Biblioteka Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk

---

Historia

Pod pruskim zaborem

Historia Biblioteki Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk jest silnie związana z historią i celami tegoż Towarzystwa, które zostało założone w Poznaniu na początku 1857 roku. Wówczas w Wielkopolsce działały dwie znaczące biblioteki: Kórnicka, utworzona w 1826 roku oraz Biblioteka Raczyńskich, otworzona dwa lata później. Mimo ich obecności, nie były one w stanie w pełni zaspokoić rosnących potrzeb lokalnego środowiska naukowego.

Pierwsza z wymienionych bibliotek nie katalogowała najnowszej literatury z dziedziny nauk przyrodniczych oraz ścisłych, zaś druga skupiała się głównie na celach dydaktycznych. W związku z tym, pojawiła się potrzeba stworzenia nowej biblioteki, której głównym zadaniem miało być zgromadzenie i udostępnianie aktualnych publikacji naukowych.

Chociaż zamysł powołania do życia nowej biblioteki napotykał liczne trudności, Zarząd Towarzystwa z determinacją dążył do jego realizacji. W pierwszych „Ustawach” z 1857 roku podkreślono „gromadzenie zbiorów” uznając to jako jedno z kluczowych zadań. Już od tamtego momentu, Towarzystwo zaczęło otrzymywać darowizny książkowe od różnych filantropów, w tym od poznańskich księgarzy, Jana Konstantego Żupańskiego, Napoleona Kamieńskiego, a także od innych. Na przykład, pisarz Józef Lompa oraz archeolog Adam Kirkor również przyczynili się do wzbogacenia zbiorów.

W 1858 roku Gustaw Potworowski przekazał Towarzystwu księgozbiór po Kasynie Gostyńskim, które było aktywne między 1836 a 1846 rokiem. W późniejszych latach pojawiły się kolejne cenne darowizny, w tym zbiory Juliana Zaborowskiego i hr. Seweryna Mielżyńskiego, a także kolekcja po kanoniku Janie Koźmianie, która liczyła ponad 8000 dzieł. Te zbiory były bezcenne, zwłaszcza w kontekście trudnej sytuacji literackiej i naukowej Polaków w zaborze pruskim.

W 1885 roku Zarząd Biblioteki dostrzegł potrzebę rozbudowy zbiorów w obszarze najnowszej literatury naukowej i postanowił szerzej otworzyć się na ich gromadzenie. Tego zadania podejmowały się tworzone w ramach Towarzystwa wydziały, a np. już w 1874 roku, powstała „czytelnia medyczna”, która korzystała z dobrowolnych datków i zasiłków Towarzystwa, aby prenumerować wiele znanych czasopism.

Do lat 80. XIX wieku otwarto czytelnię ogólną oraz rozwinięto księgozbiór, który do 1914 roku sięgnął 100 tys. woluminów, co czyniło go największą biblioteką w polskim zaborze pruskim. Opiekował się nią dr Bolesław Erzepki, który stworzył katalog zbiorów, kontynuowany przez kilkadziesiąt lat.

Zbiory biblioteki miały ogromne znaczenie dla rozwoju polskiej nauki w trudnych czasach, gdy nie istniały odpowiednie instytucje rządowe i była z konieczności zależna od mecenatu prywatnego. Do jej zasobów często sięgali znani uczeni tacy jak Oskar Kolberg, Aleksander Brückner oraz Józef Ignacy Kraszewski, a także przestrzenie naukowe, pełne entuzjastów poszukiwań i nowych odkryć.

W II Rzeczypospolitej

Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę w 1918 roku, Towarzystwo rozpoczęło nowy rozdział w swojej działalności. Powołanie Uniwersytetu Poznańskiego, którego pierwszym rektorem został dr Heliodor Święcicki, zmusiło członków do przemyślenia przyszłości zbiorów. Zbiory skierowano do wyspecjalizowanych instytucji naukowych, zaś Biblioteka pozostała jedynym odziaływaniem Towarzystwa, mimo że przeszkody finansowe spowodowały, że niektóre jej zasoby przeszły pod opiekę Biblioteki Uniwersyteckiej.

