Jerzy Topolski

Nauka i edukacja

Jerzy Topolski, urodzony 20 września 1928 roku w Poznaniu, to postać, która zapisała się w historii Polski jako wybitny historyk. Jego prace koncentrowały się na problemach z zakresu historii społeczno-gospodarczej, a także na metodologii historii, co czyniło go jednym z czołowych przedstawicieli tej dziedziny w kraju.

Topolski był także twórcą poznańskiego ośrodka metodologicznego, który odegrał istotną rolę w rozwoju badań historycznych. Jego wkład w historiografię polską pozostaje znaczący, a jego idee wpływają na młodsze pokolenia historyków.

Jerzy Topolski zmarł 21 grudnia 1998 roku w swoim rodzinnym mieście, Poznaniu.

Życiorys

Jerzy Topolski, polski historyk, miał złożoną i burzliwą biografię. W czasie II wojny światowej został wywieziony z rodziną z Gniezna do Piotrkowa Trybunalskiego, gdzie dokończył edukację, kończąc szkołę powszechną oraz dwuletnią Szkołę Handlową, która była wówczas jedyną dopuszczalną formą dalszego kształcenia w Generalnym Gubernatorstwie. Po zakończeniu działań wojennych, w 1945 roku powrócił do Gniezna, gdzie uzyskał maturę w I Liceum Ogólnokształcącym im. Bolesława Chrobrego.

W latach 1946-1950 studiował na Uniwersytecie Poznańskim. W 1951 roku zdobył tytuł doktora nauk historycznych na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika, broniąc rozprawy dotyczącej rozwoju latyfundium arcybiskupstwa gnieźnieńskiego. Po krótkim okresie pracy w charakterze asystenta w Katedrze Historii Państwa i Prawa Polskiego, w tym samym roku został przyjęty na aspiranturę w Instytucie Kształcenia Kadr Naukowych. W 1955 roku uzyskał tytuł kandydata nauk na podstawie pracy poświęconej położeniu chłopów w XVIII wieku.

W 1956 r. objął etat docenta w Instytucie Historii PAN, a od 1959 r. prowadził równolegle zajęcia na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza. Ostatecznie w 1962 r. poświęcił się pracy w Instytucie Historii UAM. Na uczelni awansował na profesora nadzwyczajnego w 1961 r., a na profesora zwyczajnego w 1968 r. Od 1971 r. był także członkiem korespondentem, a od 1977 r. członkiem rzeczywistym Polskiej Akademii Nauk.

W latach 1986-1989 zasiadał w Ogólnopolskim Komitecie Grunwaldzkim. Przez ponad 13 lat współpracował z Uniwersytetem im. Adama Mickiewicza, gdzie pełnił funkcje kierownicze w Instytucie Historii. Wykładał również na zagranicznych uniwersytetach, m.in. w Belgii, Francji, Hiszpanii, Holandii, Niemczech, Włoszech, Kanadzie i Stanach Zjednoczonych.

Topolski koncentrował się na badaniach nad historią nowożytną Polski i Europy, historiografii oraz metodologii historii. W 1961 r. był współzałożycielem poznańskiej szkoły metodologicznej, tworząc nowe podejście do historii, które odrzucone było przez dogmatyczne nurty marksistowskie. Mimo to, uznawany był czasami w ZSRR i NRD za rewizjonistę, co utrudniało publikację jego prac w krajach socjalistycznych, w tym nie doszło do radzieckiego wydania jego dzieła „Metodologia historii”.

Jako marksista, z czasem stawał się coraz bardziej dystansowany od ortodoksyjnych poglądów. Od 1948 r. był członkiem PZPR i w codziennym życiu był uznawany za rzetelnego oceniającego kolegów po fachu, nie biorąc pod uwagę ich poglądów politycznych. W PRL-u często bronił naukowców przed nadużyciami ze strony władzy, a w latach 1981-1984 był członkiem Komisji KC PZPR. W okresie 1982-1989 zasiadał także w Trybunałach Stanu.

W swoim dorobku miał ponad 1000 publikacji, w tym około 30 książek oraz liczne artykuły, które były tłumaczone na obce języki i wydawane za granicą. Tematyka jego badań obejmowała problematykę społeczno-gospodarczą, regionalistykę oraz metodologię historii. Topolski był żonaty z Marią Danutą Łabędzką-Topolską, a wcześniej przez cztery lata z prof. Zofią Kulejewską.

Po śmierci został pochowany w alei zasłużonych na cmentarzu Miłostowo w Poznaniu.

Odznaczenia

Jerzy Topolski, jako wybitna postać, został uhonorowany wieloma prestiżowymi odznaczeniami, potwierdzającymi jego znaczący wkład w rozwój Polski oraz jej kultury.

