckich dzieci, co trwało aż do zakończenia wojny.

Armia Czerwona dotarła do Kiekrza na początku lutego 1945 roku, a następnie ówczesny zakład przekształcono w sierociniec dla dzieci, które straciły rodziców w trakcie walk. Na początku 1950 roku, na mocy decyzji Ministerstwa Zdrowia, utworzono Państwowe Sanatorium Przeciwgruźlicze w Kiekrzu, z możliwością przyjęcia 150 pacjentów, prowadzącego swoją działalność aż do 1967 roku oraz rozbudowy ośrodka.

Obiekt został podwyższony, uzupełnione zostały także pawilony. W 1961 roku ośrodek zyskał nową dyrekcję, co doprowadziło do dalszej modernizacji i rozwoju działalności leczniczej. W okresie 1964-1966 przeprowadzono renowację parku, a sanatorium posiadało niewielkie gospodarstwo, które dostarczało jedzenie dla pacjentów i personelu. Zbudowano także mieszkania dla pracowników.

W kwietniu 1967 roku, w związku z zmniejszeniem zachorowań na gruźlicę, sanatorium przekształcono w Sanatorium Rehabilitacyjne dla Dzieci w Kiekrzu, skupiające się na rehabilitacji schorzeń narządu ruchu. Nowym dyrektorem został dr. med. Konstanty Piechocki.

Powierzchnia parku, z zabudowaniami, według ewidencji gruntów znajduje się na dwóch działkach, z których jedna ma powierzchnię 5,73 ha, a druga 0,24 ha, co łącznie daje 5,97 ha. Historia mniejszej działki, oznaczonej jako cmentarz, sięga grudnia 1907 roku. Ostatni wpis z kwietnia 1968 roku wskazuje, że działka znalazła się w rękach Skarbu Państwa, a otaczający park mógł istnieć już w przeszłości. Przy drodze z Kiekrza do Rokietnicy znajduje się aleja, prowadząca do tej części parku.

Park krajobrazowy, z charakterystyczną polaną na stoku, odnowiony został około 1900 roku. W parku znaleźć można też starsze drzewa, a także nasadzenia pochodzące z lat 1963-1967. W dniu 1 stycznia 1987 roku do Poznania dołączono część wsi Kiekrz oraz część wsi Wielkie z gminy Rokietnica. W kwietniu tego roku odbyło się w Kiekrzu ogólnopolskie seminarium z okazji 35-lecia państwowego notariatu, w którym uczestniczył minister Lech Domeracki.

W latach 1987-1990 Kiekrz funkcjonował jako część dzielnicy Jeżyce. W 1992 roku utworzono jednostkę pomocniczą miasta Osiedle Poznań-Kiekrz, a w 2010 roku przeprowadzono reformę funkcjonalną jednostek pomocniczych w Poznaniu, co zaowocowało zmianą granic Osiedla Kiekrz.

Kościół parafialny

W sercu niegdyś tętniącej życiem wsi usytuowany jest kościół pw. św. Michała Archanioła oraz Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny. To miejsce ma szczególne znaczenie dla lokalnej społeczności. Proboszczem tego zabytkowego obiektu jest ks. Marian Antoniewicz.

Komunikacja miejska

Kolej

Na terenie osiedla zlokalizowana jest stacja Kiekrz, która obsługuje linię kolejową nr 351. Linia ta stanowi ważne połączenie między Poznaniem a Szczecinem.

Autobusy

Kiekrz jest również obsługiwany przez różne linie autobusowe, które kursują na zlecenie ZTM. Poniżej przedstawiona jest lista dostępnych połączeń:

Lp.	Typ linii	Trasa	Operator	Informacje dodatkowe
186	dzienna	Kiekrz ↔ Ogrody	MPK Poznań	Linia przejeżdża przez Krzyżowniki-Smochowice.
219	nocna	Poznań Główny ↔ Wichrowa	Rokbus Rokietnica	wybrane kursy do pętli Kiekrz wybrane kursy w weekendy do pętli Starzyny/Rynkowa
821	podmiejska	Ogrody ↔ Tarnowo Podgórne/Centrum	TPBUS Tarnowo Podgórne	wybrane kursy do pętli Lusówko/Kościół oraz Lusówko/Os. Rozalin
833	podmiejska	Ogrody ↔ Starzyny/Rynkowa	Rokbus Rokietnica	wybrane kursy do przystanku Kiekrz
834	podmiejska	Ogrody ↔ Żydowo/Pętla	Rokbus Rokietnica	wybrane kursy do przystanku Kiekrz wybrane kursy do przystanku Krzyszkowo/Pętla wybrane kursy do pętli Przecław/Pętla
835	podmiejska	Ogrody ↔ Kiekrz (Rokietnica/Węzeł Przesiadkowy)	Rokbus Rokietnica	wybrane kursy do pętli Rokietnica/Węzeł Przesiadkowy
836	podmiejska	Ogrody ↔ Kobylniki/Tarnowska	Rokbus Rokietnica	Brak
837	podmiejska	Ogrody ↔ Pawłowice/Pętla	Rokbus Rokietnica	Brak

---

Oceń: Kiekrz (Poznań)

---