Po roku 1919 kierownictwo nad Biblioteką objęła dr Ludwika Dobrzyńska-Rybicka, która pracowała tam do 1937 roku. W latach 1919–1927 Biblioteka posiadała prawo do egzemplarza obowiązkowego. Szybko rozwinęła się poprzez wymianę wydawnictw z różnymi instytucjami badawczymi na całym świecie. W 1937 roku po odejściu dr Dobrzyńskiej kierownictwo objął dr Jan Baumgart, przyszły dyrektor Biblioteki Jagiellońskiej.

W 1939 roku zbiory osiągnęły liczbę 154901 jednostek, w tym dokumenty muzyczne oraz rękopisy. Jednak rok ten oznaczał kruchy ostatni etap działalności Biblioteki przed wybuchem II wojny światowej. Zbiory zostały rozproszone, wiele wartościowych jednostek bezprzykładnie wywieziono do Niemiec, a pozostałe zniszczono.

Po roku 1945

W dniu 15 grudnia 1947 roku Biblioteka została ponownie otwarta. Prace nad odbudową zbiorów prowadził Jan Baumgart oraz jego zastępczyni, mgr Aniela Koehlerówna. Odzyskano zróżnicowane zbiory, w tym księgozbiory podworskie. Rekompensowano także ubytki zbiorów z pałacu Mielżyńskich oraz atlasów z Drezna. Odzyskano ostatecznie około 75 procent przedwojennych zasobów.

W latach 1950–1960 Biblioteka nabrała nowego znaczenia, stała się istotnym miejscem dla studentów i naukowców w Poznaniu. Kierownictwo objęła Aniela Koehlerówna, która dbała o rozwój biblioteki do 1963 roku. Po jej odejściu kluczowe kierownictwo objął mgr Bernard Olejniczak, który wprowadził nowoczesną strukturalizację organizacyjną oraz dostosował działanie Biblioteki do wymagań współczesności, ograniczając gromadzenie do literatury humanistycznej.

Dyrektorzy Biblioteki PTPN

• Hieronim Feldmanowski (1822–1885) – konserwator i opiekun zbiorów w latach 1868–1881,
• Klemens Kantecki (1851–1885) – konserwator i opiekun zbiorów w latach 1882–1885,
• dr Bolesław Erzepki (1852–1932) – konserwator i opiekun zbiorów w latach 1885–1919,
• dr Ludwika Dobrzyńska-Rybicka (1868–1958) – kierowała Biblioteką w latach 1919–1937,
• dr Jan Baumgart (1904–1989) – kierował Biblioteką w latach 1937–1939 oraz 1945–1948,
• mgr Aniela Koehlerówna (1882–1969) – kierowała Biblioteką w latach 1948–1969 (do 1957 r. jako kierowniczka, potem dyrektorka Biblioteki),
• mgr Bernard Olejniczak (1919–2003) – dyrektor Biblioteki w latach 1969–1979,
• prof. Ryszard Marciniak (1939–2009) – dyrektor Biblioteki w latach 1980–2009,
• p.o. mgr Elżbieta Stelmaszczyk w latach 2009–2010,
• dr Arkadiusz Wagner – dyrektor Biblioteki w latach 2010–2011,
• p.o. mgr Elżbieta Stelmaszczyk w latach 2012–2013,
• dr hab. Bogdan Hojdis – dyrektor Biblioteki w latach 2014–2017.
• dr Anna Kołos – dyrektor Biblioteki w latach 2017–2019.

Zbiory

Historyczny zbiór Biblioteki, uformowany na przestrzeni lat przez darowizny oraz zakupy prywatnych księgozbiorów, ma kluczowe znaczenie dla jej charakteru. Obecnie biblioteka dysponuje 344 662 woluminami, w tym oprócz nowo wydanych druków, również cennymi zbiorami specjalnymi, które obejmują rękopisy, stare druki, mapy, atlasy, ikonografię i ekslibrisy. Ze względu na znaczenie tych kolekcji, które przez szereg lat współtworzyły Narodowy Zasób Biblioteczny, placówka ta jest uwzględniana we wszystkich istotnych polskich oraz międzynarodowych bazach danych dotyczących nauki.

