Zagórze (Poznań)

---

Położenie

Zagórze to area historycznej osady, która obecnie stanowi integralną część Ostrowa Tumskiego. Obszar ten obejmuje wszystkie tereny znajdujące się na południowej stronie ulicy Stefana Wyszyńskiego.

W skład tej lokalizacji wchodzą główne ulice: Zagórze, Nowe Zagórze oraz Wieżowa.

Nazwa

W południowej części Ostrowa Tumskiego znajdował się w XII wieku ostaniec erozyjny, który odznaczał się wyższym poziomem terasowym Warty. To miejsce jest znane jako Wzgórze Kapitulne (Mons Capituli). Na tym wzniesieniu powstał kościół św. Mikołaja, który został rozebrany w roku 1805. Z tego powodu osadę usytuowaną za tym kościołem oraz wzgórzem nazwano Zagórzem.

Historia

Na początku historia grodziska usytuowanego na Ostrowie Tumskim pokazuje nam, że składało się ono z dwóch ze sobą powiązanych części. Północna część znajdowała się w miejscu, gdzie obecnie ulokowana jest katedra poznańska ze swoimi licznymi budowlami kościelnymi. Południowa strona tego miejsca, na której leży dzisiejsza dzielnica Zagórze, skrywała drugą część kompleksu grodowego znaną jako osada św. Mikołaja. Osada ta, otoczona wałami, była zamieszkiwana przez ludność pomocniczą. Znajdował się tam wzmiankowany w 1142 roku romański kościół pod wezwaniem św. Mikołaja, który funkcjonował aż do XIX wieku.

W latach 2019-2020 podczas prac archeologicznych udało się odsłonić relikty wału obronnego, którego podstawowa szerokość wynosiła 40 metrów. Wysokość obiektu w X wieku szacowano na około 12 metrów, co czyniło go wyższym niż w północnej części wyspy, w rejonie ul. Posadzego, gdzie znajduje się rezerwat Genius Loci. Ten ważny obszar był intensywnie rozwijany przez Mieszka I od 968 roku do lat 80. X wieku. Wykopaliska wykazały, że grodzisko na Zagórzu było znacznie większe niż pierwotnie przypuszczano, sięgając głębiej na południe, dalej niż obecna ulica Zagórze. Prawdopodobnie nie pełniło ono roli jedynie podgrodzia, ale stanowiło pełnoprawny element grodziska. Wysoki wał, pełniąc cele obronne, chronił także przed wylewami rzeki Warty.

W pierwszej połowie XIX wieku zarówno centrum Poznania, jak i jego okolice zostały otoczone systemem fortów i umocnień. Ostrów Tumski, przystosowany do obrony, znalazł się wewnątrz tego obwodu. Na północ od katedry w 1832 roku zbudowano tzw. Nadszaniec Katedralny (nördlicher Dom-Cavalier), a w latach 1834-1838 wzniesiono Jaz Katedralny na Cybinie oraz Lunetę Katedralną (Dom-Flesche) w północnej części wyspy. Niedługo później, na południowej części wyspy (w Zagórzu) postawiono Redutę Katedralną, która w 1864 roku zyskała nową nazwę – Fort Radziwiłł. To imponujące, czterokondygnacyjne budowle, w której znajdowały się kazamaty, zostało rozebrane dopiero w latach 50. XX wieku.

Pod koniec XIX wieku na terenie Zagórza zbudowano Arcybiskupie Seminarium Duchowne w Poznaniu, jakie powstało z inicjatywy abpa Floriana Stablewskiego. Obecnie seminarium to mieści się w nowym gmachu, a kiedyś było częścią ważnej instytucji teologicznej. Warto także wspomnieć o dawnym zakładzie diakonis, który mieścił się przy ulicy Zagórze 15. Był to pierwszy w Poznaniu dom diakonis, wzniesiony w 1650 roku z zamiarem utworzenia bursy szkolnej. Po przejęciu go przez diakonisy w 1865 roku, jednak wyglądał znacznie inaczej. Po wojskowym urzędzie skarbowym, który zajmował ten budynek, przebudowano go w 1886 roku, dodając nowe skrzydło i podwyższając o jedno piętro. W parterze mieścił się szpital, a w wyższej części budynku znajdowały się sale dla dzieci.

W latach 1924-1925 na terenie Zagórza zrealizowano pierwsze w Poznaniu osiedle komunalne po I wojnie światowej, co znalazło odzwierciedlenie w nazwie ulicy Nowe Zagórze. Projektantem osiedla był Jerzy Tuszowski, który wzorował się na idei warszawskiego Żoliborza, co miało na celu poprawę warunków życia mieszkańców tej części miasta (szczegóły w artykule Warszawska Spółdzielnia Mieszkaniowa).

Mówiąc o Zagórzu, warto zwrócić uwagę również na osiedle socjalne na Zagórzu, które stanowi istotny element lokalnej historii i kultury.

Dzisiaj

W dzisiejszych czasach Zagórze ma głównie dwie kluczowe funkcje, które kształtują jego charakter. Pierwsza z nich to funkcja naukowa, która realizowana jest przez Wydział Teologiczny Uniwersytetu Adama Mickiewicza oraz Arcybiskupie Seminarium Duchowne. Te instytucje naukowe przyciągają studentów oraz pracowników naukowych, co wpływa na życie społeczności lokalnej.

Drugą ważną funkcją jest zabudowa mieszkaniowa, która obejmuje zarówno ekstensywną zabudowę szeregową, jak i wielorodzinną. Mimo rosnącego znaczenia tych obszarów mieszkalnych, brakuje tu większej infrastruktury handlowej, co może być niewygodne dla mieszkańców.

Warto również dodać, że nad brzegami rzeki Warty, Cybiny oraz kanału Ulgi można spotkać wielu wędkarzy, dla których te miejsca stanowią doskonałą okazję do relaksu i pasjonujących połowów.

Walory widokowe

Wędrówka na południowy cypel Ostrowa Tumskiego oferuje niepowtarzalne i rozległe widoki na wiele charakterystycznych miejsc w Poznaniu. Z tego punktu można podziwiać Most św. Rocha, który jest jednym z symboli miasta. Ponadto, w zasięgu wzroku znajduje się również Politechnika Poznańska, znana z bogatej historii oraz innowacji technologicznych.

Na tym malowniczym punkcie widokowym dostrzegamy również Stara Gazownię, a także zorganizowane osiedla, jak osiedla ratajskie, które tworzą nowoczesny krajobraz stolicy Wielkopolski. I nie można zapomnieć o Starym Mieście w Poznaniu, które zachwyca swoją architekturą i historycznym znaczeniem.

Jest to naprawdę niecodzienna atrakcja, oferująca panoramiczny widok, który zachwyca nie tylko mieszkańców, ale także turystów odwiedzających to piękne miasto.

Kultura

W okolicach Zagórza ma miejsce rozpoczynająca się fabuła dziewiątego tomu przygód Kwapiszona. To w tym urokliwym miejscu nasz bohater odkrywa w rzece Warcie butelkę, w której znajduje się tajemniczy list.

---

Oceń: Zagórze (Poznań)

---