Pomnik Golema w Poznaniu

---

O rzeźbie

Pomnik Golema, który znajduje się w Poznaniu, ma na swoim koncie wiele kontrowersji i przemyśleń dotyczących sztuki współczesnej. David Černý, czeski artysta znany ze swoich niekonwencjonalnych dzieł, jest autorem tego monumentu. Warto zaznaczyć, że Černý zyskał rozgłos dzięki swojej instalacji Entropa, która została zrealizowana w 2009 roku w budynku Rady Unii Europejskiej w Brukseli.

Postać Golema w wersji poznańskiej ukazana jest w sposób ekspresyjny, co pozwala widzowi odczuć wrażenie ruchu i dynamicznego kroczenia. Artysta nawiązuje do technik i idei stosowanych przez włoskich futurystów na początku XX wieku, co dodaje rzeźbie współczesnego wyrazu i interpretacji.

Według analizy Mariusza Szczygła, Černý jest znany z podejmowania tematów kontrowersyjnych o charakterze artystyczno-religijnym, szczególnie na terenie Czech. Jego znaną prowokacją była rzeźba Saddama Husajna przedstawiona w akwarium, co wywołało skandal w Bielsku-Białej. Z uwagi na to, władze poznańskie poprosiły artystę o stworzenie Golema pozbawionego ironicznych elementów, które mogłyby urazić uczucia religijne.

Pomnik był wielokrotnie atakowany i uszkadzany. W czerwcu 2011 roku doszło do incydentu, w którym raptem sześć elementów jednego z przedramion Golema zostało odciętych przez nieznanego sprawcę. Później, w sierpniu 2012 roku, pomnik został przez chuliganów oderwany od podstawy i przewrócony na bruk, co spowodowało znaczące uszkodzenia – ręka posągu wgnieciona została w tułów.

Co więcej, zjawiska naturalne również przyczyniły się do losu tej rzeźby. 30 września 2019 roku Golem został obalony, prawdopodobnie z powodu silnego wiatru, co pokazuje, jak buntownicza natura sztuki może także podlegać działaniu sił zewnętrznych.

Związek Golema z Poznaniem

Postać Golema jest głęboko związana z Poznaniem za sprawą Jehudy Löwa ben Becalela, który był żydowskim mistykiem oraz rabinem. Ten znany rabin według legendy stworzył Golema w Pradze, aczkolwiek warto zaznaczyć, że jego korzenie sięgają miasta Poznań. Becalel urodził się w dzielnicy żydowskiej znanej jako Ha Kehillat szel Pozna, gdzie przez szereg lat piastował stanowisko głównego rabina, a niektórzy twierdzą, że nawet całej Polski.

W Poznaniu gromadził on ogromną wiedzę na temat mistyki, co mogło bezpośrednio wpłynąć na jego w późniejszych próbach tworzenia Golema w Pradze. Wówczas Poznań był ważnym ośrodkiem żydowskiej myśli filozoficznej oraz mistycznej. Zuzana Tlaskova, reprezentująca praskie Muzeum Żydowskie w Czechach, podkreśla, że legendarna opowieść o Golemach poza Pragą nie miała żadnej alternatywnej wersji, co sugeruje, że musiała ona trafić z Polski.

Interesująca teoria wysuwa także możliwość, że Poznań mógł być jednym z miejsc, gdzie ta legenda mogła się narodzić. Innym miastem wskazywanym w kontekście Golema jest Chełm, gdzie według niektórych podań, miał go stworzyć Eljasz Baal-Szem.

Kontekst

Rzeźby autorstwa Černego przyciągają uwagę ze względu na swoje kontrowersyjne przesłanie oraz wysokie ceny, co sprawia, że Poznań jest dopiero trzecim miastem w Europie, które zyskało ten wyjątkowy monument, obok Pragi i Liberca.

Inicjatywa ustawienia Golema w Poznaniu zrodziła się dzięki Towarzystwu Zachęty Sztuk Pięknych. Twórca planował początkowo lokalizację dzieła w centralnej części Alei z opcją jego przenoszenia w różne zakątki miasta. Niestety, ta śmiała koncepcja nie zyskała akceptacji ze strony miejskich władz. W efekcie pomnik gorącego Golema zajął miejsce na trawniku, a nie w centralnej osi Alei.

Jednakże, 17 września 2010 roku pomnik został przeniesiony do osi Alei, gdzie znajduje się teraz w pobliżu fontanny z delfinami. Golem zwrócony jest w kierunku znajdującej się na przeciwległym końcu osi Alei steli Heinza Macka, a z kolei jego tył skierowany jest na pomnik Karola Marcinkowskiego, który symbolizuje radykalnie konserwatywne podejście do sztuki pomnikowej.

W ten sposób, Golem uczestniczy w dialogu z tymi trzema zupełnie różnymi monumentami, co staje się interesującym aspektem współczesnej przestrzeni artystycznej w Poznaniu.

Odsłonięcie

W dniu odsłonięcia pomnika Golema w Poznaniu, David Černý był obecny na tej ważnej uroczystości. Artysta wyraził swoje zamierzenia, mówiąc, że jego dzieło ma mieć na celu połączenie historii Poznania oraz Pragi. Obchody tego wydarzenia były pełne emocji i symboliki.

Po zakończeniu ceremonii odsłonięcia, David Černý spotkał się z żywiołowymi studentami Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza. Spotkanie to miało charakter specjalnej sesji poświęconej sztuce współczesnej, w szczególności tej, która wzbudza kontrowersje i prowokuje do myślenia.

Konkurencyjny projekt

W podobnym czasie, gdy rozważano ideę upamiętnienia Golema w Poznaniu, powstał projekt przedstawiony przez Towarzystwo Poznania Miejsc Fyrtel. Propozycja lokalizacji pomnika ograniczała się do placu znajdującego się na skrzyżowaniu ulic 23 Lutego i Nowowiejskiego.

W ramach tego przedsięwzięcia przygotowano również wizualizację samego obiektu. W tej interpretacji Golem miał być przedstawiony w znacznie bardziej tradycyjny sposób. Zaplanowano, aby rzeźba została wykonana z betonu, z malowniczymi, świecącymi na czerwono oczami oraz dymem wydobywającym się z ust.

Jednak w obliczu realizacji projektu rzeźby zaproponowanej przez Černego, pomysł ten został ostatecznie porzucony.

---

Oceń: Pomnik Golema w Poznaniu

---