Druki zwarte nowe i czasopisma

Do roku 1964 Biblioteka zbierała publikacje z każdej dziedziny wiedzy. Po roku 1964, zgodnie z postanowieniem Walnego Zebrania, nastąpiła zmiana w profilu gromadzenia zbiorów, a przez to biblioteka skoncentrowała się na literaturze dotyczącej nauk humanistycznych, zwłaszcza historii Polski oraz innych krajów europejskich. W szczególności zwrócono uwagę na dzieła z zakresu teorii literatury polskiej, językoznawstwa indoeuropejskiego, prawa, politologii, socjologii, psychologii oraz nauk geograficznych.

W zbiorach znajdują się również regionalia oraz druki serbołużyckie, które były gromadzone od XIX wieku. Biblioteka stara się chronić także historyczne polskie druki z XIX wieku, co odzwierciedla tendencja w wielu innych bibliotekach posiadających zbiory dawne.

Wśród druków bibliotecznych odnajduje się szczątki licznych księgozbiorów, które istniały w XIX wieku na ziemiach polskich. Warto podkreślić, iż dokumentacja tych zasobów znajduje się w kartotece proweniencji, która zawiera około 3000 haseł nazwisk oraz nazw instytucji. Biblioteka posiada również 590 druków ulotnych związanych z wydarzeniami Wiosny Ludów 1848 roku, jak również prawie pełny zbiór sprawozdań stenograficznych z pruskiego sejmu oraz parlamentu Rzeszy. Na uwagę zasługują również broszury autorstwa polityków i działaczy społecznych pochodzących z Wielkopolski oraz pierwodruki najważniejszych dzieł literackich z Polski, zarówno publikowanych w kraju, jak i poza jego granicami. Kolekcja dysertacji doktorskich Polaków, głównie z Wielkopolski, liczy ponad 470 pozycji. Dla każdej z dysertacji zazwyczaj sporządzano własne curriculum vitae, które niejednokrotnie staje się jedynym dostępny materiałem biograficznym dla danej postaci.

W kolekcji czasopism szczególnie cennym zbiorem są periodyki wydawane w Wielkim Księstwie Poznańskim oraz w okresie międzywojennym.

Zbiory specjalne

Rękopisy

Zbiory rękopisów w bibliotece zostały w dużej mierze zbudowane z darowizn. Wśród pierwszych nabytków znajdował się m.in. autograf Wiersza do legiów polskich autorstwa Cypriana Godebskiego, podarowany przez Władysława Kosińskiego, a także kilka fascykułów akt Towarzystwa Zbieraczów Starożytności Krajowych z lat 1840-1946, dokument Głosu wolnego wolność ubezpieczającego autorstwa Stanisława Leszczyńskiego (dar Kazimierza Kantaka), a także wiele dokumentów pergaminowych pochodzących z wielkopolskich klasztorów i kościołów, w tym od Władysława Niegolewskiego. Katalog, który został opublikowany w 1869 roku przez Hieronima Feldmanowskiego, wskazywał na 55 rękopisów, z czego połowa z nich nie przetrwała do dzisiejszych czasów.

