Pomnik Powstańców Wielkopolskich na Górczynie w Poznaniu

Pomniki

Pomiędzy eleganckimi alejkami Cmentarza Górczyńskiego w Poznaniu, można dostrzec znaczący obiekt upamiętniający ważne wydarzenia historyczne – Pomnik Powstańców Wielkopolskich. Jest to wyjątkowy nagrobek, który stanowi hołd dla tych, którzy oddali swoje życie podczas powstania wielkopolskiego, a także dla żołnierzy Armii Wielkopolskiej, którzy walczyli w obronie ojczyzny.

Usytuowany w centralnej części cmentarza, w pobliżu głównej bramy, pomnik nie tylko przyciąga uwagę osób odwiedzających to miejsce, lecz również skłania do refleksji nad wydarzeniami, które miały miejsce w tamtym czasie. Miejsce to jest symbolem pamięci i wdzięczności wobec tych, którzy walczyli o wolność.

Historia i forma

Modernistyczny pomnik kryje w sobie prochy wielu poległych i zmarłych z ran, którzy zapisali się w historii Wielkopolski. Oto lista bohaterów, ułożona zgodnie z oryginalnymi tabliczkami nagrobnymi historycznego pomnika z 1924 roku, od lewej do prawej:

  • Antoni Andrzejewski, ur. 3.6.1900, poległ 27.12.1918 w Poznaniu,
  • Franciszek Ratajczak, ur. 24.11.1887, poległ 27.12.1918 w Poznaniu,
  • Jan Dembiński, lat 20, zmarł z ran 2.2.1919 w Szubinie,
  • Stefan Grabski, lat 20, zmarł z ran 18.2.1919 w Poznaniu,
  • Stanisław Śniegocki, ur. 26.4.1901, zmarł z ran 12.4.1920 w Kowel,
  • Maksymilian Nickel, lat 37, zmarł 17.5.1919 w Czarnkowie.

Pierwotnie w tym miejscu spoczywał jedynie Franciszek Ratajczak, jednak w 1924 roku złożono tam prochy pozostałych bohaterów, co było wynikiem likwidacji Cmentarza Łazarskiego. W tym samym roku odsłonięto pierwszy pomnik, zaprojektowany przez Stanisława Jagmina, który miał formę monumentalnej mastaby. Na jego szczycie znajdowała się figura Matki Boskiej nad umierającym powstańcem. Wówczas napis głosił: Cieniom poległych bohaterów w Wielkopolskim Powstaniu Grudniowym 1918/1919. Uroczystość odsłonięcia pomnika wzbogacona była obecnością ks. Kazimierza Malińskiego.

Niestety, w czasie niemieckiej okupacji pierwotny monument został zniszczony. Po zakończeniu II wojny światowej na jego miejscu wzniesiono tymczasowy, duży płaski nagrobek z podwyższoną centralną częścią. W 1968 roku postawiono nowy, trzeci pomnik zaprojektowany przez Ryszarda Skupina. Charakteryzuje się on ascetycznym, modernistycznym stylem, gdzie asymetryczna stela wznosi się nad grobami, a na niej umieszczono napis: Cześć Bohaterom (po stronie lewej) oraz nazwiska i wiek poległych. Z prawej strony widnieje wizerunek orła. Na poziomym elemencie zamontowano krzyż powstańczy, co podkreśla charakter tego miejsca.

W 1968 roku opiekę nad tym wyjątkowym miejscem powierzono nauczycielom oraz uczniom pobliskiej Szkoły Podstawowej nr 52. W 2012 roku nastąpiła wymiana treści tablic na pomniku. Poprzednia forma napisu, zawierająca błędne informacje, brzmiała:

W WALCE POWSTAŃCZEJ O ZRZUCENIE JARZMA PRUSKIEGO PIERWSI ODDALI ŻYCIE NA ULICACH POZNANIA

Nowa, poprawiona treść została zmieniona na:

TU SPOCZYWAJĄ POWSTAŃCY I ŻOŁNIERZE WOJSK WIELKOPOLSKICH POLEGLI W WALCE O NIEPODLEGŁOŚĆ 1918-1920

Dodatkowo, zaktualizowane i poprawione zostały dane dotyczące nazwisk pochowanych na pomniku, co przyczyniło się do oddania hołdu zmarłym w sposób bardziej precyzyjny i zgodny z ich historią.

Pomnik ofiar okupacji niemieckiej

Na odwrotnej stronie Pomnika Powstańców Wielkopolskich wznosi się nowoczesny Pomnik ofiar okupacji niemieckiej, którego konstrukcja dzieli się na dwie główne części. Pierwsza z nich to poziomy blok, a druga to postument z figurą Chrystusa Frasobliwego.

Na poziomym bloku wyryto dwa znaczące napisy:

  • Od zarazy, głodu, ognia i wojny, wybaw nas Panie! (od góry),
  • Ofiarom hitlerowskiej napaści na Polskę we wrześniu 1939 r. i wszystkim Wielkopolanom, którzy życie oddali Ojczyźnie w latach II wojny światowej. Pokój od Boga – wdzięczność od potomnych (od frontu).

W trakcie okupacji niemieckiej miały miejsce tragiczne wydarzenia, w wyniku których Niemcy ukrywali na terenie cmentarza skrzynie z prochami zamordowanych ofiar. Prochy te były wcześniej spopielane w spalarni śmieci na Wilczaku, co stanowi mroczny rozdział historii regionu.

Przypisy

  1. "Projekt lub inwentaryzacja oraz zdjęcie pomnika autorstwa Maksymiliana Szymkowiaka z archiwum Małgorzaty Czarkowskiej, Poznań; kopia w Woj. Komitecie Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa w Poznaniu."
  2. Biblioteka Kórnicka PAN, sygn. BK 12226: – I. Wołyński, Wspomnienia, maszynopis, zdjęcie przedwojenne bocznej ściany pomnika na cm. górczyńskim: 26.04.1920 r.; Lista Strat Wojska Polskiego z 1934 r.: 12.04.1920 r.; przyjęto Listę Wojska Polskiego jako ważniejszą, czyli datę 12.04.1920 r.
  3. AP Poznań, USC Poznań-obwód miejski, sygn.702, Księga urodzeń 1901, t.3, nr 1388: urodził się 26.04.1901 r.
  4. Biblioteka Kórnicka PAN, sygn. BK 12226: – I. Wołyński, Wspomnienia, maszynopis, zdjęcie przedwojenne bocznej ściany pomnika na cm. górczyńskim: 2.02.1919 r.; Lista Strat Powstania Wielkopolskiego (…), Ł. Jastrząb, W. Olszewski, Koszalin 2009.
  5. Lista Strat Powstania Wielkopolskiego T. Jabłońskiego (1936): 22.01.1919 r.
  6. CAW: Lista Strat Powstania Wielkopolskiego (tzw. Z. Wygockiego, 1934): 1.02.1919 r.
  7. Biblioteka Kórnicka PAN, sygn. BK 12226: – I. Wołyński, Wspomnienia, maszynopis, zdjęcie przedwojenne bocznej ściany pomnika na cm. górczyńskim: NICKEL; Lista Strat Powstania Wielkopolskiego (…), Ł. Jastrząb, W. Olszewski, Koszalin 2009: NICKIEL; przyjęto wersję nazwiska: NICKEL.

Oceń: Pomnik Powstańców Wielkopolskich na Górczynie w Poznaniu

★★★★★
Średnia ocena:4.93 Liczba ocen:25