Mieczysław Tomaszewski

---

Życiorys

Mieczysław Tomaszewski urodził się 17 listopada 1921 roku w Poznaniu, w rodzinie Jana Tomaszewskiego (1876–1963) oraz Łucji z Czarneckich (1892–1971). Już w wieku 11 lat rozpoczął naukę muzyki w Konserwatorium Muzycznym w Poznaniu, a następnie kontynuował edukację w Prywatnej Szkole Muzycznej im. M. Karłowicza pod okiem profesor Janiny Illasiewicz-Stojałowskiej, która była uczennicą I. Friedmana. Jednocześnie uczęszczał do Gimnazjum i Liceum im. I.J. Paderewskiego w Poznaniu.

Po rozpoczęciu II wojny światowej zgłosił się ochotniczo do Wojska Polskiego, uzyskując przydział do jednostki zlokalizowanej w Brześciu nad Bugiem. Po kampanii wrześniowej został internowany i wywieziony do obozu, jednak zdołał uciec. W latach 1939–1944 pracował jako robotnik leśny i rolny w okolicach Wrześni, gdzie zorganizował tajne wieczory muzyczno-literackie. Po wojnie, od kwietnia do grudnia 1945 roku, pełnił funkcję referenta muzycznego w starostwie powiatowym we Wrześni, gdzie stał się ważną postacią w lokalnym życiu muzycznym.

Okres bydgoski

W styczniu 1946 roku, dzięki wpływom Mariana Turwida, Tomaszewski przeniósł się do Bydgoszczy, gdzie rozpoczął pracę jako referent muzyczny oraz teatralny w Pomorskim Urzędzie Wojewódzkim. Jego zadania, w początkowej fazie, nie miały związku z muzyką; te były w gestii Jerzego Jasieńskiego oraz Konrada Pałubickiego, skupionych na teatrze. W latach 1946–1948 studiował filologię polską na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu.

Wkrótce został sekretarzem Adama Grzymały-Siedleckiego, prowadząc równocześnie cykl wykładów w Studium Dramatycznym, które w tamtym czasie z powodzeniem pełniło rolę szkoły teatralnej, współpracując z Teatrem Ziemi Pomorskiej. W 1946 roku zasiadł w zarządzie Klubu Literacko-Artystycznego utworzonego przy Związku Literatów Polskich w Bydgoszczy, który miał na celu popularyzację literatury, organizując m.in. tzw. „Śród Literackie”. Ponadto, redagował miesięcznik kulturalno-artystyczny „Arkona”, a jego wykłady na temat muzyki, prowadzone w latach 1946–1949 w Liceum Technik Plastycznych, zaowocowały silnymi więzami z lokalnym środowiskiem artystycznym.

Po zamknięciu „Arkony” w 1948 roku, Mieczysław Tomaszewski otrzymał zadanie organizacji Roku Chopinowskiego na Pomorzu i Kujawach (1949), co doprowadziło do zorganizowania 250 koncertów symfonicznych oraz kameralnych w regionie, w których uczestniczyli wybitni artyści, w tym Stanisław Szpinalski, Henryk Sztompka oraz Zbigniew Drzewiecki. Koncertom towarzyszyły odczyty przygotowane przez Jarosława Iwaszkiewicza i Zygmunta Mycielskiego.

W 1949 roku, po podziale orkiestr symfonicznych w Bydgoszczy na radiową i miejską, objął stanowisko dyrektora Pomorskiej Orkiestry Symfonicznej.

Okres krakowski

W 1952 roku opuścił Bydgoszcz, gdzie Pomorską Orkiestrę Symfoniczną przejął Andrzej Szwalbe. Przeniósł się do Krakowa, gdzie podjął pracę w Polskim Wydawnictwie Muzycznym. W 1954 został redaktorem naczelnym tej instytucji, a w latach 1965–1988 piastował funkcję dyrektora. W międzyczasie, w latach 1954–1959, studiował muzykologię na Uniwersytecie Jagiellońskim.

W 1959 roku rozpoczął pracę jako wykładowca w Akademii Muzycznej w Krakowie, gdzie w 1971 roku uzyskał tytuł docenta, a w 1989 roku profesora. Kierował Katedrą Edytorstwa Muzycznego (1968–1996) oraz utworzył Zespół Analizy i Interpretacji Muzyki (1976–1986). Dodatkowo, w latach 1960–1966 uczył także teorii i estetyki muzycznej na Uniwersytecie Jagiellońskim. W latach 1982–1985 zasiadał w Radzie Głównej Szkolnictwa Wyższego.

Był członkiem Polskiej Akademii Nauk oraz Polskiej Akademii Umiejętności. W 1984 roku obronił pracę doktorską na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, a 15 lat później uzyskał tam habilitację.

Pochowany w Alei Zasłużonych na cmentarzu wojskowym przy ul. Prandoty w Krakowie (kwatera CIX-1-5).

Ordery i odznaczenia

Mieczysław Tomaszewski otrzymał szereg prestiżowych odznaczeń i orderów, które stanowią wyraz uznania dla jego osiągnięć. Oto lista niektórych z nich:

• Order Orła Białego (2017),
• Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski (17 września 2005),
• Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (1991),
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (1975),
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski,
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (18 listopada 1955),
• Złoty Krzyż Zasługi (22 lipca 1952),
• Medal 10-lecia Polski Ludowej (18 stycznia 1955),
• Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (12 października 2006),
• Medal „Za szczególne zasługi dla Miasta Bydgoszczy” (1996),
• Medal „Zasłużony dla województwa tarnobrzeskiego” (1980),
• Honorowa odznaka „Zasłużony dla Ochrony Dziedzictwa Fryderyka Chopina” (2011),
• Order św. Grzegorza Wielkiego (Watykan, 2012).

