Atanazy Raczyński

---

Życiorys

W młodych latach Atanazy Raczyński studiował w Frankfurcie i Berlinie. W okresie wojen napoleońskich walczył jako żołnierz zarówno w armii napoleońskiej, jak i Księstwa Warszawskiego w latach 1806-1809. Otrzymał srebrny krzyż Virtuti Militari. Później kontynuował swoją karierę na dworze Hohenzollernów w Berlinie. W ciągu swojej kariery pełnił różnorodne funkcje, takie jak długoletni ambasador Prus w Lizbonie i Madrycie oraz dziedziczny członek pruskiej Izby Panów. Takie powiązania wpływały na wzrost niechęci ze strony jego starszego brata, któremu bliskie były patriotyczne ideały.

W 1816 roku poślubił Annę Elżbietę Radziwiłł, z którą miał syna, Karola Edwarda, urodzonego w 1817 roku. W 1820 Atanazy został odznaczony pruskim Orderem Orła Czerwonego II klasy, a w 1861 roku otrzymał ten sam order, tym razem w I klasie. Od 1824 roku tytuł pruskiego hrabiego oraz dotację herbowe zyskał także tytuł szambelana i tajnego radcy u pruskiego króla.

Atrakcyjny dla Atanazego był świat sztuki, w którym się obracał. Był znanym kolekcjonerem oraz koneserem malarstwa zachodnioeuropejskiego, autorem wielu monografii teoretycznych dotyczących sztuki. W 1853 roku założył galerię, w której zbiory skupiały się przede wszystkim na sztuce hiszpańskiej. Planował umieścić swoją kolekcję w specjalnym skrzydle dobudowanym w latach 1829-1830 do gmachu Biblioteki Raczyńskich w Poznaniu, lecz pojawiające się nieporozumienia z Edwardem, fundatorem Biblioteki, sprawiły, że ostatecznie zrezygnował z tej koncepcji. Swoje dzieła sztuki prezentował przejściowo w Berlinie, a następnie w posiadłościach w Gaju Małym i Zawadzie. Aktualnie zbiory Atanazego stanowią trzon ekspozycji w Muzeum Narodowym w Poznaniu. Powstałą galerię według projektu Schinkla przebudowano na hotel, który niestety uległ całkowitemu zniszczeniu w czasie walk w 1945 roku.

Jego pierwsza berlińska galeria umiejscowiona była w okazałym pałacu przy głównym bulwarze Berlina, czyli na ulicy Unter den Linden 21. Atanazy kupił ten gmach w 1834 roku, a już dwa lata później umieścił swoją drogocenną kolekcję w oficynie. W tym czasie jego lokatorką była słynna niemiecka pisarka oraz znana gospodyni salonu sztuki, Bettina von Arnim, która wynajęła górne piętro tegoż domu.

Niemiecki monarcha, Friedrich Wilhelm IV, miał w planach, by kolekcja Raczyńskiego była na stałe eksponowana w Berlinie. Władca przekazał mu teren w centrum miasta na budowlę nowego pałacu i galerii, na dawnym placu ćwiczebnym armii, blisko słynnej Bramy Brandenburskiej. Jego jedynym warunkiem było to, aby dzieła Raczyńskiego były dostępne dla wszystkich chętnych do ich podziwiania. Powstał zatem Pałac Raczyńskich, znany dziś jako „Palais Raczynski”, zaprojektowany przez cenionego berlińskiego architekta Heinricha Stracka, wybudowany w latach 1842-1844.

W południowym pawilonie pałacowym otworzył swoje atelier Peter von Cornelius, uznany artysta, autor fresku „Sąd Ostateczny” oraz innych dzieł w kościele św. Ludwika w Monachium. Potem w tym miejscu pracował również Gustav Graef, zestawiając znane osobistości zza sztuki. Po zgonie Atanazego Raczyńskiego w 1874 roku, został on pochowany w Berlinie, a jego syn Karol Edward sprzedał pałac państwu niemieckiemu, które na tym terenie zbudowało nowy gmach pruskiego parlamentu. W obecnych czasach na miejscu Pałacu Raczyńskich znajduje się niemiecki Reichstag.

Atanazy Raczyński był także twórcą i pierwszym ordynatem Ordynacji Obrzyckiej od 1825 roku, na którą składały się majątki Raczyńskich zlokalizowane na północny zachód od Poznania. Ordynacja ta przetrwała aż do II wojny światowej w rękach niemieckiej linii rodziny Raczyńskich. W wyniku małżeństwa z Anną Radziwiłł w 1816 roku, nabył też dobra w tzw. „kluczu dębickim” na Podkarpaciu. W pałacu w Zawadzie mieszkał, a w mieście Dębica wzniesiono kaplicę grobową Raczyńskich dla jego rodziny: żony, syna oraz synowej.

Oprócz tego Atanazy Raczyński jest autorem przewodników „Sztuka portugalska”, wydanego w 1846 roku, oraz „Historia sztuki nowoczesnej Niemiec”, wydanego w Paryżu w 1836 roku.

---

Oceń: Atanazy Raczyński

---