Janusz Bersz

---

Życiorys

Janusz Bersz przyszedł na świat 12 maja 1925 roku w Poznaniu, w rodzinie związanej z przedsiębiorczością i bankowością. Jego ojciec, Włodzimierz Bersz (wcześniej znany jako Bersch, co zostało spolszczone w 1922 roku), miał niemieckie korzenie i pochodził z ewangelickiej rodziny. Wroczył on polską tożsamość narodową, aktywnie uczestnicząc w walce o niepodległość Polski, szczególnie w wojnie polsko-bolszewickiej 1920 roku. Z kolei jego matka, Wiktoria z d. Słomińskiej, wywodziła się z katolickiej rodziny z Wielkopolski, która miała silne patriotyczne tradycje. Janusz miał również starszego brata Bogdana.

W trakcie II wojny światowej, w odpowiedzi na odmowę współpracy z okupantem, rodzina Berszów została wysiedlona z Poznania do Częstochowy, w obrębie Generalnego Gubernatorstwa. W Bystrzanowicach, u dawnych znajomych rodziców, Stanisława i Konstancji Grabkowskich, zaangażował się w działalność Armii Krajowej jako łącznik. Jego zadania obejmowały dostarczanie leków oraz opatrunków dla oddziału partyzanckiego AK, który stacjonował w lasach wokół Złotego Potoku, pod dowództwem Jerzego Kurpińskiego „Ponurego”.

Janusz został aresztowany prawdopodobnie jesienią 1944 roku, w wyniku obławy po bitwie, którą stoczyli partyzanci w okolicach Bystrzanowic i Sierakowa. Został osadzony na Zamku Lubelskim, a następnie wysłany na przymusowe roboty do alpejskiego Tyrolu. Po wojnie znalazł się w Paryżu, gdzie w roku 1945 rozpoczął studia w École nationale supérieure des beaux-arts. W tym czasie poznał Wandę z d. Czernichowską, łączniczkę w czasie powstania warszawskiego, która była również więźniarką obozu koncentracyjnego w Oberlangen do kwietnia 1945 roku. W 1946 roku wrócili razem do Polski.

Od 1947 roku Janusz studiował w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Poznaniu pod okiem profesora Eustachego Wasilkowskiego. Równocześnie, w latach 1948–1950, studiował biologię i medycynę na Uniwersytecie Poznańskim. Janusz całe swoje życie związał z Poznaniem, mieszkał w kamienicy na Łazarzu przy ulicy Matejki 47.

Jego dorobek artystyczny obejmował nie tylko malarstwo olejne, ale także akwarele, rysunek oraz ceramikę. Od lat 50. XX wieku rozpoczął działalność w zakresie projektowania przemysłowego. W okresie 1960–1972 zrealizował wiele projektów scenograficznych oraz kostiumowych dla teatrów w Poznaniu, Gorzowie Wielkopolskim i Gnieźnie, a także opracowywał graficznie programy teatralne. Janusz był członkiem Związku Polskich Artystów Plastyków. W ciągu swojego życia uczestniczył w licznych wystawach, zarówno zbiorowych, jak i indywidualnych, w kraju i za granicą, zdobywając w 1976 roku brązowy medal za malarstwo na Salonie International Paris-Sud we Francji.

Wielu jego prac znajduje się w prestiżowych kolekcjach, w tym w Muzeum Narodowym w Poznaniu, Muzeum Narodowym w Warszawie, Muzeum w Koszalinie, Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie, Muzeum Pomorza Środkowego w Słupsku, Muzeum Okręgowe w Bydgoszczy oraz w Centre Georges Pompidou w Paryżu. Prace artysty znalazły również swoje miejsce w kolekcjach prywatnych w Polsce i za granicą.

Janusz Bersz był dwukrotnie żonaty. Od 1972 roku jego żoną była Anna Bersz z d. Błaszczyk. Zmarł mając 60 lat i został pochowany na cmentarzu Górczyńskim w Poznaniu, obok swoich rodziców, Włodzimierza i Wiktorii. Z pierwszą żoną, Wandą z d. Czernichowską, miał troje dzieci: Wojciecha (ur. 1946), Andrzeja (ur. 1948, zm. 2016) oraz Katarzynę (ur. 1950). Wszyscy troje kontynuowali rodzinne tradycje, zostając artystami plastykami. Z drugą żoną, Anną, nie miał dzieci.

Malarstwo

Janusz Bersz rozpoczął swoją przygodę z malarstwem w trudnych czasach okupacji w Częstochowie. W 1945 roku zdecydował się na podjęcie nauki i zapisał na kursy artystyczne w pracowni znanego francuskiego klasycyzującego kubisty, prof. Jeana Souverbie w École nationale supérieure des beaux-arts w Paryżu. Następnie, w latach 1947–1950, studiował malarstwo oraz architekturę wnętrz w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Poznaniu, gdzie uczęszczał do pracowni prof. Eustachego Wasilkowskiego.

W latach 50. Bersz podejmował różnorodne zlecenia związane z konserwacją i restaurowaniem polichromii w kościołach, szczególnie na Pomorzu i w Wielkopolsce. Debiutował wystawą indywidualną w 1956 roku w Klubie ZPAP w Poznaniu, co stało się znaczącym krokiem w jego karierze artystycznej. Zdecydowany wpływ na jego twórczość miało spotkanie z Piotrem Potworowskim po roku 1958, które na stałe wpisało się w jego biografię artysty.