Nagrody i wyróżnienia

Mieczysław Tomaszewski, uznany muzykolog i krytyk muzyczny, był niezwykle wyróżniającą się postacią w polskiej kulturze muzycznej, zdobywając liczne nagrody i wyróżnienia w swojej karierze. Oto niektóre z nich:

• Nagroda Miasta Krakowa, przyznana w 1978 roku,
• Nagroda Fundacji Nauki Polskiej oraz nagroda wydawców im. J. Długosza przyznana za monografię „Chopin. Człowiek, dzieło, rezonans” w 1999 roku,
• Wyróżnienie przez Międzynarodową Fundację im. Fryderyka Chopina w 2000 roku „(…) za całokształt badań nad dziełem i postacią Fryderyka Chopina, a w szczególności za pracę «Chopin. Człowiek, dzieło, rezonans» (…)”,
• Doktoraty honoris causa odebrane od Akademii Muzycznej w Krakowie w 2001 roku, Akademii Muzycznej im. F. Nowowiejskiego w Bydgoszczy w 2010 roku, Akademii Muzycznej im. Karola Szymanowskiego w Katowicach oraz Akademii Muzycznej im. Karola Lipińskiego we Wrocławiu, obie w 2016 roku,
• Nagroda Krakowska Książka Miesiąca za publikację „Penderecki. Bunt i wyzwolenie” w lutym 2009 roku,
• Nagroda „Złota Róża” przyznawana przez Festiwal Nauki w Warszawie, Instytut Książki oraz miesięcznik „Nowe Książki” za książkę „Chopin” w 2010 roku,
• Honorowy Obywatel Miasta Krakowa, odznaczony w 2012 roku.

Dodatkowo, Mieczysław Tomaszewski został uwieczniony na kartach „Dzienników 1951–1957” Marii Dąbrowskiej, natomiast w 2001 roku Akademia Muzyczna w Krakowie wydała zbiór „Studia dedykowane prof. Mieczysławowi Tomaszewskiemu w osiemdziesięciolecie urodzin”, który liczy przeszło 900 stron i nosi tytuł „Muzyka w kontekście kultury”.

Publikacje

Mieczysław Tomaszewski, znany polski badacz i kompozytor, ma na swoim koncie wiele ważnych publikacji dotyczących muzyki i kultury muzycznej. Oto zestawienie jego najistotniejszych dzieł:

• „Kompozytorzy polscy o Fryderyku Chopinie. Antologia”, Kraków 1959; wydanie nowe, uzupełnione PWM–Narodowy Instytut Fryderyka Chopina, Kraków–Warszawa 2017,
• „Chopin. Diariusz par image”, Kraków–Warszawa 1990,
• „Fryderyk Chopin. Życie twórcy, Leksykon multimedialny (CD-ROM)”, Neurosoft Sp. z o.o., Kraków 1995; nowa wersja Narodowy Instytut Fryderyka Chopina, Warszawa 2015,
• „Muzyka Chopina na nowo odczytana”, Kraków 1996,
• „Studia nad pieśnią romantyczną. Od wyznania do wołania”, Akademia Muzyczna, Kraków 1997,
• „Chopin. Człowiek, dzieło, rezonans”, Poznań 1998; 2. wydanie (uzupełnione) Kraków 2005; skrócona wersja niemiecka: „Frederic Chopin und seine Zeit”, Laaber 1999,
• „Nad pieśniami Karola Szymanowskiego. Cztery studia”, Akademia Muzyczna, Kraków 1998,
• „Interpretacja integralna dzieła muzycznego. Rekonesans”, Akademia Muzyczna, Kraków 2000,
• „Chopin i George Sand. Miłość nie od pierwszego spojrzenia”, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2003; nowe, poprawione wydanie Narodowy Instytut Fryderyka Chopina, Warszawa 2018,
• „Muzyka w dialogu ze słowem”, Akademia Muzyczna, Kraków 2003,
• „Krzysztof Penderecki and His Music. Four Essays”, Akademia Muzyczna, Kraków 2003,
• „O muzyce polskiej w perspektywie intertekstualnej. Studia i szkice”, Akademia Muzyczna, Kraków 2005,
• „Penderecki. Bunt i wyzwolenie. Rozpętanie żywiołów”, PWM, Kraków 2008,
• „Penderecki. Odzyskiwanie raju”, PWM, Kraków 2009,
• „Chopin”, Wydawnictwo BoSz, Olszanica / Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków 2009,
• „Chopin 2. Uchwycić nieuchwytne”, PWM–Narodowy Instytut Fryderyka Chopina, Kraków–Warszawa 2016,
• „12 spojrzeń na muzykę polską wieku apokalipsy i nadziei. Studia, szkice, interpretacje”, Akademia Muzyczna, Kraków 2011,
• „Pieśń polska: Chopin, Moniuszko, Karłowicz, Szymanowski”, PWM, Kraków 2019.

Życie prywatne

1 kwietnia 1945 roku, w malowniczym Kórniku, w pobliżu Poznania, zawarł związek małżeński z Wandą Milewską, która nosiła herb Ślepowron, urodzoną w 1922 roku. Wspólnie doczekali się pięciorga dzieci.

---

Oceń: Mieczysław Tomaszewski

---