Teofil Lijewski

---

Życiorys

Teofil Lijewski przyszedł na świat w 1930 roku w Poznaniu, w rodzinie związanej z kolejnictwem. W okresie do wybuchu II wojny światowej zdołał ukończyć dwie klasy szkoły powszechnej. W trakcie okupacji edukację kontynuował w domowym zaciszu, co pozwoliło mu na zdobycie wiedzy i ukończenie pierwszej klasy gimnazjum. W 1945 roku doświadczył miesięcznego oblężenia swojego miasta. Po zniszczeniu domu rodzinnego jego bliscy przenieśli się do Jeleniej Góry, gdzie Teofil mieszkał aż do 1950 roku.

W 1950 roku ukończył maturę w Liceum im. Stefana Żeromskiego w Jeleniej Górze, a następnie rozpoczął studia z zakresu geografii na Uniwersytecie Poznańskim. Jako student miał okazję brać udział w badaniach naukowych, skupiających się na małych miastach, które miały być przyszłymi ośrodkami powiatowymi, pod czujnym okiem Antoniego Kuklińskiego. Po uzyskaniu licencjatu kontynuował swoją edukację, specjalizując się w geografii ekonomicznej, którą zakończył pracą magisterską w 1955 roku.

W czasie studiów rozpoczął pracę jako zastępca asystenta na Studium Zaocznym SGPiS w ówczesnej Wyższej Szkole Ekonomicznej w Poznaniu. Wkrótce przeprowadził się do Warszawy, gdzie w latach 1955-1959 pełnił rolę projektanta oraz starszego projektanta w Biurze Urbanistycznym Warszawy. Tam koncentrował się na analizie rozmieszczenia miejsc pracy i mieszkania ludności oraz ich wpływu na transport. Dodatkowo odbył studia aspiranckie z geografii ekonomicznej na Uniwersytecie Warszawskim, które ukończył w 1958 roku.

Od jesieni 1958 roku pracował w Instytucie Geografii, aktualnie znanym jako Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. Stanisława Leszczyckiego, gdzie związał się z instytucją na długie lata, zdobywając kolejne stopnie kariery naukowej. W latach 1966-1978 kierował Zakładem Geografii Przemysłu i Komunikacji PAN oraz pełnił funkcję sekretarza Rady Naukowej IG PAN w latach 1969-1971.

Teofil Lijewski zajmował się geografią transportu oraz przemysłu, jak również geografią regionalną. Jego badania obejmowały analizę wyposażenia Polski w sieć transportu publicznego, w tym PKP, PKS i transport miejski. Spisał chronologiczny wykaz dat otwarcia wszystkich linii kolejowych w kraju, a także był pionierem w badaniu codziennych dojazdów ludności, w szczególności tych związanych z miejscem pracy. W 1961 roku obronił rozprawę doktorską na temat Stosunków komunikacyjnych w województwie białostockim, a w 1967 roku przedstawił rozprawę habilitacyjną dotyczącą dojazdów do pracy w Polsce. W 1980 roku uzyskał tytuł profesora nadzwyczajnego.

Wraz z Stanisławem Leszczyckim oraz Stanisławem Misztalem, odpowiadał za prace nad Atlasem przemysłu Polski. Była to pierwsza szczegółowa kartograficzna prezentacja rozmieszczenia zakładów przemysłowych w kraju. W 1976 roku zespół ten został wyróżniony Nagrodą Państwową II stopnia, co było pierwszą tego typu nagrodą za opracowania geograficzne.

Teofil Lijewski brał również czynny udział w reformie administracyjnej kraju, przygotowując projekt nowego podziału powiatowego, proponując około 25 województw. Zajmował się teorią makroregionów, a także hierarchią ośrodków centralnych oraz koncentracją aktywności gospodarczej w polskich miastach. Krytycznie odnosił się do nadmiernego rozwoju transportu drogowego, wskazując na zagrożenia związane z jego energochłonnością oraz przestrzennym rozwojem. Jednocześnie zwracał uwagę na potrzebę promowania bardziej przyjaznego dla środowiska transportu kolejowego.

Teofil był aktywnym członkiem Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego od 1952 roku i Polskiego Towarzystwa Geograficznego od 1953 roku. W latach 1984-1987 pełnił funkcję przewodniczącego Oddziału Warszawskiego PTG, a w latach 1994-2000 był przewodniczącym Komisji Geografii Komunikacji PTG. W 2001 roku otrzymał Medal PTG. Od 1952 roku był członkiem Komitetu Przestrzennego Zagospodarowania Kraju, a także rzeczoznawcą w zakresie planowania przestrzennego w Towarzystwie Urbanistów Polskich. Był także członkiem wielu rad naukowych oraz grup studialnych w Międzynarodowej Unii Geograficznej.

Teofil Lijewski był autorem około 400 prac naukowych, w tym monografii i ekspertyz. Niestety, część z nich nie ujrzała światła dziennego przez cenzurę. Oprócz tego, pisał podręczniki oraz książki popularnonaukowe, a także redagował liczne mapy dotyczące transportu i przemysłu, które pojawiały się w atlasach, w tym w Atlasie Rzeczypospolitej Polskiej. Publikował artykuły w czasopismach takich jak „Geografia w Szkole” czy „Poznaj Świat”. W latach 1969-1971 był redaktorem naczelnym „Dokumentacji Geograficznej”, później redaktorem „Bibliografii Geografii Polskiej” oraz długoletnim członkiem rady redakcyjnej „Przeglądu Geograficznego” i międzynarodowej rady redakcyjnej czasopisma „Transport Reviews (Routledge)” do 2005 roku.

Zmarł i został pochowany na cmentarzu w warszawskich Pyrach.

Ważniejsze prace

Teofil Lijewski jest autorem wielu znaczących prac naukowych, które przyczyniły się do rozwoju wiedzy o geografii i przemyśle w Polsce. Oto niektóre z jego ważniejszych publikacji:

• Atlas przemysłu Polski. Stanisław Leszczycki (przew. kom. red.). Warszawa: IGiPZ PAN, 1961, brak numerów stron w książce,
• Teofil Lijewski: Dojazdy do pracy w Polsce. Warszawa: PWN, 1967, seria: Studia – Komitet Przestrzennego Zagospodarowania Kraju Polskiej Akademii Nauk, brak numerów stron w książce,
• Teofil Lijewski: Województwo warszawskie. Zarys geograficzno-ekonomiczny. Warszawa: PWN, 1968, brak numerów stron w książce,
• Geografia przemysłu Polski. Stanisław Leszczycki, Teofil Lijewski (red.). Warszawa: PWN, 1972, 1974, brak numerów stron w książce,
• Teofil Lijewski: Uprzemysłowienie Polski 1945-1975. Przemiany strukturalne i przestrzenne. PWN, 1978, brak numerów stron w książce,
• Teofil Lijewski: Infrastruktura transportowa Republiki Federalnej Niemiec. T. 78. Warszawa: PWN, 1982, seria: Studia – Polska Akademia Nauk. Komitet Przestrzennego Zagospodarowania Kraju, brak numerów stron w książce,
• Teofil Lijewski, Jerzy Kwiatek: Polska. Podręczny leksykon geograficzny. Toruń: Troja, 1993. ISBN 83-900386-4-1, brak numerów stron w książce,
• Teofil Lijewski, Bogdan Mikułowski, Jerzy Wyrzykowski: Geografia turystyki Polski. Warszawa: Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, 2002. ISBN 83-208-1380-8, brak numerów stron w książce.

---

Oceń: Teofil Lijewski

---