Aleje Karola Marcinkowskiego w Poznaniu

---

Historia

Aleje, które swoją historią sięgają schyłku XVIII wieku, konkretnie lat 1794–1798, mają za sobą długą tradycję jako trasa komunikacyjna. Ich współczesny kształt wyłonił się w kontekście budowy tzw. nowego miasta, które ulokowano na zachód od Starego Miasta. Kluczową postacią w tej kwestii był David Gilly, znany architekt odpowiedzialny za liczne realizacje w niemieckich miastach, takich jak Brunszwik i Poczdam. Jego wizja przyczyniła się do stworzenia alei jako głównej promenady miejskiej o imponującej szerokości 30 metrów, a długości wynoszącej 643,7 metra (co odpowiada 2050 stopom), z dwiema jezdniami oraz centralnym pasem spacerowym.

Inspirację dla swojej koncepcji Gilly czerpał z berlińskiej alei Unter den Linden. Aleje, z racji swojej rangi, zaczęły być otaczane reprezentacyjnymi budowlami już od lat 20. XIX wieku. Wiele z tych obiektów ściśle wiązało się z polskim życiem społecznym i kulturalnym, co uwidaczniało znaczenie tego miejsca.

Charakterystycznym elementem alei było ich obsadzenie drzewami, które od zawsze tworzyły malowniczy szpaler. Część z nich oddzielono drewnianym ogrodzeniem, aby zapewnić spokój spacerującym. W latach 1900-1902 zdecydowano się na nową koncepcję obsadzenia drzew, a aleję podzielono na trzy odcinki, z których każdy wyróżniał się innym gatunkiem drzew (zmieniane corocznie). Wśród nich znajdowały się: platany, wiązy oraz lipy holenderskie.

Warto wspomnieć, że kupiec Gustaw Kronthal w 1884 roku ofiarował miastu budkę meteorologiczną, w której znajdowały się różnorodne przyrządy pomiarowe. W okolicy zlokalizowane były także drewniane pijalnie wód mineralnych, które z czasem przeniesiono w inne miejsca.

W 1927 roku między ulicami Podgórną oraz Paderewskiego powstała szeroka promenada, nasadzona rzędami kasztanowców. Po II wojnie światowej nastąpiły drastyczne zmiany w urbanistyce alei, które były związane z projektowanym w ich osi Trasą Piekary. Takie zmiany miały negatywny wpływ na istniejącą substancję architektoniczną.

Na początku XXI wieku zainicjowano działania rewitalizacyjne tego traktu, w ramach których położono nową promenadę z kostki, a także zasadzono dęby piramidalne i ustawiono nowe pomniki, co przyczyniło się do ożywienia tego ważnego miejsca w Poznaniu.

Obiekty

Aleje Marcinkowskiego w Poznaniu to miejsce o bogatej przeszłości, w którym można napotkać wiele istotnych obiektów, zarówno historycznych, jak i kulturalnych. Warto przyjrzeć się bliżej tym, które znajdowały się na tej malowniczej ulicy.

Pierzeja wschodnia

• Na początku istniał nieistniejący teatr w ujeżdżalni Geislera, który działał w latach 1794-1804. Na jego deskach występował m.in. Wojciech Bogusławski,
• Dom oznaczony numerem 1, znany jako Dom Królowej Jadwigi, powstał w latach 1854–1855. Początkowo był hotelem, a następnie stał się centrum polskości, w którym odbywały się wydarzenia kulturalne z udziałem takich znakomitości jak Władysław Bracki, Maria Kucnerowa czy Antonina Podgórska. W budynku mieszkały znane osobistości, w tym Helena Dowbor-Muśnicka i konsul szwedzki Wiktor Zabłocki,
• Dom numer 2, wcześniej będący własnością Marii Paruszewskiej, był miejscem odwiedzin wielu znanych artystów, w tym Feliksa Nowowiejskiego, Ireny Dubiskiej oraz Ignacego Friedmana,
• Dom numer 3, dawniej Hotel Berliński, również jest nieistniejący. To tu gościł Adam Mickiewicz w latach 1831 i 1832. W budynku mieściły się także Izba Przemysłowo-Handlowa oraz Giełda Zbożowa,
• Pod domem 3A przepływa skanalizowana obecnie Bogdanka,
• Ważnym obiektem jest budynek pocztowy, wybudowany w stylu neorenesansowym, który przeszedł kilka przebudów. Z poczty regularnie korzystał Zygmunt Krasiński,
• Wojewódzkie Centrum Telekomunikacyjne, wzniesione w 1975 roku, to dzieło Zdzisława Piwowarczyka oraz Reginy Pawuły-Piwowarczyk,
• W budynku numer 5 znajdował się popularny sklep cukierniczy Patyków,
• Dom pod numerem 8 to piękne miejsce z nieistniejącą cukiernią Warszawianka. Przed I wojną światową działało tutaj również Muzeum imienia Paula von Hindenburga,
• Muzeum Narodowe wzbudza zainteresowanie jako poprzednie Muzeum Prowincjonalne z Biblioteką Krajową. Budynek powstał w latach 1797-1799, a jego obecny kształt to efekt przebudowy w 1903 roku, zaprojektowanej przez Karola Hinckeldeyna,
• Hotel Bazar w Poznaniu zyskał nowe skrzydło w latach 1898-1899,
• Dom numer 11 był siedzibą dawnego Banku Kwileckiego-Potockiego. W podwórzu znajdują się schody Böhmera i Preula oraz Muzeum Farmacji,
• budynek NBP (numer 12) został wzniesiony jako Bank Królestwa Pruskiego w 1912 roku, a później przeszedł wiele zmian,
• Dawny Hotel Francuski (Hôtel de France) z lat 1908-1910 to kolejny istotny budynek, zaprojektowany przez Roger Sławskiego. Obecnie w tym miejscu mieści się salon VIP PKO BP,