Rękopisy w zbiorach Biblioteki mają głównie charakter historyczno-literacki, dominującą cechą są teksty związane z Poznaniem oraz regionem wielkopolskim. Mimo, że rękopisy sięgają czasów średniowiecza, to zdecydowanie przeważają dzieła z XIX i XX wieku. Na koniec 2014 roku liczba rękopisów wynosiła 1825. Spośród nielicznych zachowanych rękopisów średniowiecznych (zaledwie 5 kodeksów), większość pochodzi z klasztorów, które zostały zlikwidowane przez zaborców w XIX wieku. W późniejszych zbiorach odnajdują się m.in. setki dramatów autorów polskich z XVIII-XX wieku oraz szereg tekstów edukacyjnych z lat XVI-XVIII. Warto również wspomnieć o kolekcji teatraliów Wojciecha Simona, która obejmowała 174 jednostki z 185 dramatami. Po II wojnie światowej Biblioteka wzbogaciła swoje zbiory o fragmenty archiwów rodzinnych Turnów z Objezierza, Cieszkowskich z Wierzenicy, papiery historyka i profesora Uniwersytetu Poznańskiego Jana Rutkowskiego (32 teki), rękopisy współczesnego dramaturga i poety, Tadeusza Różewicza oraz spuścizny kierowniczek Biblioteki – Ludwiki Dobrzyńskiej-Rybickiej i Anieli Koehlerówny.

Do cennych rękopisów w zbiorze należy zielnik „z pól i łąk nadniemeńskich” zbierany przez Elizę Orzeszkową oraz rękopis pierwszej dwuaktowej wersji Halki Stanisława Moniuszki, datujący się na lata 1846-1847. W 1958 roku Związek Radziecki zwrócił 474 dyplomy pergaminowe, które zostały wywiezione w czasie okupacji do Niemiec. Obecnie są one przechowywane w Archiwum Państwowym w Poznaniu.

Inkunabuły

Biblioteka posiada 155 incunabułów, w tym De medicina libri 8, zakupiony w 1995 roku z dotacji Urzędu Miejskiego w Poznaniu, który został wydany w Wenecji w 1497 roku. Jest to dzieło Aulusa Corneliusa Celsusa, znane jako najznakomitsze rzymskie dzieło o lecznictwie. Ta klasyczna publikacja, stanowiąca kompendium ówczesnej wiedzy medycznej, była wielokrotnie wznawiana oraz tłumaczona. Na uwagę zasługuje także kazanie Mikołaja z Błonia, Sermones de tempore et de sanctis, sive Viridarius, wydane w Strasburgu w latach 1494-1495. Wiele incunabułów było oprawione w Poznaniu pod koniec XV wieku, co świadczy o ich obecności w domach uczonych tej epoki.

Stare druki

Zbiory starych druków są szczególnie cenne, ponieważ składają się głównie z dzieł nabytych przez mieszkańców Wielkopolski i instytucje działające w tym regionie w okresie od XVI do XVIII wieku. To właśnie z tych publikacji powstała Biblioteka Towarzystwa w XIX wieku, a one są kluczowym świadectwem rozwoju kultury oraz nauki zarówno w I Rzeczypospolitej, jak i w czasie zaborów. Posiadając 15 tysięcy starych druków, w tym 1408 z XVI wieku, biblioteka ma w swoich zbiorach 562 poloniki.

Wśród XVI-wiecznych dzieł znajduje się pierwsze wydanie O obrotach sfer niebieskich Mikołaja Kopernika (Norymberga 1543 i Bazylea 1566), bestseller O tętnie autorstwa Józefa Strusia (Bazylea 1555) oraz pierwsza polska encyklopedia lekarsko-przyrodnicza wydana przez Stefana Falimirza w 1534 roku. Biblioteka posiada także wiele dzieł Andrzeja Frycza-Modrzewskiego i kronik pisanych przez autorów takich jak Maciej z Miechowa oraz Marcin Bielski.

Książki z poznańskich drukarni z XVI wieku są reprezentowane w zbiorach, w tym druki z dobrze znanych oficyn, jak i mniej znanych. Aż 565 poloników XVI-wiecznych są równie znaczące jak 860 dzieł obcych, co obrazuje otwartość Polaków tamtego okresu na nowe nurty intelektualne.

