Stare Zoo w Poznaniu

---

Zabytkowe budowle poznańskiego Starego Zoo

Oglądając zabytkowe budowle Starego Zoo w Poznaniu, warto zwrócić uwagę na ich unikalny urok i historię. Istnieje wiele osobnych artykułów dotyczących różnych aspektów, jak Muzeum Wiedzy o Środowisku w Poznaniu oraz Muzeum Historii Zoo i Lwa w Poznaniu. Cały ogród, ze względu na swoją wyjątkową architekturę, został wpisany do rejestru zabytków.

Jednym z najciekawszych obiektów jest Grota, otwarta dla zwiedzających 14 kwietnia 1906 roku. W przeszłości mieściło się tam obszerne akwarium, a na jej szczycie znajdowało się alpinarium. W pobliżu groty przez pewien czas przebywały także niedźwiedzie. Od strony południowej przylega do niej woliera ze skałami, natomiast niegdyś całą górę zajmowało pomieszczenie dla stada owiec grzywiastych.

Kolejnym interesującym miejscem jest Stara Lwiarnia, która pochodzi z początku XX wieku. W tym miejscu można było zobaczyć duże kotowate, a obecnie w gmachu tym mieści się Muzeum Historii Zoo i Lwa w Poznaniu.

Pawilon małp, zbudowany w 1927 roku, do tej pory spełnia swoje pierwotne funkcje. Natomiast Stara ptaszarnia, zbudowana w 1888 roku z resztek muru pruskiego, od 2017 roku oferuje wystawę tamaryn złotorękich oraz tamaryn białoczubych.

Stara słoniarnia to z kolei adaptacja budynku dawnej parowozowni, która pierwotnie zdobiona była kopułą z półksiężycem. Woliera dla ptaków brodzących, wzniesiona w 1924 roku, jest kolejnym ciekawym obiektem, gdzie kopuła o wymiarach 22 m długości, 20 m szerokości i 14 m wysokości została wykonana w warsztacie ślusarsko-konstrukcyjnym mistrza Noaka na Górnej Wildzie.

Na koniec warto wspomnieć o wybiegu oraz schronieniach dla strusi, które zbudowano na początku XX wieku. Cierpiały one na częściowe zniszczenia podczas II wojny światowej, a po odbudowie zostały bezpośrednio połączone z lwiarnią.

Historia

Początki ogrodu

Historia poznańskiego ogrodu zoologicznego sięga lat 70. XIX wieku, kiedy to w wyniku budowy dworca Kolei Stargardzko-Poznańskiej, w ogrodzie restauracji dworcowej gromadziło się wiele osób, aby wspólnie grać w kręgle. W 1871 roku, aby uczcić pięćdziesięciolecie prezesa lokalnego kółka kręglarskiego, zapadła decyzja o darze w postaci zwierząt. W ten sposób powstał niewielki zwierzyniec, w którym znalazły się między innymi: koza, owca, miniaturowa świnia, kot, królik, wiewiórka, gęś, kaczka, kura, paw i nawet małpa zakupiona od wędrownych Romów oraz tresowany niedźwiedź.

Menażeria szybko zyskiwała na popularności, a mieszkańcy Poznania obsypywali ją nowymi zwierzętami. Środki na ich utrzymanie pochodziły z opłat za wstęp oraz dobrowolnych datków. W 1873 roku, w miarę wzrastających kosztów utrzymania menażerii, powstało Towarzystwo Akcyjne Ogród Zoologiczny, jednak 500 akcji wystawionych na sprzedaż nie znalazło nabywców. W 1875 roku utworzono Stowarzyszenie Ogród Zoologiczny, które było zarządzane przez 15 członków, w tym przez lekarza Franciszka Chłapowskiego oraz budowniczego Ludwika Frankiewicza. Rok 1878 zakończył się przyznaniem ogrodowi przez władze miejskie subwencji w wysokości 300 marek rocznie przez pięć lat.

Robert Jaeckel (1883–1907)

W 1883 roku zarząd Stowarzyszenia przeszedł w ręce Roberta Jaeckela, który był kluczową postacią w organizacji ogrodu. Pod jego kierunkiem ogród przeżywał rozkwit – miały miejsce liczne inwestycje, powstała grota oraz nowoczesna słoniarnia zakończona kopułą. Jaeckel bardzo dbał o estetykę ogrodu, z dużym naciskiem kładzionym na roślinność i staranne utrzymanie zieleni, co zostało docenione dzięki obecności starych, majestatycznych drzew. Starał się również o to, aby w ogrodzie organizowane były różnorodne imprezy i koncerty, co przyczyniło się do wzrostu jego popularności. W 1895 roku do zoo przybył słoń indyjski.

Niestety, 13 maja 1907 roku zmarł niespodziewanie Robert Jaeckel, a pomnik upamiętniający jego zasługi dla ogrodu, autorstwa rzeźbiarza Augusta Gaula, został odsłonięty w 1910 roku.

