Teodor Teofil Matecki

---

Życiorys

Teodor Teofil Matecki rozpoczął swoją edukację w gimnazjum Marii Magdaleny w Poznaniu. Jednak jego nauka została przerwana, gdy zdecydował się zaangażować w powstanie listopadowe. W tym czasie dołączył do artylerii, a za swoje bohaterskie czyny podczas obrony Warszawy został odznaczony orderem Virtuti Militari. Po wcześniejszych wydarzeniach został skazany przez władze pruskie na trzy miesiące więzienia za swój udział w powstaniu. Po opuszczeniu więzienia, w 1833 roku, zdał maturę we Wrocławiu, a następnie rozpoczął studia medyczne na tamtejszym uniwersytecie, które zakończył w 1837 roku uzyskaniem stopnia doktora medycyny. Po tym okresie odbył staż w Berlinie, a wkrótce potem osiedlił się w Poznaniu.

Matecki łączył pracę lekarza z aktywnością społeczną oraz działalnością polityczno-narodową. Podczas studiów we Wrocławiu, wraz z Janem Evangelistą Purkyněm, zainicjował powstanie Towarzystwa Literacko-Słowiańskiego, w którym pełnił rolę pierwszego prezesa. Jako członek Towarzystwa Naukowej Pomocy dla Młodzieży Wielkiego Księstwa Poznańskiego w Poznaniu, uczestniczył również w działalności spółki Bazar, Kasyna oraz rady miejskiej.

W latach 1841–1843 uczestniczył w serii wykładów publicznych, które miały miejsce w Sali Czerwonej Pałacu Działyńskich w Poznaniu, zainicjowanych przez Tytusa Działyńskiego. Tam prowadził wykłady z zakresu fizyki i chemii, podczas gdy znani wykładowcy tacy jak Karol Libelt, Jędrzej Moraczewski i Jakub Krotowski-Krauthofer zajmowali się innymi tematami.

Inspirując się Karolem Marcinkowskim, Matecki skupiał się na pomocy ubogim. W ramach działalności organicznej współpracował również z konspiracją przygotowującą powstanie w Wielkopolsce, wspierając m.in. magazynowanie lekarstw. W 1846 roku został aresztowany i uwięziony w różnych miejscach, w tym w Poznaniu, Sonnenburgu i Moabicie, a w berlińskim procesie skazano go na sześć lat twierdzy oraz grzywnę. Uwolniono go dzięki wydarzeniom rewolucji 1848, w wyniku czego stał się koordynatorem służby lekarskiej w Komitecie Narodowym.

W latach 1848–1849 Matecki założył szpitale w Śremie, Wrześni i Miłosławiu, gdzie udzielał pomocy powstańcom. Przyczynił się również do walked z epidemią cholery. Jego praca na rzecz rannych powstańców trwała także w czasie powstania styczniowego, kiedy to jego zaangażowanie było nieocenione.

Po roku 1848 kontynuował swą karierę jako lekarz oraz popularyzator nauki. Razem z Ignacym Zielewiczem oraz Piotrem Seckim zapoczątkował nowoczesną chirurgię w Wielkim Księstwie Poznańskim, wprowadzając znieczulenie ogólne przy użyciu eteru i chloroformu. Pełnił funkcję naczelnym chirurga w Szpitalu Dziecięcym Sióstr Miłosierdzia w Poznaniu, a także kierownika zakładu położniczego w Szpitalu Elżbiety, zarządzając jednocześnie uzdrowiskiem wodoleczniczym w Dębnie.

Matecki był aktywnym członkiem wielu towarzystw naukowych, m.in. Towarzystwa Naukowego w Krakowie oraz Towarzystwa Lekarzy Podolskich. Najwięcej czasu poświęcał Poznańskiemu Towarzystwu Przyjaciół Nauk, którego był jednym z założycieli i pełnił funkcję skarbnika w latach 1858–1875, a następnie wiceprezesa do końca życia. Kierował Wydziałem Przyrodniczym oraz Lekarskim tego towarzystwa, a także uczestniczył w wielu jego komisjach, m.in. tej dotyczącej obchodów 400-lecia urodzin Mikołaja Kopernika w 1873 roku.

Był także członkiem dyrekcji poznańskiego Bazaru oraz brał udział w akcjach bazarowych PTPN. W wygłoszonych referatach i odczytach poruszał szeroką tematykę, publikując artykuły dotyczące медycynie, chemii, fizyki, matematyki i astronomii. W 1884 roku wziął udział w II zjeździe lekarzy i przyrodników polskich odbywającym się w Poznaniu. Zapoczątkował prace nad polskim słownictwem chemicznym oraz medycznym, co stało się przedmiotem jego rozprawy zatytułowanej „Słownictwo chemiczne polskie”.

Jego życiowym partnerem była Apolonia z Szumanów (1817–1884), siostra dwóch znanych działaczy wielkopolskich: Henryka i Kazimierza Szumanów. Dzięki małżeństwu z Apolonią nawiązał także znajomość z Karolem Libeltem, wybitnym filozofem i politykiem wielkopolskim, z którym współpracował zarówno przed powstaniem, jak i w czasie działalności Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Apolonia była siostrą drugiej małżonki Libelta, Marii.

Po śmierci, Matecki został pochowany na poznańskim cmentarzu św. Marcina, a po likwidacji cmentarza jego szczątki przeniesiono na cmentarz Zasłużonych na Wzgórzu św. Wojciecha.

Wybrane publikacje

Teodor Teofil Matecki, uznawany za wpływową postać w polskiej literaturze, pozostawił po sobie wiele cennych publikacji, które dotykały różnych aspektów życia i zdrowia. Wśród jego najważniejszych dzieł można wymienić:

• Poradnik dla młodych matek, czyli fizyczne wychowanie dzieci w pierwszych siedmiu latach, Poznań 1848,
• Słownictwo chemiczne polskie, Poznań 1855,
• Domowa apteczka, Poznań 1860,
• Rady i nauki starego lekarza dla nielekarzy, Poznań 1867.

---

Oceń: Teodor Teofil Matecki

---