Zbigniew Raszewski (historyk teatru)

---

Życiorys

Zbigniew Raszewski przyszedł na świat w rodzinie, gdzie obecny był silny wojskowy duch. Jego ojcem był Jan, który zmarł w 1940 roku, a matką Waleria z domu Łazarewicz. W jego najbliższym otoczeniu znajdował się także brat Janusz oraz siostra Barbara. W 1930 roku rodzina przeniosła się do Bydgoszczy, gdzie Zbigniew spędził swoje dzieciństwo oraz młodzieńcze lata. Uczęszczał do Państwowego Gimnazjum i Liceum im. Marszałka Edwarda Rydza-Śmigłego, jednocześnie kształcąc się w Miejskim Konserwatorium Muzycznym. Warto także dodać, że aktywnie działał w harcerstwie.

Raszewski jest autorem książki, która koncentruje się na relacjach polsko-niemieckich w Bydgoszczy. Jego praca nosi tytuł Pamiętnik gapia. Bydgoszcz, jaką pamiętam z lat 1930–1945, wydana przez Pomorze Bydgoszcz. W czasie niemieckiej okupacji Zbigniew musiał podjąć pracę jako robotnik. Już od 1939 roku aktywnie uczestniczył w tajnej działalności ZHP. Jego krótka przygoda z gestapo miała miejsce w 1940 roku, kiedy to aresztowano go po próbie zorganizowania drużyny harcerskiej w miejscu pracy. Spędził w więzieniu czas od kwietnia 1940 do lutego 1941 roku, a po wyjściu na wolność znalazł zatrudnienie w fabryce cukierniczej „Lukullus”.

W 1945 roku Zbigniew Raszewski zdał maturę w Miejskim Liceum i Gimnazjum Męskim im. Kopernika w Bydgoszczy. Kolejne lata, od 1945 do 1949, spędził na studiach polonistycznych na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Poznańskiego, gdzie później zyskał tytuł asystenta. W 1947 roku podjął naukę w Państwowym Konserwatorium Muzycznym w Poznaniu, zgłębiając tajniki gry na fortepianie przez dwa następne lata. W 1949 roku uzyskał tytuł magistra filozofii w dziedzinie filologii polskiej, a dwa lata później doktoryzował się na podstawie rozprawy dotyczącej twórczości Gabrieli Zapolskiej. Pracując na Uniwersytecie Poznańskim, współpracował z Zygmuntem Szweykowskim w Seminarium Historii Literatury Polskiej.

W 1953 roku Zbigniew przeniósł się do Warszawy i związał się z Instytutem Sztuki Polskiej Akademii Nauk. Po pewnym czasie objął również stanowisko profesora w warszawskiej Akademii Teatralnej im. Aleksandra Zelwerowicza. Miał również zaszczyt być redaktorem „Pamiętnika Teatralnego”. W 1977 roku został członkiem PEN-Clubu, a w 1990 roku objął stanowisko Prezesa Honorowego Polskiego Towarzystwa Historyków Teatru.

W 1951 roku zawarł związek małżeński z Anną Micewicz, z którą doczekał się trojga dzieci: Magdaleny, Jana oraz Doroty. Magdalena, podobnie jak ojciec, wybrała ścieżkę kariery związaną z historią teatru. Zbigniew Raszewski zmarł w Warszawie, a jego ostatnie miejsce spoczynku znajduje się na cmentarzu Powązkowskim, w kwaterze 39-1-18.

Prace

Oto wybór znaczących prac Zbigniewa Raszewskiego, które stanowią istotny wkład w badania nad historią teatru w Polsce. Jego dorobek jest różnorodny i obejmuje m.in.:

• Z tradycji teatralnych Pomorza, Wielkopolski i Śląska, 1955,
• Teatr ogromny, 1961,
• Staroświecczyzna i postęp czasu, 1963,
• Raptularz, 1965–1967,
• Raptularz, 1965–1992,
• Raptularz, 1968–1969,
• Słownik biograficzny teatru polskiego, 1973,
• Krótka historia teatru polskiego, 1977,
• Bilet do teatru: Szkice,
• Bogusławski,
• Teatr w świecie widowisk,
• Trudny rebus: Studia i szkice z historii teatru,
• Weryfikacja czarodzieja i inne szkice o teatrze,
• Listy do Małgorzaty Musierowicz,
• Mój świat,
• Pamiętnik gapia. Bydgoszcz, jaką pamiętam z lat 1930–1945,
• Teatr na Placu Krasińskich.

Każda z wymienionych prac wnosi coś wartościowego do rozwoju wiedzy teatralnej oraz analizy polskiego teatru, a także jego tradycji i ewolucji przez lata.

Ordery i odznaczenia

Przez lata swojej kariery Zbigniew Raszewski został uhonorowany wieloma prestiżowymi odznaczeniami, które podkreślają jego wkład w historię teatru oraz kulturę polską.

• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, przyznany w 1964 roku,
• Złoty Krzyż Zasługi, otrzymany 11 lipca 1955 roku,
• Brązowy Krzyż Zasługi z Mieczami, odznaczenie z 1944 roku,
• Krzyż Armii Krajowej, przyznany w 1987 roku.

Nagrody

Zbigniew Raszewski to wybitna postać w dziedzinie teatrologii, której osiągnięcia zostały docenione poprzez liczne nagrody. Jego prace i wkład w rozwój teorii teatru w Polsce zostały uhonorowane w następujący sposób:

• nagroda im. Leona Schillera za prace teatrologiczne (1958),
• nagroda PEN-Clubu im. Mieczysława Bohdana Lepeckiego za książkę „Bogusławski” (1973),
• nagroda naukowa im. Aleksandra Brücknera Wydziału I Nauk Społecznych PAN za książkę „Bogusławski” (1973),
• nagroda Fundacji Alfreda Jurzykowskiego w Nowym Jorku za „niezwykłe osiągnięcia na polu historii teatru w Polsce” (1975),
• nagroda rektora warszawskiej PWST Tadeusza Łomnickiego „za szczególne osiągnięcia w dziedzinie dydaktyczno-wychowawczej za rok akademicki 1977–1978” (1978),
• nagroda Prezesa Rady Ministrów I stopnia (1979),
• nagroda Państwowa II stopnia (1980),
• nagroda Ministra Kultury i Sztuki za pracę dydaktyczną i wychowawczą (1981),
• nagroda Polskiej Akademii Nauk za wybitne osiągnięcia naukowe (1990),
• nagroda im. Stanisława Ignacego Witkiewicza za „Teatralną Książkę Roku” (1991).

Upamiętnienie

1 lipca 2003 roku z inicjatywy wielu entuzjastów sztuki teatralnej zrodził się Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego. Siedziba instytutu znajduje się w malowniczej Warszawie, przy ulicy Jazdów nr 1. Ceremonia otwarcia miała niezwykle podniosły charakter, a zaszczytu jej dokonania dostąpił twórca oraz dyrektor instytutu – Maciej Nowak. W wydarzeniu uczestniczył również gość honorowy, znany i ceniony aktor – Gustaw Holoubek.

Warto również wspomnieć, że po śmierci Zbigniewa Raszewskiego, powstał film dokumentalny pt. „Profesor”, który zrealizowany został w 1993 roku. Dzieło to ma na celu ukazanie wielkiego wkładu Raszewskiego w rozwój teatru w Polsce.

---

Oceń: Zbigniew Raszewski (historyk teatru)

---