Kartografia

Od początku swojego istnienia Biblioteka gromadzi mapy. W 1846 roku wydano katalog zbiorów kartograficznych autorstwa Edmunda Calliera. Obejmował on dwa ogromne atlasy i kilkaset map. W okresie międzywojennym przybyły zbiory rodziny Kosińskich, z licznymi dawnymi mapami wojskowymi z XIX wieku. Po II wojnie światowej zbiory kartograficzne ucierpiały, ale obecnie można znaleźć w nich ponad 500 atlasów od XVI do XXI wieku oraz ponad 1500 map, co daje ponad 2000 obiektów o różnorodnej wartości i proweniencji.

Ikonografia

Obecny zbiór ikonograficzny został zebrany głównie po II wojnie światowej. Wcześniejsze zbiory w formie 6246 oryginalnych grafik zostały przekazane do Muzeum Wielkopolskiego. Dziś kolekcja zawiera albumy ze zdjęciami dokumentującymi życie kulturalne i naukowe Wielkopolski od XIX wieku do XX wieku. Łącznie można znaleźć około 8000 zdjęć oryginalnych oraz drukowanych, w tym m.in. fotografie z uroczystości zaprzysiężenia wojska wielkopolskiego oraz wydarzeń związanych z Polską podczas II wojny światowej.

Ekslibrisy

Zbiór ekslibrisów, najmłodszy w Bibliotece, został rozpoczęty w 2002 roku po przyjęciu daru prof. Antoniego Gąsiorowskiego. Obecnie w zbiorach znajdują się ponad 1000 ekslibrisów osób prywatnych oraz polskich instytucji kulturalnych, w tym prawie kompletną kolekcję ekslibrisów autorstwa Stanisława Mrowińskiego.

Informacja o zbiorach

Katalogi i informatory

Pracownicy działów zajmujących się udostępnianiem oraz zbiorami specjalnymi w bibliotece udzielają bogatych informacji związanych z biografią i bibliografią w zakresie nauk humanistycznych.

Rocznie realizują kilka tysięcy porad dotyczących katalogowania, bibliografii oraz odpowiedzi na różnorodne zapytania. Kluczowymi źródłami informacji są katalogi naukowe oraz kartoteki pomocnicze utworzone podczas opracowywania zbiorów tej instytucji.

Katalogi druków nowych

• Katalog alfabetyczny na kartach międzynarodowego formatu, utworzony w 1953 roku, zakończony w 2000 roku;
• Katalog kartkowy systematyczny prowadzony w latach 1957-1997, oparty na systematycznym schemacie Biblioteki Uniwersyteckiej w Poznaniu, obejmujący różne działy jak: A – Dzieła ogólne, B – Bibliologia, C – Filozofia i inne;
• Katalog czasopism polskich oraz zagranicznych uruchomiony w 1953 roku i zakończony w 2000 roku;
• Katalog komputerowy w systemie Horizon, który od 1998 roku zastępuje trzy wcześniej wymienione katalogi, wprowadzając dane o nowych nabytkach w formie zapisów w systemie US-Marc. Umożliwia to przeszukiwanie wg wielu kryteriów;
• Katalog książkowy, wprowadzony przez dra Bolesława Erzepkiego przed I wojną światową, obejmujący początkowo 41 woluminów, z czego część zaginęła podczas II wojny światowej;
• Kartoteka dysertacji doktorskich z 470 pozycjami uporządkowanymi alfabetycznie według autorów;
• Kartoteka proweniencji druków z XIX i XX wieku licząca 2500 haseł;
• Centralny katalog książek zagranicznych w polskich bibliotekach oraz Centralny Katalog Czasopism Zagranicznych prowadzony przez Bibliotekę Narodową;
• Bibliografia polska XIX wieku, oprac. pod red. K. Estreichera, uwzględniająca noty prowenencyjne dla Biblioteki PTPN.

Katalogi inkunabułów

• Katalog kartkowy inkunabułów, który rejestruje 154 dzieła, obecnie realizowane jest katalogowanie inkunabułów w formie on-line;
• Centralny katalog inkunabułów znajdujących się w polskich bibliotekach, redagowany przez Alodię Kawecką-Gryczową oraz innych, notujący 149 inkunabułów Biblioteki PTPN;
• Inwentarz sporządzony na podstawie notatek dr Dobrzyńskiej-Rybickiej z roku 1936, który wykazuje 169 pozycji.

