Karol Marcinkowski

---

Życiorys

Karol Marcinkowski przyszedł na świat 23 czerwca 1800 roku na Świętym Wojciechu w Poznaniu. W 1817 roku zakończył edukację, zdobijając świadectwo maturalne w Gimnazjum św. Marii Magdaleny w Poznaniu. Następnie wyjechał do Berlina, by studiować medycynę. W trakcie studiowania dołączył do tajnej organizacji „Polonia”, propagującej idee republikańskie oraz utylitaryzmu. Po zdemaskowaniu stowarzyszenia, został aresztowany i skazany na karę pozbawienia wolności, którą odbył w latach 1822–1823 w Twierdzy Wisłoujście. Po odbyciu kary, w 1823 roku, obronił doktorat z medycyny.

Po zakończeniu studiów wrócił do Poznania, gdzie jednocześnie pracował w miejskim szpitalu oraz prowadził prywatną praktykę zajmującą się chirurgią i ginekologią. W grudniu 1830 roku postanowił udać się do Warszawy, aby brać udział w powstaniu listopadowym. Początkowo pełnił rolę kawalerzysty, jednak w krótkim czasie awansował na lekarza sztabowego w stopniu podporucznika. Został przydzielony do oddziału pod dowództwem generała Dezyderego Chłapowskiego, który został skierowany na Litwę. Za swoje zasługi w bitwie o Olszynkę Grochowską, 16 marca 1831 roku, otrzymał Krzyż Złoty Orderu Virtuti Militari.

Po klęsce powstania, Marcinkowski został internowany w Prusach Wschodnich, gdzie walczył z epidemią cholery w Kłajpedzie. Zdołał uciec na zachód, najpierw do Wielkiej Brytanii, a później do Francji. Tam miał okazję spotkać się zarówno z popowstańczą emigracją, jak i lokalnymi środowiskami medycznymi, wzbogacając swoją wiedzę oraz zdobywając uznanie jako ekspert w walce z cholera. W 1833 roku Francuska Akademia Nauk uhonorowała go złotym medalem za jego pracę na temat cholery.

W 1834 roku postanowił wracać do kraju, lecz po przekroczeniu granicy pruskiej został natychmiast zatrzymany i skazany na pobyt w twierdzy w Świdnicy za swoje zaangażowanie w powstanie. Udało mu się odzyskać wolność dopiero w 1837 roku, dzięki staraniom mieszkańców oraz władz Poznania, gdzie wówczas miała miejsce epidemia cholery. Po tym wydarzeniu, oprócz prowadzenia praktyki lekarskiej i działalności filantropijnej, zaangażował się w pomoc lokalnemu społeczeństwu. Do jego najbardziej znanych osiągnięć należy inicjatywa powołania Spółki Akcyjnej Bazar w 1838 roku oraz założenie Poznańskiego Towarzystwa Pomocy Naukowej w 1841 roku, którego prezesem był sam Marcinkowski. Celem towarzystwa było wspieranie polskiego dorobku naukowego oraz pomoc w edukacji młodzieży z ubogich rodzin, co Marcinkowski podsumował słowami: „Wychowanie nasze jest to dług zaciągnięty u ogółu, z czego się w swym czasie wypłacać winniśmy”. Przez niemal stulecie działalności z pomocy Towarzystwa skorzystało wielu studentów, w tym 6,5 tysiąca stypendystów, którzy stali się częścią poznańskiej oraz wielkopolskiej inteligencji.

Marcinkowski zasiadał również w radzie miejskiej, gdzie starał się o utworzenie stałego polskiego teatru miejskiego oraz angażował się w poprawę warunków życia i zdrowia mieszkańców miasta. W swoich ostatnich latach życia cieszył się ogromnym szacunkiem zarówno ze strony władz, jak i społeczności lokalnej, zyskując przydomki takie jak „Nasz Doktor” czy „Doktor Marcin”. Jego doświadczenia z czasów powstania oraz współpraca z osobami takimi jak Hipolit Cegielski oraz Dezydery Chłapowski przyczyniły się do tego, że stał się zwolennikiem pracy organicznej oraz walki o wolność przy pomocy metod politycznych i ekonomicznych. Można go uznać za jednego z pierwszych przedstawicieli wielkopolskich organiczników, którzy realizowali idee pozytywistyczne.

Zmarł na gruźlicę w 1846 roku. Jego pogrzeb zgromadził około 20 000 uczestników, co było sprzeczne z jego wolą. Początkowo pochowano go na cmentarzu parafialnym św. Marcina, niedaleko drogi do mostu dworcowego. W 1910 roku jego ciało zostało ekshumowane w związku z budową wiaduktu kolejowego. Ostateczny pochówek miał miejsce 10 czerwca 1923 roku na Poznańskiej Skałce.

Upamiętnienie

Karol Marcinkowski, postać o niezwykłym znaczeniu, został upamiętniony przez różne instytucje oraz miejsca. Warto wymienić kilka z nich, przy czym każdy z wymienionych obiektów podkreśla jego dziedzictwo oraz wkład w rozwój medycyny i edukacji w Polsce.

• Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu,
• Szpital Uniwersytecki im. Karola Marcinkowskiego w Zielonej Górze,
• I Liceum Ogólnokształcące i Gimnazjum Dwujęzyczne im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu,
• Zespół Szkół Medycznych im. Karola Marcinkowskiego w Koninie,
• Zespół Szkół im. Karola Marcinkowskiego w Ludomach,
• Szpital im. Karola Marcinkowskiego w Gostyniu,
• park Karola Marcinkowskiego w Ostrowie Wielkopolskim,
• plac Karola Marcinkowskiego w Gostyniu i Rogoźnie,
• zabytkowy Park Karola Marcinkowskiego w Poznaniu,
• Aleje Karola Marcinkowskiego – jedna z prestiżowych arterii w centrum Poznania,
• ulica Karola Marcinkowskiego we Wrocławiu w pobliżu Uniwersytetu Medycznego, a także w Bolesławcu, Katowicach, Legnicy, Szczecinie, oraz na Kujawach i w innych miejscowościach,
• Fundacja Gospodarcza im. Karola Marcinkowskiego w Ciechanowie,
• zlikwidowany w 1989 roku Szpital Miejski im. dra Karola Marcinkowskiego w Inowrocławiu,
• Rodzinny Ogród Działkowy im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu.

W roku 2000, w związku z obchodami 200. rocznicy urodzin Karola Marcinkowskiego, Poczta Polska wydała dwa znaczki, które ukazały temat Etosu Pracy. Na jednym z nich znalazła się grafika przedstawiająca sylwetkę tego pioniera pracy organicznej.

Dodatkowo, postać Karola Marcinkowskiego została uwieczniona w polskim serialu historycznym Najdłuższa wojna nowoczesnej Europy, w reżyserii Jerzego Sztwiertni. Rolę doktora zagrał Mariusz Benoit.

---

Oceń: Karol Marcinkowski

---