Lata 1907–1919

W połowie 1907 roku ogród mógł poszczycić się około 900 zwierzętami czterystu różnych gatunków, a Stowarzyszenie Ogród Zoologiczny zrzeszało blisko 1600 członków. Roczna liczba gości przekraczała 250 tysięcy, co czyniło poznańskie zoo jednym z najdynamiczniejszych w całej Europie Środkowej. Jednak po śmierci Jaeckela, liczba zwierząt zaczęła systematycznie spadać, a ograniczenia finansowe związane z rosnącym otoczeniem miejskim skomplikowały dalszy rozwój ogrodu. W 1911 roku zarząd zdecydował o przekazaniu ogrodu w ręce władz miasta Poznania.

W 1913 roku z cyrku Sarrassaniego, który odwiedził miasto, przejęto dużego słonia indyjskiego o imieniu „Mały Cohn”, który to żył w ogrodzie do 1924 roku. W latach 1913–1914 dwa razy w poznańskim zoo koncertował Johann Strauss. Wybuch I wojny światowej wstrzymał dalszy rozwój ogrodu, doprowadzając do znacznego zmniejszenia liczby zwierząt, gdyż większość personelu zostało zmobilizowanych do wojska, a ówczesny dyrektor Hans Laackmann stracił życie na frontach wojny w kwietniu 1918 roku.

Lata 1919–1945

Po wojnie, w 1919 roku, władze polskie przejęły ogród, który był w katastrofalnym stanie. Z bogatej niegdyś kolekcji, tylko 243 zwierzęta z 75 gatunków przetrwały trudne czasy, reszta padła ofiarą braku opieki oraz głodu. Wśród ocalałych znajdujemy dwa słonie indyjskie – „Dorę” oraz „Małego Cohna”, a także kondora, emu oraz osła nubijskiego. Stan budynków pozostawał bardzo zły, a o zieleń nikt nie dbał.

W czerwcu 1919 roku nowym dyrektorem ogrodu został dr Bolesław Cylkowski, który podjął się trudnego zadania odbudowy placówki po wojennej hekatombie. Pomimo skromnej kolekcji, liczba odwiedzających rosła i w 1920 roku zoo odwiedziło 275 tysięcy osób. W latach 1922–1924 do poznańskiego zoo sprowadzono między innymi tygrysa bengalskiego oraz parę żubrów, które później przeniesiono do Białowieży. W 1928 roku, aby zwiększyć atrakcyjność, do ogrodu zaproszono grupę artystyczną Johna Hagenbecka, która przywiozła wiele egzotycznych zwierząt, a pokazy odwiedziło 46 tysięcy widzów. Rok później, podczas Powszechnej Wystawy Krajowej, poznańskie zoo odwiedziło ponad 700 tysięcy gości. W kolejnych latach do zoo sprowadzono hipopotama nilowego, kota złotego i wiele innych zwierząt.

Jednakże naloty bombowe podczas II wojny światowej spowodowały zniszczenia w ogrodzie. Większość budynków, w tym dawnego dworca kolejowego, zostało zniszczonych, a pod koniec wojny w ogrodzie pozostało tylko 176 zwierząt. Planowana przez okupantów przeprowadzka do Parku Jana Kasprowicza nie doszła do skutku.

Lata 1945–1999

Najważniejszymi ocalałymi zwierzętami po zakończeniu wojny były hipopotam, wilki, jelenie oraz bizony. Ogród wzbogacił się o zwierzęta z niewielkiego zwierzyńca w Lesznie oraz o ocalałe zwierzęta z Ogrodu Zoologicznego we Wrocławiu, w tym hipopotama nilowego „Lorbasa” oraz młodą żyrafę. W 1955 roku do ogrodu przybyła słonica indyjskie „Kingę”, która stała się ulubienicą gości. Lata 60. XX wieku przyniosły gruntowną modernizację, podczas której stworzono nowoczesny wybieg dla zwierząt sawanny afrykańskiej, w którym można było podziwiać żyrafy, antylopy oraz zebry.

W 1974 roku, z okazji stulecia przekształcenia zwierzyńca w ogród zoologiczny, otwarto w pobliskim lesie Nowe Zoo. W latach 80. sytuacja gospodarcza w Polsce nie sprzyjała dalszemu rozwojowi Starego Zoo, jednak w lipcu 1985 roku w ogrodzie urodził się gibon siamang „Jurand”, co było pierwszym w Polsce przypadkiem narodzin tego gatunku w niewoli. Do 1993 roku w Starym Zoo występował hipopotam nilowy „Jurek”, ostatni przedstawiciel swojego gatunku w Poznaniu.