Bersz był jednym z pionierów międzynarodowych plenerów koszalińskich oraz udziałowcem Spotkań Plastyków i Naukowców w Osiekach, które miały miejsce w latach 1963 i 1964. Jego dorobek artystyczny obejmował także wystawy w Warszawie w Galerii Sztuki Nowoczesnej oraz Galerii Współczesnej w 1962 i 1966 roku. W 1965 roku jego prace prezentowane były na prestiżowej wystawie „Exposition de Noël” w La Galerie Alice Pauli w Lozannie, a także w Lubece oraz Kolonii w Niemczech podczas Wystawy Sztuki Polskiej.

Lata 1956–1969 uważa się za najbardziej dynamiczny okres w jego twórczości malarskiej. W tym czasie zdobył uznanie jako jeden z czołowych twórców tzw. abstrakcji aluzyjnej. Jego malarstwo obejmowało różne techniki, w tym malarstwo sztalugowe, akwarelę oraz gwasz. Wczesne prace charakteryzowały się wysoką spontanicznością i sensualizmem, a krytyka artystyczna nazywała go „lirycznym poetą informelu”.

Nie zaliczając się do żadnego konkretnego stylu, jego prace powstawały instynktownie, w odpowiedzi na wewnętrzne impulsy emocjonalne. Nie dawał się ponieść modom malarskim, pozostając pod wpływem wielkich mistrzów, takich jak Pablo Picasso, Henri Matisse czy wspomniany już Piotr Potworowski. Przełom lat 60. przyniósł zmianę; liryzm zaczął ustępować miejsca ciemniejszej palecie kolorystycznej oraz wyraźniejszym elementom ekspresyjnym w jego malarstwie.

W latach 70. Janusz Bersz stopniowo porzucił formy abstrakcyjne, zwracając się ku nadrealizmowi oraz tematyką figuratywną, mitologiczną i fantastyczną. Pod wpływem swojej pracy w teatrze, w jego pracach zaczęły pojawiać się coraz częściej motywy o charakterze figuralnym. W drugiej połowie lat siedemdziesiątych artysta powrócił do malarstwa przedstawiającego, tworząc serię figuratywnych pasteli inspirowanych sakralnymi motywami.

Ceramika

W drugiej połowie lat 50. Janusz Bersz koncentrował się na projektowaniu przemysłowym, z szczególnym uwzględnieniem technologii ceramiki. Jego zaangażowanie przejawiało się w uczestnictwie w ogólnopolskich plenerach artystycznych, które odbywały się w Zakładach Porcelany i Porcelitu w Chodzieży. To właśnie tam artysta realizował swoje zdobienia na talerzach oraz półmiskach. Fascynacja kubizmem europejskim wyrażała się w jego motywach rysunkowych oraz malarskich, inspirowanych stylami takich mistrzów jak Pablo Picasso czy Henri Matisse.

W kolejnym dziesięcioleciu jego twórczość przeniknęła na kolejne tory, a Janusz zaczął produkować rzeźby ceramiczne z szamotu. Tworzył również dekoracyjno-użytkowe przedmioty z majoliki, charakteryzujące się ręcznym lepieniem, wypalaniem oraz szkliwieniem w różnych ornamentach. W jego dorobku znajdziemy figurki, fantastyczne zwierzęta, wazony, imbryki, dzbany, misy, świeczniki, puzderka, wisiorki oraz kafle.

Znaczący wpływ na styl i formę ceramiki wykonywanej przez Janusza Bersza miało spotkanie z Eugeniuszem Renkowskim, plastykiem i projektantem porcelany w Chodzieży. Ważnym krokiem w jego karierze było również uczestnictwo w Międzynarodowej Wystawie Ceramiki w Pradze w 1962 roku. Tam miał okazję zetknąć się z dziełami artystów z różnych krajów, w tym z Argentyny, Francji i Włoch. Ceramika stała się dla niego jedną z najważniejszych dziedzin artystycznych, obok malarstwa, co zyskało jeszcze na znaczeniu po zakupie pieca do wypału w Szwecji w latach 70.

Własna manufaktura, do której dołączyła jego żona Wanda, dzieci: Wojciech, Andrzej oraz Katarzyna Bersz–Letki – absolwenci Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie – oraz synowa Agnieszka Kowarską–Bersz, rzeźbiarka, wniosły różnorodność do stylistyki twórczości rodzinnej. Proces twórczy zaowocował powstaniem marki artystycznej Ceramika Berszów, w której każdy członek rodziny przyjął nieco odmienny styl, pozostając przede wszystkim przy majolice szkliwionej.

Wszystkie wytworzone przedmioty nosiły charakterystyczne sygnatury, w tym rysunek psa pudla oraz podpisy takie jak J.W. Bersz, Janusz Bersz, Janusz i Wanda Bersz, J.A. Bersz. Z biegiem czasu zrodziło się logo Ceramiki Berszów, inspirowane „sześcioma punktami połączonymi liniami w dwa współległe trójkąty”. Janusz zrealizował liczne projekty ceramiczne dla obiektów użyteczności publicznej w Poznaniu. Do najbardziej znanych dzieł należą ceramiczna okładzina ścienna w hotelu „Merkury” z 1963 roku oraz tablica dekoracyjna w klatce schodowej Przedszkola nr 9 na os. Jagiellońskim z 1973 roku, która wzbogacona była szkliwionymi reliefowymi motywami bajkowymi.

Janusz Bersz wykazywał zainteresowanie także technologiami ceramicznych okładzin zewnętrznych budynków, a w latach 1965–66 pełnił funkcję wykładowcy ceramiki architektonicznej w Zakładzie Ceramiki Katedry Rzeźby PWSSP. Jego praca i wpływ na rozwój ceramiki w Polsce pozostają zauważalne do dzisiaj.

---

Oceń: Janusz Bersz

---