Pomnik Adama Mickiewicza w Poznaniu

Pomniki

Adam Mickiewicz, jedna z najważniejszych postaci polskiej literatury, cieszył się ogromnym uznaniem i popularnością w regionie Wielkopolski. Jego wpływ na kulturę i literaturę jest niezaprzeczalny, co najlepiej pokazuje fakt, że w 1828 roku odbyła się premiera pierwszego wydania jego dzieł w Poznaniu.

Warto wspomnieć, że w 1832 roku miała miejsce druga edycja zbioru jego twórczości, co świadczy o rosnącym zainteresowaniu jego osobą oraz pisarstwem. W regionalnym kontekście Mickiewicz był blisko związany z Ludźmi ze swojego otoczenia. Jego brat, Franciszek Mickiewicz, postanowił zamieszkać w Wielkopolsce na stałe, gdzie pracował jako rezydent u Jana Grabowskiego w Łukowie pod Obornikami.

W sierpniu 1831 roku, w okresie zbliżającego się powstania listopadowego, Mickiewicz podjął próbę przedostania się do walki, jednakże ta misja nie powiodła się. Po tej nieudanej akcji autor pozostawał w Wielkopolsce do lutego 1832 roku, gdzie nadal podtrzymywał więzi z ważnymi osobami swojego życia, takimi jak Jan Grabowski, Konstancja Łubieńska, Celina Działyńska oraz Klaudyna Potocka. Wszystkie te relacje miały istotny wpływ na jego twórczość oraz dalszy rozwój artystyczny.

Pierwszy pomnik

Adam Mickiewicz zmarł 26 listopada 1855 roku w Konstantynopolu. Informacja o jego śmierci błyskawicznie dotarła do Wielkopolski, co skłoniło mieszkańców Poznania do działania. Szybko zawiązał się komitet, mający na celu uczczenie pamięci poety. Na jego czele stanął znany lekarz, uczony oraz społecznik Teofil Matecki. W dniu 15 stycznia 1856 roku zorganizowano manifestację żałobną, a równocześnie rozpoczęto zbiórkę funduszy na budowę pomnika.

Komitet zwrócił się do przebywającego w Paryżu renomowanego rzeźbiarza Władysława Oleszczyńskiego, który już wcześniej miał na swoim koncie szereg osiągnięć artystycznych. Oleszczyński znał Mickiewicza osobiste i był jego wielkim entuzjastą. Już w marcu 1856 roku powstał pierwszy model pomnika, odlany w gipsie. Model ten, wysłany do Poznania, spotkał się z pozytywnym odbiorem. Po uzyskaniu zgody, artysta zajął się wykonaniem drugiego modelu w glinie. Cały proces twórczy jest szczegółowo opisany w notatkach Oleszczyńskiego, które ukazują jego ogromne zaangażowanie.

Wiele dyskusji dotyczyło wyboru materiału do budowy pomnika. Ostatecznie komitet zdecydował się na „conflant” – kamień przypominający marmur. Wkrótce po tym, Oleszczyński przystąpił do odkuwania pomnika. 7 czerwca 1857 roku rzeźbiarz poinformował komitet, że dzieło dobiegło końca. 9 sierpnia pomnik, starannie zapakowany, trafił koleją do Poznania. W tym samym czasie trwały intensywne starania o uzyskanie zgody władz pruskich na lokalizację pomnika. Poznań był wówczas ufortyfikowany, a przestrzeni publicznych było mało.

Komitet wystąpił z prośbą o umiejscowienie pomnika w ogrodzie przy kościele św. Marcina, lecz nawet ta propozycja została odrzucona przez władze prowincjonalne. Komitet postanowił odwołać się do władz w Berlinie oraz zorganizować wystąpienie w sejmie. 13 kwietnia 1858 roku w sejmie pruskim wystąpił jeden z nielicznych polskich deputowanych, Władysław Bentkowski. Jego wystąpienie wywarło bardzo pozytywne wrażenie na pozostałych deputowanych. Poparł go czołowy niemiecki parlamentarzysta, historyk sztuki i deputowany partii katolickiej, August Reichensperger. O wystąpieniu Bentkowskiego pozytywnie informowała także prasa niemiecka.

Mimo tych starań, sprawa nie posuwała się do przodu. Komitet wysyłał kolejne interwencje do władz centralnych. Dopiero regent książę Wilhelm, który pełnił władzę w imieniu chorego króla Fryderyka Wilhelma IV, wyraził zgodę na realizację projektu. 30 grudnia 1858 roku Teofil Matecki otrzymał oficjalną zgodę od ministra spraw wewnętrznych, Flotwella.

Uroczyste odsłonięcie pomnika miało miejsce 7 maja 1859 roku. Było to wydarzenie szczególne, ponieważ był to pierwszy pomnik Adama Mickiewicza na ziemiach polskich.

