Park Cytadela

---

Historia i charakterystyka

W 1925 roku miasto przejęło stoki forteczne od wojska, które wówczas były w bardzo złym stanie, wymagającym gruntownej renowacji. Na poprawę ich stanu wydano 20 tysięcy ówczesnych złotych.

Obecnie, jeśli podejdziemy od strony centrum Poznania, na przedłużeniu al. Niepodległości (kiedyś znanej jako ul. Stalingradzka), możemy zauważyć monumentalne schody prowadzące ku Cytadeli. Na ich szczycie znajduje się pomnik, wysokości 23 metrów, który ma na celu upamiętnienie bohaterów. Pomnik ten, odsłonięty w pierwszą rocznicę wyzwolenia Poznania na dniach 23 lutego 1946 roku, pierwotnie wieńczyła czerwona gwiazda, która została usunięta w 1989 roku.

Warto dodać, że w 1998 roku Cytadela stała się miejscem corocznego widowiska pasyjnego, uznanego za największe na świecie w swoim rodzaju. Ponadto, w 2009 roku odbył się na tym terenie koncert zespołu Radiohead.

W parku znajdują się trzy alejki, które noszą własne nazwy:

• al. gen. Stanisława Sosabowskiego (wcześniej al. Braterstwa Broni, zmieniona w grudniu 2017 roku, upamiętniająca polsko-radzieckie braterstwo broni z czasów II wojny światowej),
• al. Cytadelowców – dedykowana mieszkańcom Poznania, którzy w 1945 roku wspomagali Armię Czerwoną w zdobywaniu Cytadeli,
• al. 15 Pułku Ułanów Poznańskich (wcześniej al. Republik, zmieniona w lipcu 2017 roku, na cześć republik Związku Radzieckiego).

Obiekty na Cytadeli

Cmentarze

W obrębie parku Cytadela znajduje się wiele cmentarzy, które stanowią ważny element historii regionu. Wśród nich można wymienić Cmentarz parafii św. Wojciecha, Cmentarz Garnizonowy oraz wojenny Cmentarz Bohaterów Radzieckich, a także Cmentarz Wspólnoty Brytyjskiej, na którym pochowano m.in. 48 uczestników tzw. Wielkiej Ucieczki.

W skład cmentarzy wchodzą również Cmentarz Bohaterów Polskich oraz relikty dawnego cmentarza, znanego jako starogarnizonowy, a także niemiecki Cmentarz Honorowy, czyli Ehrenfriedhof oraz Cmentarz Prawosławny. Cmentarz Garnizonowy, na którym znajduje się ponad 1500 grobów, kryje mogiły wielu znakomitych wojskowych, w tym powstańców styczniowych oraz żołnierzy z okresu lat 1918–1920, jak również generali i kawalerów Virtuti Militari.

Natomiast Cmentarz Bohaterów Polskich jest miejscem pamięci ofiar terroru hitlerowskiego i sowieckiego, w tym Cytadelowców. Warto dodać, że znajdują się tu także zbiorowe mogiły jeńców rosyjskich i francuskich.

Muzea

Na terenie Cytadeli mieszczą się dwa muzea, które stanowią oddziały Wielkopolskiego Muzeum Walk Niepodległościowych w Poznaniu. Są to:

• Muzeum Uzbrojenia,
• Muzeum Armii Poznań.

Obiekty forteczne

Cytadela kryje w sobie wiele interesujących obiektów fortecznych, które warto zobaczyć, takich jak:

• Rawelin I,
• Reduta I,
• Brama Północna (Polna),
• Bastion II,
• Estakada Małej i Wielkiej Śluzy.

Gastronomia

Na terenie Cytadeli znajdują się również różnorodne opcje gastronomiczne. Warto odwiedzić:

• Country Bar „Piknik”,
• Restaurację Pizzerię „Umberto”,
• Restaurację „Tarasy Cytadeli”.

Inne obiekty

Ponadto, w obrębie Cytadeli można znaleźć inne interesujące obiekty, takie jak:

• Pomnik Bohaterów,
• Amfiteatr,
• rozarium,
• zabytkowy dąb przy Cmentarzu Garnizonowym,
• Dzwon Pokoju i Przyjaźni Między Narodami,
• Młodzieżowy Dom Kultury „Harcówka”,
• instalacja 112 rzeźb Nierozpoznani Magdaleny Abakanowicz, która została stworzona z okazji 750-lecia lokacji Poznania,
• Ziarno – Epitafium Życia, Żalki – rzeźby plenerowe,
• oraz rzeźby wielu innych twórców, takich jak Michał Gąsienica Szostak, Jerzy Sobociński, Józef Murlewski oraz Julian Boss-Gosławski.

Osobny artykuł poświęcony zostanie pomnikom oraz rzeźbom na Cytadeli w Poznaniu.

Przyroda

Flora

Na terenie Cytadeli przeprowadzono badania, które zaowocowały zinwentaryzowaniem około 170 gatunków roślin drzewiastych. Należy zaznaczyć, że ilość najstarszych drzew, mających ponad 100 lat, jest stosunkowo niewielka. W początkowych latach funkcjonowania park nie był intensywnie zalesiany, co było spowodowane względami militarnymi. W roku 1945 wiele drzew uległo zniszczeniu, co doprowadziło do ich bezpowrotnej utraty. Pośród gatunków, które przetrwały do dziś, można wymienić: klon zwyczajny, gruszę pospolita, kasztanowiec zwyczajny, dąb szypułkowy oraz jesion wyniosły. Warto dodać, że większość roślin ozdobnych wprowadzono dopiero w latach 60. XX wieku, kiedy to rozpoczęto organizację zieleni w parku.