Katalogi starych druków

• Katalog kartkowy starych druków podzielony na polskie i obce, skupiający się na dziełach z XVI, XVII i XVIII wieku;
• Katalog komputerowy w systemie „Horizon”, gdzie od 1998 roku rejestruje wszystkie nabytki starych druków, w tym informacje o proweniencji oraz autorach;
• Centralny katalog starych druków w Bibliotece Narodowej w Warszawie i w Bibliotece Kórnickiej PAN, które uwzględniają również zbiory Towarzystwa;
• Katalog starych druków Biblioteki PTPN, opracowany przez E. Stelmaszczyka, opisujący 502 dzieła, który zastąpił wcześniejszy, znacznie zdezaktualizowany katalog z 1929 roku.

Katalogi rękopisów

• Inwentarz rękopisów, dokonany przez B. Olejniczaka i J. Pietrowicza, obejmujący sygnatury od 1 do 1950, z dalszymi sygnaturami wydrukowanymi w formie elektronicznej;
• Informator o materiałach archiwalnych dotyczących dziejów Poznania i województwa poznańskiego, autorstwa Cz. Skopowskiego;
• Opracowanie dotyczące zbiorów rękopisów w bibliotekach i muzeach w Polsce, napisane przez D. Kamolową, szczegółowo omawiające materie związane z Biblioteką PTPN.

Katalogi zespołu kartografii

• Katalog kartkowy alfabetyczny, obejmujący nazwy geograficzne oraz nazwiska kartografów dla zinwentaryzowanych jednostek;
• Spis map geograficznych z 1884 roku, który w dwu działach wyszczególnia atlasy oraz mapy;
• Centralny katalog zbiorów kartograficznych w Polsce, który notuje jedynie niewielką część zbiorów kartograficznych w Bibliotece PTPN.

Katalog zbioru ikonograficznego

Katalog ikonografii, dostępny w formie inwentarza kartkowego, uporządkowany według sygnatur. Do opisów poszczególnych obiektów utworzono indeks osób oraz autorów zdjęć i grafik.

Działalność Biblioteki

Stan prawny

Biblioteka jest instytucją założoną przez Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, które pełni rolę organu założycielskiego. Funkcjonuje zgodnie z zasadami określonymi w Ustawie o bibliotekach z 27 czerwca 1997 roku, co czyni ją jednostką statutową Towarzystwa (Statut PTPN z 21 czerwca 1995 roku, rozdział IX). Od końca XIX wieku biblioteka ta była dostępną dla społeczeństwa biblioteką naukową. W 1971 roku uzyskała formalny wpis na listę polskich bibliotek naukowych na mocy uchwały Rady Ministrów z 10 lutego 1971 roku, a także rozporządzenia Ministra Kultury i Sztuki z 19 marca 1998 roku. Nadzór nad działalnością Biblioteki sprawuje Rada Biblioteczna, powoływana przez Zarząd Towarzystwa na trzyletnią kadencję, której przewodniczącym jest dyrektor wyznaczany przez Zarząd.

Źródła finansowania

W początkowych latach działalności, do 1921 roku, Biblioteka była finansowana przez PTPN z składek członkowskich. W latach 1921-1952 wsparcie finansowe zapewniał Uniwersytet Poznański, również z dotacji Ministerstwa Wyznań i Oświecenia Publicznego. Po drugiej wojnie światowej, w latach 1953-1991, Biblioteka była finansowana przez Polską Akademię Nauk, co w praktyce oznaczało jej włączenie w struktury Akademii. Z kolei od 1992 roku, działalność Biblioteki jest dofinansowywana częściowo przez PTPN (stałe finansowanie z dochodów własnych) oraz przez różne ministerstwa, w tym Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego.