  • krzyż komandorski z gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski,
  • krzyż komandorski Orderu Odrodzenia Polski,
  • krzyż kawalerski Orderu Odrodzenia Polski,
  • medal 30-lecia Polski Ludowej,
  • medal 40-lecia Polski Ludowej,
  • medal Komisji Edukacji Narodowej,
  • odznaka 1000-lecia Państwa Polskiego,
  • złote odznaczenie im. Janka Krasickiego.

Publikacje

Jerzy Topolski to uznawany historyk, który przyczynił się do rozwoju wiedzy o historii Polski i Europy. Jego dorobek publikacyjny obejmuje wiele znaczących prac, które miały istotny wpływ na historiografię oraz metodologię badań historycznych.

  • Rozwój latyfundium arcybiskupstwa gnieźnieńskiego od XV do XVIII w., 1955,
  • Położenie i walka klasowa chłopów w XVIII w. w dobrach arcybiskupstwa gnieźnieńskiego, 1956,
  • O wyjaśnianiu przyczynowym historii, 1957,
  • Gospodarstwa wiejskie w dobrach arcybiskupa gnieźnieńskiego od XVI do XVIII w., 1958,
  • Studia z metodologii historii, 1960,
  • Narodziny kapitalizmu w Europie XIV–XVII wieku, Warszawa 15 (I wyd.), Warszawa 1987 (II wyd.), Poznań 2003 (III wyd.),
  • Inspiracje myśli leninowskiej w historiografii, 1970,
  • O dochodzeniu do prawdy w historii, 1971,
  • Świat bez historii, Warszawa 1972,
  • Metodologia historii, 1973,
  • Wielkopolska poprzez wieki, 1973,
  • Poznań. Zarys dziejów, 1973,
  • Dzieje Polski, 1976,
  • Gospodarka polska a europejska w XVI a XVIII w., 1977,
  • Marksizm i historia, 1977,
  • Rozumienie historii, 1978,
  • Gniezno – zarys dziejów, 1979,
  • Nowe idee współczesnej historiografii, 1980,
  • (red.) Świadomość historyczna Polaków: problemy i metody badawcze, Łódź 1981,
  • Prawda i model w historiografii, Łódź 1982,
  • Teoria wiedzy historycznej, 1983,
  • (red.) Kierunki rozwoju Polski po drugiej wojnie światowej, 1987,
  • Historia i życie, Lublin 1988,
  • (red.) Dzieje Poznania, tom I cz. 1 i 2 Poznań-Warszawa 1988, tom II cz. 1 Warszawa-Poznań 1994, tom II cz. 2 Warszawa-Poznań 1998,
  • (red.) Narration and explanation: contributions to the methodology of the historical research, Amsterdam 1990,
  • Wolność i przymus w tworzeniu historii, Warszawa 1990,
  • (red.) Ideologie, poglądy, mity w dziejach Polski i Europy XIX i XX wieku: studia historyczne, Poznań 1991 (wraz z Witoldem Molikiem i Krzysztofem Makowskim),
  • Historia Polski od czasów najdawniejszych do 1990, 1992,
  • (red.) Historiography between modernism and postmodernism: contributions to the methodology of the historical research, Amsterdam 1994,
  • Polska XX wieku, 1994,
  • (red.) Studia nad świadomością historyczną Polaków, Poznań 1994,
  • (red.) Żydzi w Wielkopolsce na przestrzeni dziejów, Poznań 1995 (wraz z Krzysztofem Modelskim),
  • Trudny Lot Orła Białego, 1997,
  • Od Achillesa do Béatrice de Planissolles. Zarys historii historiografii, 1998,
  • Dzieje Poznania, t. II, cz. I: Lata 1793–1918. Red. Jerzy Topolski i Lech Trzeciakowski (Poznań 1994),
  • Dzieje Poznania, t. II, cz. II: Lata 1918–1945. Red. Jerzy Topolski i Lech Trzeciakowski (Poznań 1998),
  • Rzeczpospolita Obojga Narodów 1501-1795, 2015.

Jego szeroki zakres badań i analiz stał się podstawą do wielu dyskusji oraz refleksji nad historią, zarówno w kontekście lokalnym, jak i szerszym, europejskim.

Przypisy

  1. D. Jung, Stary gmach I Liceum im. B. Chrobrego: znani absolwenci szkoły [w:] 13 pomysłów na Gniezno i okolice. Przewodnik tematyczny dla turystów (red. nauk. Armin Mikos von Rohrscheidt), Gniezno 2016 r., s. 126-127.
  2. Kto jest kim w Polsce 1989, Wydawnictwo Interpress, Warszawa 1989 r., str. 1360.

Oceń: Jerzy Topolski

★★★★★
Średnia ocena:4.45 Liczba ocen:18