Pomnik Bohaterów na Cytadeli w Poznaniu

---

Charakterystyka

Pomnik Bohaterów, który dominuje na terenie cmentarza na poznańskiej Cytadeli, ma imponującą wysokość 23 metrów. **Obiekt został zrealizowany według projektu** Stanisława Pogórskiego oraz Tadeusza Płończaka we wrześniu 1945 roku, przy współpracy żołnierzy radzieckich. Do obelisku prowadzi szeroka kompozycja, której kluczowym elementem są szerokie schody od ul. Armii Poznań. Na początku schodów, na flankach, znajdują się cztery haubice rosyjskie o kalibrze 152,4 mm.

W dolnej części obelisku umieszczone są socrealistyczne płaskorzeźby militarne, autorstwa Bazylego Wojtowicza oraz Czesława Woźniaka. W przeszłości na szczycie pomnika widniała podświetlona, czerwona gwiazda o wysokości 1,5 metra. **W 1989 roku** prezydent Poznania, Andrzej Wituski, otrzymał anonimowe groźby dotyczące wysadzenia obelisku, jeżeli symbol nie zostanie usunięty.

W 1990 roku, gwiazda została nieformalnie zdemontowana przez strażaków (prawdopodobnie z ul. Masztalarskiej) i przechowana do momentu przekazania jej w grudniu 2010 roku do Muzeum Historii Miasta Poznania. W 1997 roku, aby zażegnać napięcia dyplomatyczne, miasto postanowiło przymocować u podnóża obelisku nową gwiazdę, odlaną z brązu.

W walkach o Poznań zginęło około 10 000 żołnierzy Armii Czerwonej, z czego 5829 żołnierzy spoczywa na cmentarzu w pobliskiej lokalizacji pomnika. Reszta poległych została pochowana na cmentarzu miłostowskim.

Historia budowy

Pomnik Bohaterów zyskał swoje pierwsze kontury w wyniku architektonicznego konkursu, który ogłoszono 4 sierpnia 1945 roku. Rozstrzygniecie miało miejsce 18 sierpnia tego samego roku, aczkolwiek pierwsza nagroda nie została przyznana. Dwie drugie nagrody przypadły w udziale Tadeuszowi Płończakowi oraz Stanisławowi Pogórskiemu, a także kapitanowi Michałowi Buławiencewowi, natomiast trzecia trafiła do Jana Cieślińskiego i Bazylego Wojtowicza.

W sumie do konkursu zgłoszono 43 prace, które były później wystawione w Muzeum Wielkopolskim, gdzie można je było podziwiać od 1 września 1945 roku. Następnego miesiąca, 20 września, Komitet Obywatelski Budowy Pomnika Bohaterów postanowił powołać Komitet Wykonawczy, na którego czele stanął rektor Uniwersytetu Adama Mickiewicza Stefan Dąbrowski. W gronie członków znaleźli się także m.in. Tadeusz Nowak oraz Jan Cieśliński.

Do zespołu dołączyli również Jan Izydorczyk, Stanisław Idzior, Jan Janasek, ksiądz Stanisław Miziołek oraz Edmund Pszczółkowski. Komitet zajmował się zbieraniem funduszy na realizację wizji pomnika oraz organizowaniem grup ochotników, którzy wspomagali radzieckie brygady pod kierownictwem kapitana Iwana Kamujkowa w budowlaniach monumentu. Zatrudniono pracowników z różnych sektorów, takich jak Cegielski, tramwajarzy, kolejarzy, studentów, pocztowców oraz członków ZWM.

Mimo chęci, zaangażowanie w budowę było stosunkowo niskie. W efekcie, Rada Miejska wzywała 22 października 1945 roku mężczyzn w wieku od 18 do 60 lat do darmowego uczestnictwa w budowie lub do zapłaty 50 złotych. Prace budowlane odbywały się przy ulicy Pułaskiego 17. Uroczyste odsłonięcie pomnika miało miejsce 18 listopada 1945 roku, a hymny polski i radziecki towarzyszyły temu wydarzeniu.

Wstęgę ceremonii przeciął pułkownik Gienadij Woronow, reprezentujący generała Wasilija Czujkowa. W trakcie uroczystości przemawiali również pułkownik gwardii Władimir Szmigiel, wojewoda Feliks Widy-Wirski, prezydent Stanisław Sroka oraz rektor UAM Stefan Tytus Dąbrowski. Po ceremonialnym odsłonięciu pomnika, odbyła się defilada granej przez radziecką piechotę, kawalerię, kompanię Wojska Polskiego, Milicji Obywatelskiej, a także drużyny strażackie oraz Cytadelowców, z radością witających to wyjątkowe dla miasta wydarzenie. Rosjanie także zaciągnęli wartę honorową, co podkreślało wagę tej uroczystości w ówczesnej rzeczywistości politycznej.

---

Oceń: Pomnik Bohaterów na Cytadeli w Poznaniu

---