Bożena Chrząstowska

---

Życiorys

Bożena Chrząstowska była synem Józefa Mazurka (1897–1979), który był starszym sierżantem Wojska Polskiego oraz kawalerem Orderu Virtuti Militari, a matką jej była Ludwika z Łażewskich (1899–1987). W rodzinie była najmłodsza z sześciorga dzieci, miała dwóch braci i trzy siostry.

Po ukończeniu V Liceum Ogólnokształcącego im. Klaudyny Potockiej w Poznaniu, w 1948 roku zapoczątkowała swoje studia z zakresu polonistyki na Uniwersytecie Poznańskim. W trakcie swojego naukowego kształcenia, angażowała się w pracę dorywczą w Bibliotece Uniwersyteckiej w Poznaniu oraz w poznańskim oddziale Instytutu Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk. Po ukończeniu studiów w 1952 roku, rozpoczęła karierę zawodową w Wojewódzkiej Bibliotece Pedagogicznej, następnie w Ośrodku Metodycznym, a od 1957 roku jako nauczycielka języka polskiego w szkołach średnich w Poznaniu. W latach 1963–1970 pełniła funkcję kierownika sekcji języka polskiego w Ośrodku Metodycznym.

W 1970 roku rozpoczęła pracę na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, gdzie na początku była starszym asystentem (do 1973), a później została wykładowcą. W 1975 roku obroniła doktorat w Instytucie Badań Literackich, którego temat brzmiał: Teoria literatury w szkole. Jej badania nad recepcją liryki powstały pod kierunkiem Kazimierza Bartoszyńskiego, a rezultaty tych prac zostały docenione, gdyż zdobyła I nagrodę w konkursie naukowym IV Biennale Sztuki dla Dziecka oraz nagrodę III stopnia Ministra Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki. Następnie została adiunktem na UAM, a w 1986 roku uzyskała stopień doktora habilitowanego na podstawie pracy zatytułowanej Lektura i poetyka. Zarys problematyki kształtowania pojęć literackich w szkole podstawowej. Wkrótce potem została docentem.

W dniu 18 lutego 1992 roku otrzymała tytuł profesora w zakresie nauk humanistycznych. Swoją karierę kontynuowała w Instytucie Filologii Polskiej na Wydziale Filologii Polskiej i Klasycznej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, gdzie w latach 90. kierowała Pracownią Innowacji Dydaktycznej, którą sama założyła. Na emeryturę przeszła w roku 2000.

W 1957 roku Bożena Chrząstowska została członkiem Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza, a od 1977 do 1989 sprawowała funkcję prezesa Oddziału Poznańskiego. Od 1981 roku do 2000 była członkiem Zarządu Głównego. Cały okres swojej działalności w latach 1970 do 2000 spędziła w Komitecie Głównym Olimpiady Literatury i Języka Polskiego. W 1980 roku wstąpiła do NSZZ „Solidarność”, a od 1984 roku uczestniczyła w strukturach oświaty niezależnej i współpracowała przy redagowaniu materiałów nauczycielskich, takich jak Glosariusz (tom 2. Od starożytności (1986), tom 3. Od klasycyzmu (1987), tom 5. Do współczesności (1989)). Publikowała również pod pseudonimem Bogumiła Mrówa.

W latach 1990–1993 była członkiem Komitetu Nauk o Literaturze Polskiej PAN, a od 1997 należała do Komitetu Nauk o Literaturze Polskiej Akademii Nauk. Od 1992 do 2014 roku pełniła funkcję redaktora naczelnego czasopisma Polonistyka. Była również aktywnym członkiem ROAD, a następnie Unii Demokratycznej. Jej wkład w polską kulturę i edukację został odznaczony Medalem Komisji Edukacji Narodowej w 1984 roku, a w 1988 roku otrzymała Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski. W 2000 roku przyznano jej tytuł doktora honoris causa Akademii Pedagogicznej w Krakowie, a w 2003 roku została odznaczona Krzyżem Kawalerskim Orderu Zasługi RFN.

Życie prywatne

W 1955 roku Bożena Chrząstowska zawarła związek małżeński z Andrzejem Chrząstowskim, z którym doczekała się dwóch córek: Joanny oraz Moniki.

Twórczość

W 1969 roku Bożena Chrząstowska podjęła się redakcji tomu Pomoce naukowe w pracy polonisty. Wspólnie z Seweryną Wysłouch w 1974 roku wydała tom studiów zatytułowany Wiadomości z teorii literatury w analizie literackiej, który doczekał się kolejnych edycji, zaczynając od 1978 roku jako Poetyka stosowana. Sukcesywnie rozszerzała swoje prace, wydając w 1982 roku w serii Biblioteka analiz literackich tom Wiersze Czesława Miłosza oraz w 1987 zamieściła pracę Lektura i poetyka. Zarys problematyki kształtowania pojęć literackich w szkole podstawowej.

W 1990 roku przygotowała antologię Literatura współczesna „źle obecna” w szkole, która stanowiła zbiór tekstów literackich oraz pomocniczych przeznaczonych dla klas maturalnych. Dwa lata później, w 1992, ukazała się jej praca Otwarte niebo. Literackie świadectwa przeżywania Eucharystii.

Swoje umiejętności również wykorzystywała w tworzeniu podręczników. Była autorką koncepcji podręcznika oraz rozdziału Świat starożytny w podręczniku dla klasy I liceum Starożytność – oświecenie (wydanie pierwsze: Warszawa 1987), który doczekał się aż 14 edycji do roku 2000. Dodatkowo opracowała rozdziały takie jak Poezja, Z pogranicza literatury i dokumentu oraz Esej filozoficzny w podręczniku Literatura współczesna. Podręcznik dla klas maturalnych, wydanym w 1992 roku, który również doczekał się licznych wydań, bo aż 11 do 2002 roku, przy współpracy z innymi autorami, w tym Ewą Wiegandt i Seweryną Wysłouch.

Od 2002 roku była aktywnie zaangażowana w opracowywanie serii podręczników Skarbiec języka, literatury, sztuki, w której zrezygnowano z tradycyjnego, chronologicznego układu materiału. Jako redaktor, przygotowała m.in. tomy Skarbiec języka, literatury, sztuki. Podręcznik dla klas I–III liceum ogólnokształcącego i profilowanego oraz Skarbiec języka, literatury, sztuki. Wypisy z ćwiczeniami, które zawierały rozdział poświęcony kulturze XX wieku oraz kolejny dotyczący kultury XIX wieku, wydane odpowiednio w 2002 i 2003 roku. Opracowała również tomy dla klasy III liceum, dotyczące Staropolskich korzeni współczesności.

Warto wzmiankować, że była współautorką Skarbców języka, literatury, sztuki. Wskazówki metodyczne. Książka nauczyciela z 2004 roku. Jej twórczość obejmuje także wspomnienia, które w 2015 roku opublikowała wspólnie z córką, Joanną Ciechnowską-Barnuś, zatytułowane Dwugłos z życia wzięty.

---

Oceń: Bożena Chrząstowska

---