Od 2000

W miarę upływu czasu, z powodu zbyt małej przestrzeni oraz wprowadzonych standardów hodowlanych, wiele dużych zwierząt, takich jak małpy człekokształtne oraz drapieżniki, musiało opuścić teren ogrodu. Od 2009 roku Stare Zoo zmieniło się w publiczny park. W 2012 roku otwarto Pawilon Zwierząt Zmiennocieplnych, gdzie prezentowane są różne gady i płazy, w tym zagrożone wyginięciem warany z Komodo (dostęp płatny). W 2020 roku poznański Ogród Zoologiczny został zdegradowany do statusu członka tymczasowego w Europejskim Stowarzyszeniu Ogrodów Zoologicznych i Akwariów (EAZA), a pełnoprawny status uzyskał ponownie dopiero w 2023 roku, co wiązało się z utratą członkostwa federacji WAZA. W 2021 roku w Starym Zoo powstał pawilon dla żółwi lądowych i wodnych, który był efektem działań w ramach budżetu obywatelskiego. Ostatnia fala zmian miała miejsce 12 kwietnia 2024, kiedy to Urząd Miasta Poznania rozwiązał umowę z dyrektorką ogrodu Ewą Zgrabczyńską w trybie dyscyplinarnym.

Współczesność

Park

Od 1 lipca 2009 roku, na mocy decyzji lokalnych władz w Poznaniu, historyczne Stare Zoo przekształciło się w ogólnodostępny park, który oferuje wstęp zupełnie za darmo. To niesamowite miejsce, które nie tylko zachwyca swoją architekturą, ale także stanowi doskonałą przestrzeń do wypoczynku dla mieszkańców oraz turystów.

Zwierzęta

Na obszarze Starego Zoo można spotkać wiele gatunków zwierząt udomowionych. Wśród nich znajdują się kuce szetlandzkie, owce bretońskie, które są najmniejszą rasą owiec na świecie, kozy, osły, kury zielononóżki oraz wiele innych. Oprócz tego park gości także niewielkie, egzotyczne zwierzęta, takie jak mundżaki chińskie, turako ostroczube czy lemury katta. Co ciekawe, w 2015 roku do ogrodu sprowadzono nowe gatunki zwierząt. W kwietniu pojawiły się ibis szkarłatny, a w maju przytransportowano z Gdańska trzy surykatki, które zamieszkały w wydzielonym dla nich wybiegu. Z kolei w grudniu do zoo dotarły miniaturowe mikroświnki.

Pawilon Zwierząt Zmiennocieplnych

W czerwcu 2012 roku otwarto dla zwiedzających Pawilon Zwierząt Zmiennocieplnych, w którym można zobaczyć różnorodne gady, płazy oraz ryby, w tym również gatunki zagrożone wyginięciem, jak warany z Komodo. Wstęp do tego pawilonu jest płatny. W 2015 roku do obiektu dołączyły nowe gatunki płazów, w tym drzewołazy paskowane oraz mantelle złociste, które zadziwiają swoim wyglądem i zachowaniem.

Muzeum Historii Zoo i Lwa

Od 2022 roku w dawnym pawilonie lwiarni funkcjonuje Muzeum Historii Zoo i Lwa, które stanowi wartościowe źródło informacji o historii oraz działalności tego niezwykłego miejsca. Muzeum przyciąga miłośników przyrody oraz edukacji, oferując różnorodne ekspozycje i atrakcje.

Dyrektorzy

Stare Zoo w Poznaniu ma za sobą bogatą historię, która w dużej mierze związana jest z osobami pełniącymi funkcję dyrektora. Poniżej znajduje się lista dyrektorów, którzy kierowali zoo na przestrzeni lat:

• Robert Jaeckel, 1883–1907,
• Maksymilian Meissner, 1907–1913,
• Hans Laackmann, 1913–1918,
• Bolesław Cylkowski, 1919–1922,
• Kazimierz Szczerkowski, 1922–1940,
• Richard Müller, 1940–1945,
• Wiesław Rakowski, 1945–1948,
• Bolesław Witkowski, 1949–1968,
• Adam Taborski, 1968–1982,
• Wincenty Falkowski, 1982–1990,
• Jan Śmiełowski, 1990–1994,
• Lech Banach, 1994–2014,
• Aleksander Niweliński, 2014–2015,
• Ewa Zgrabczyńska, 2016–2024,
• Piotr Przyłucki, od 2024.

Każdy z tych dyrektorów wniósł coś unikalnego do funkcjonowania i rozwoju poznańskiego zoo.

Sukcesy hodowlane

W historii Starego Zoo w Poznaniu, można wyróżnić kilka ważnych sukcesów hodowlanych, które zasługują na szczególną uwagę.

• Do najważniejszych osiągnięć należy trzecie w skali światowej rozmnożenie papug ar ararauna w warunkach wiwaryjnych,
• Wyklucie dwóch krytycznie zagrożonych wyginięciem żółwi promienistych, endemitów Madagaskaru, miało miejsce w maju 2014 oraz lutym 2015,
• Nadal w drugiej połowie 2015 roku z sukcesem się odbyły narodziny czterech jajożyworodnych jaszczurek krokodylowych.

Ciekawostki

Stare Zoo w Poznaniu skrywa wiele interesujących informacji, które mogą zaskoczyć niejednego odwiedzającego. Oto niektóre z nich:

• w przeszłości w tym miejscu można było podziwiać papugę karolińską, która obecnie niestety wyginęła,
• w styczniu 2013 roku Stare Zoo było planem zdjęciowym dla filmu Hiszpanka.

---

Oceń: Stare Zoo w Poznaniu

---