Dzięki bogatej bioróżnorodności, Cytadela ma kluczowe znaczenie w badaniach botanicznych w Poznaniu. Rosną tutaj około 380 gatunków roślin naczyniowych, które są podzielone na 44 różne zespoły roślinne. Z tych zespołów, dwanaście gatunków objętych jest ścisłą ochroną. Warto zauważyć, że kilka z nich jest rzadkością w skali Wielkopolski, a około pięćdziesiąt ma status gatunków rzadkich lub bardzo rzadkich na terenie Poznania. Do grupy roślin, które zostały sprowadzone w sposób sztuczny, a później zaczęły się samoczynnie rozmnażać, zalicza się: cebulica dwulistna, bluszcz pospolity, pióropusznik strusi oraz barwinek pospolity.

Wśród chronionych gatunków drzew można wskazać na cis pospolity, który nie odnawia się w sposób naturalny. Z innych roślin, które można spotkać na terenie Cytadeli, wymienia się konwalię majową i przylaszkę pospolitą. Cennym elementem florystycznym jest żyzny łęg zboczowy Violo odoratae Ulmentum minoris oraz różne murawy kserotermiczne. Można tutaj znaleźć także łąki rajgrasowe Arrhenatheretum medioeuropaeum, a także unikalne murawy napiaskowe Cerastio-Androsacetum septentrionalis.

W przeszłych latach XX wieku w parku zanotowano około sześćdziesięciu gatunków porostów, z czego obecnie spotyka się jedynie ich połowę. W 2016 roku po raz pierwszy przeprowadzono kompleksowe badania florystyczne cmentarzy na stokach Cytadeli, które ujawniły obecność aż 255 gatunków roślin naczyniowych, w tym takich, które są nowe dla Polski. Znalazły się wśród nich: śnieżnik lśniący, szafirek armeński, fiołek bławatkowy oraz gatunki specyficzne dla Wielkopolski, takie jak szczaw ogrodowy.

Ssaki

Na terenie Cytadeli można spotkać około 20 gatunków ssaków, w tym aż 16 z nich jest objętych ochroną. W parku na stałe zamieszkują m.in. lisy, tchórze, łasice oraz wiewiórki. Obszar ten jest także domem dla jeży europejskich, ryjówek aksamitnych czy kretów. W okolicach nadwarciańskich można spotkać sarny i borsuki. Dawniej na terenie Cytadeli bytowały także króliki europejskie, których obecnie jednak nie można zaobserwować, co może być spowodowane ich odstraszaniem przez dzikie zwierzęta.

Cytadela stanowi ważną ostoję zimową dla nietoperzy, których zidentyfikowano tam 12 gatunków, w tym m.in. nocek Natterera, nocek rudy i mopek. Jest to najważniejsze miejsce zimowania tych ssaków w Poznaniu, a być może także w skali całej Polski.

Ptaki

W ekosystemie Cytadeli można zaobserwować liczne gatunki ptaków, w tym grzywacze, bogatki, rudziaki oraz kosy. Ponadto, w parku zamieszkują również drozdy, szpaki oraz zięby. Dzięcioły są reprezentowane przez kilka gatunków, w tym dzięcioła dużego czy zielonego. Dzięki zróżnicowanej roślinności, park staje się atrakcyjnym miejscem dla ptaków przelotnych oraz zimujących, co przyciąga ich liczne stada, liczące często po kilkaset osobników.

Park ten stanowi jedną z największych ostoi ptaków w centrum Poznania, z około 50 gatunkami ptaków zamieszkującymi jego tereny.

Płazy i gady

Na obszarze Cytadeli stwierdzono występowanie czterech gatunków płazów, a są to traszka zwyczajna, żaba trawna, ropucha szara oraz ropucha zielona, której stwierdzono 105 osobników w 2017 roku. Gady reprezentują z kolei tylko dwa gatunki: jaszczurka zwinka oraz padalec zwyczajny. Park odgrywa istotną rolę dla poznańskiej herpetofauny, zapewniając wiele miejsc sprzyjających zimowaniu tych zwierząt.

Mięczaki

Badania wykazały, że w Cytadeli można znaleźć liczne stanowiska ślimaka wstężyka austriackiego, a także powszechnie występują takie gatunki jak winniczki oraz ślimaki zaroślowe.

Owady

Świat bezkręgowców w Cytadeli jest niezwykle bogaty, zwłaszcza wśród chrząszczy, których odnotowano tu 501 gatunków, w tym niektóre rzadkie, takie jak walgierz mrówkodrzewny czy Batrisodes buqueti. Zróżnicowane środowisko parku, obejmujące suche zbocza, wilgotne fosy oraz obumierające drzewa, sprzyja życiu licznych gatunków owadów. W latach 2006-2007 przeprowadzono badania afidofauny, stwierdzając tutaj obecność 67 gatunków mszyc z dwóch głównych rodzin.

Na terenie parku można też zaobserwować takie owady jak grzebyczak żółtawy, który występuje w kserotermicznych zboczach, oraz wiele innych istotnych gatunków, które wzbogacają florę i faunę Cytadeli.

Warto również wspomnieć o ciekawych gatunkach występujących na terenie parku, takich jak grzybinek Agathidium nigripenne. Całość struktury ekosystemu Cytadeli czyni z tego miejsca niezwykłą przestrzeń do badań nad różnorodnością biologiczną.

Na terenie parku występują również owady rzadkie, które wymienione są w rozmaitych publikacjach, w tym takich jak podane w linkach: Krzesinach, Malcie oraz Kobylempolu.

---

Oceń: Park Cytadela

---