Stan liczbowy zbiorów

Na dzień 31 grudnia 2014 roku zasoby Biblioteki wynosiły 344 662 woluminy. W tej liczbie można znaleźć: 241 206 woluminów nowych druków zwartych, 75 975 woluminów czasopism (z czego 5400 to różne tytuły), 24 425 woluminów zbiorów specjalnych oraz 3056 jednostek nieopracowanych druków z XIX i XX wieku.

Gromadzenie

Każdego roku Biblioteka pozyskuje około 4000 woluminów, z czego 2000 pochodzi z zakupów, 1100 z wymiany, 500 z wymiany dubletów, a 400 z darów. Zakupy były prowadzone głównie w księgarniach internetowych oraz bezpośrednio u wydawców. Biblioteka utrzymuje program wymiany wydawnictw z około 200 stałymi kontrahentami w 35 krajach na całym świecie, w tym z 70 kontrahentami w Polsce. Średnio każdy tytuł jest wysyłany do 100 odbiorców, w zależności od charakteru wydawnictwa oraz specjalizacji kontrahenta. W ramach wymiany rocznie Biblioteka wysyła około 2000 woluminów, pozyskując podobną ilość do swoich zbiorów.

Opracowanie zbiorów

Od 1997 roku Biblioteka działa jako członek założyciel Poznańskiej Fundacji Bibliotek Naukowych, co umożliwia korzystanie z jednego programu komputerowego – „Horizon” – oraz formatu USMARC, zgodnego z międzynarodowymi standardami opracowania dokumentów. Od 1998 roku druki nowe są opracowywane na bieżąco w programie „Horizon”. Pozostałe zbiory są katalogowane tradycyjnie, a współcześnie także czasopisma. Biblioteka kontynuuje proces retrokonwersji opisów czasopism dotychczas katalogowanych w formie papierowej.

Udostępnianie

Instytucja jest otwarta przez wszystkie dni w roku, z wyjątkiem niedziel oraz świąt. Pracuje w dwóch zmianach (poza wakacjami), od godziny 9:00 do 20:00. Czytelnicy mogą natychmiast uzyskać dostęp do zamówionych książek, rocznie około 50.000 wolumenów. W 2010 roku uruchomiono system zamawiania książek online, co znacznie ułatwiło korzystanie z zasobów. Co roku, w czytelni udostępniane jest 35 tysięcy woluminów, a na zewnątrz biblioteki wypożycza się 15 tysięcy woluminów.

Konserwacja

Biblioteka nie dysponuje własną pracownią konserwatorską, a większość opraw wykonują poznańscy introligatorzy. W latach 1998-2000 zrealizowano szczegółową konserwację kilku cennych elementów zbiorów, w tym inkunabułów oraz dyplomów pergaminowych. Starania o dobre warunki klimatyczne dla przechowywania zbiorów specjalnych są na bieżąco prowadzone, choć klimatyzacja pozostaje jedynie w planach na przyszłość.

Prace badawcze

W Bibliotece prowadzone są prace badawcze, jednak ich skala jest ograniczona ze względu na dostępne fundusze. Opracowane zostały różne dokumenty, w tym wykaz członków Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk oraz bibliografia historii Wielkopolski. Prace te są częścią szerszego wykazu badań i publikacji dotyczących regionu, a także genealogii rodów szlacheckich.

Baza opraw zabytkowych

W kwietniu 2011 roku stworzono na stronie internetowej pierwszą w Polsce elektroniczną bazę opraw zabytkowych z lat XV-XVIII. Celem bazy jest udostępnienie materiałów do badań oraz popularyzacja zasobów Biblioteki. Każdy opis zawiera szczegółowe informacje bibliograficzne oraz zdjęcia opraw zabytkowych.

Prace dodatkowe

Od 2010 roku w ramach Nocy Muzeów Biblioteka organizuje tematyczne wystawy z własnych zbiorów, wzbogacone o dodatkowe atrakcje, takie jak spektakle teatralne. Organizowane są również wystawy ilustrujące tematy edukacyjne w kontekście lokalnych wydarzeń naukowych.

---

Oceń: Biblioteka Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk

---