Pierzeja zachodnia

• Sąd Okręgowy, którego historia sięga lat 1873–1875, a obecny budynek pochodzi z lat 1952–1953, zaprojektowany przez Stanisława Pogórskiego,
• Komisariat Policji Poznań Stare Miasto znajduje się w budynku, który wcześniej był siedzibą Głównego Urzędu Celnego,
• Uniwersytet Artystyczny w Poznaniu, wzniesiony w stylu rundbogenstil w latach 1837–1838, zaprojektowany przez Augusta Sollera,
• Budynek numer 27 przed II wojną światową pełnił funkcję loży masońskiej Kosmos Loge,
• Dom nr 25 był miejscem działalności redakcji Gońca Wielkopolskiego,
• Dom nr 24, którego właścicielem był Bank Związku Spółek Zarobkowych, od 1927 roku pełnił rolę Narodowego Uniwersytetu Robotniczego,
• Biblioteka Raczyńskich w Poznaniu powstała w latach 1822-1828,
• pl. Wolności oraz
• Drukarnia i Księgarnia św. Wojciecha, w której przed 1914 rokiem funkcjonował pierwszy w Poznaniu postój taksówek,
• Hotel Rzymski, znany także jako Zur Stadt Rom, był siedzibą redakcji pisma Tęcza,
• Pałac Anderschów, zbudowany w 1856 roku na zlecenie Gustava Schultza,
• Dom numer 18, który już nie istnieje, był dawną redakcją Nowego Kuriera oraz siedzibą księgarni prowadzonej przez Jarosława Leitgebera,
• Galeria MM, niegdyś drukarnia Jana Deckera, została wyburzona, by przeprowadzić modernizację,
• Centrum III to niezrealizowana koncepcja modernizacji tej części miasta.

W osi Alei

• Warto wspomnieć o Gmachu Dowództwa V Korpusu Armijnego w Poznaniu, który już nie istnieje,
• Pomnik Wilhelma I, który również został zburzony,
• pomnik Karola Marcinkowskiego,
• fontanna z delfinami, stworzona w 1908 roku przez Hugona Lederera, znana także jako Studzienka Kronthala,
• Pomnik Golema, zaprojektowany przez Davida Černý,
• stela Heinza Macka.

Komunikacja

Na niedługim fragmencie Alei zainstalowano jednotorową, jednokierunkową trasę tramwajową. Na tym odcinku znajdują się dwa przystanki, które noszą nazwę Aleje Marcinkowskiego.

Osobliwości

W 1929 roku, po niezwykle surowej zimie, wszystkie drzewa w Alejach Karola Marcinkowskiego uległy wymarznięciu. Aby zachować reprezentacyjny charakter tej prestiżowej ulicy, której historia zdaje się być ściśle związana z wieloma ważnymi wydarzeniami, zdecydowano się na ich tymczasowe zastąpienie krzewami oraz delikatnymi brzozami.

Interesującym elementem jest również to, że 12 kwietnia 1945 roku w Alejach otwarto pierwszą księgarnię w Poznaniu po zakończeniu II wojny światowej. Jej pierwszym kierownikiem został Julian Stefański, co czyni tę datę istotnym punktem w powojennej historii miasta.

Na końcu tej ulicy znajdują się dwa skrajnie różne stylistycznie pomniki, które prowadzą swoisty dialog estetyczny. Pierwszy z nich to pomnik Marcinkowskiego, utrzymany w tradycyjnym stylu, z kolei drugi to pomnik Golema, stworzony przez kontrowersyjnego artystę, Davida Černého. Te dwa dzieła sztuki, mimo swojej różnorodności, współistnieją w przestrzeni miejskiej, tworząc ciekawy kontrast.

---

Oceń: Aleje Karola Marcinkowskiego w Poznaniu

---