Przebudowa pomnika

Pod koniec XIX wieku wśród mieszkańców Poznania narastały debaty na temat konieczności przebudowy pomnika, który był poświęcony Adamowi Mickiewiczowi. Rozważania te były wynikiem obaw dotyczących trwałości materiału, z którego pomnik został wzniesiony, oraz pragnienia, aby nadać mu bardziej okazały wygląd. W listopadzie 1902 roku złożono oficjalny wniosek o zgodę na jego modernizację, która została ostatecznie zatwierdzona w czerwcu 1903 roku.

Decyzja o przebudowie zakładała zastąpienie dotychczasowego pomnika, wykonanego przez Oleszczyńskiego, jego odlewem w brązie. Prace nad tym projektem podjął utalentowany poznański rzeźbiarz Władysław Marcinkowski. W ramach prac dodatkowo ozdobił balustradę dwoma efektownymi figurami z brązu. Jedna z figur przedstawiała dziewczynkę, która podaje wieszczowi wiązankę kwiatów, z kolei druga przedstawiała chłopca trzymającego urnę, symbolizującą przeszłość.

Samą balustradę zaprojektował młody architekt Roger Sławski, którego kariera dopiero się rozwijała w tamtych czasach. Uroczystość ukończenia nowej wersji pomnika miała miejsce w październiku 1904 roku. Dotychczasowy pomnik, autorstwa Oleszczyńskiego, został przeniesiony na dziedziniec Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Oba pomniki przetrwały do 1939 roku, kiedy to zostały zniszczone przez okupanta.

Drugi pomnik

Po zakończeniu działań wojennych, na przełomie lat 50. XX wieku, podjęto decyzję o renowacji pomnika Adama Mickiewicza. W 1955 roku ogłoszono konkurs, w którym uczestniczyło wielu wybitnych artystów, w tym Czesław Woźniak. Na najwyższą lokatę w tym zmaganiu zasłużył projekt Bazylego Wojtowicza oraz wspomnianego Woźniaka.

W 1957 roku powołano Komitet Budowy Pomnika, który w pierwszej kolejności zajął się uporządkowaniem przestrzeni przy kościele św. Marcina. W obrębie miejsca, gdzie przedtem istniał zniszczony pomnik, umieszczono tablicę pamiątkową, stworzoną przez rzeźbiarza Józefa Kaliszana. Po przeprowadzeniu tych działań przystąpiono do właściwej realizacji nowego pomnika.

Pomnik został ulokowany na placu Adama Mickiewicza, gdzie wznosi się czterometrowa figura na dwumetrowym cokole. Cokół przysparzał najwięcej trudności, ponieważ projekt zakładał, że jego boki będą zdobione pełnoplastycznymi płaskorzeźbami. Niestety, wybrany wówczas materiał – sjenit – okazał się zbyt twardy, a trudności w nabyciu adekwatnych narzędzi uniemożliwiły realizację tego zamysłu artystycznego. Zdecydowano więc, aby zadowolić się jedynie płytkimi ryciami w kamieniach cokołu.

Ostatecznie, nowy pomnik został uroczyście odsłonięty w 1960 roku, stając się częścią kulturowego dziedzictwa Poznania.

Odtworzenie pierwszego pomnika

W latach 90. XX wieku rozpoczęto prace nad renowacją dziedzińca Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, który znajduje się przy ulicy Mielżyńskiego. Wówczas coraz częściej poruszano temat przywrócenia zniszczonego pomnika Adama Mickiewicza. 7 maja 1998 roku, z okazji 139. rocznicy odsłonięcia oryginalnego monumentu autorstwa Oleszczyńskiego, odbyło się inauguracyjne spotkanie komitetu mającego na celu odbudowę tego ważnego dzieła. Podjęto decyzję o zbiórce funduszy niezbędnych do realizacji tego przedsięwzięcia.

Do odtworzenia pomnika został wybrany Józef Petruk, artysta rzeźbiarz oraz profesor Akademii Sztuk Pięknych w Poznaniu. Dzięki jego talentowi oraz zaangażowaniu, pomnik został uroczyście odsłonięty w 1998 roku. Warto również zapoznać się z osobnym artykułem, który poświęcony jest tej ważnej dla kultury polskiej instalacji.

Przypisy

  1. Anna Rudzka: Udział w konkursach. W: Anna Rudzka: Józef Gosławski. Rzeźby, monety, medale. Wyd. 1. Warszawa: Alegoria, 209. 2009 r. ISBN 978-83-62248-00-1.

Oceń: Pomnik Adama Mickiewicza w Poznaniu

★★★★★
Średnia ocena:4.57 Liczba ocen:20