Wojewódzka Biblioteka Publiczna i Centrum Animacji Kultury w Poznaniu

---

Historia

Początki (1948-1957)

Wojewódzka Biblioteka Publiczna w Poznaniu została formalnie ustanowiona na podstawie zarządzenia wydanego przez wojewodę poznańskiego, które miało miejsce 12 maja 1947 roku. Proces organizacji placówki został zlecony Stanisławowi Pytlińskiemu, który pełnił rolę pracownika Wydziału Wojewódzkiego w Poznaniu.

W roku 1948 biblioteka rozpoczęła swoją działalność, a w styczniu Stanisław Pytliński został jej kierownikiem. Otrzymał on również dodatkowy etat dla bibliotekarza-instruktora, a placówka znalazła swoje miejsce w siedzibie Poznańskiego Związku Samorządowego przy ul. 23 Lutego 7a. Na koniec 1949 roku WBP zatrudniała 5 osób oraz dysponowała zbiorami liczącymi 10 609 tomów. Na początku działalności skupiano się głównie na gromadzeniu książek, ich opracowywaniu oraz wypożyczaniu czytelnikom.

W grudniu 1949 roku biblioteka została przejęta przez Kuratorium Okręgu Szkolnego Poznańskiego, które podlegało Ministerstwu Oświaty. Z dniem 16 lutego 1950 roku, Stanisław Pytliński, pełniący dotychczasowe obowiązki, został mianowany zastępcą dyrektora.

W 1951 roku zwiększono liczbę zatrudnionych do 12 osób oraz powołano 3 podstawowe działy: organizacyjno-administracyjny, gromadzenia i opracowania zbiorów oraz dział instrukcyjno-metodyczny. 1 lipca 1951 roku Rada Ministrów podjęła decyzję o podporządkowaniu WBP Wydziałowi Kultury przy Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Poznaniu, na skutek wyłączenia sieci bibliotek publicznych z nadzoru Ministerstwa Oświaty i przekazania spraw pod jurysdykcję Ministerstwa Kultury i Sztuki. W grudniu tego samego roku na dyrektora biblioteki powołano mgr. Leona Pawlaka, który sprawował tę funkcję do 1960 roku.

W 1954 roku miały miejsce kluczowe zmiany, kiedy to zadecydowano o połączeniu biblioteki wojewódzkiej z miejską, co 1 stycznia 1955 roku zapoczątkowało działalność Wojewódzkiej i Miejskiej Biblioteki Publicznej im. E. Raczyńskiego w Poznaniu. Ta forma organizacyjna utrzymywała się do końca 1956 roku, kiedy to po wyodrębnieniu Poznania jako miasta wojewódzkiego, nastąpił podział bibliotek oraz przywrócenie poprzedniego porządku.

Nowy statut – nowe zmiany

Od 1957 roku Wojewódzka Biblioteka Publiczna zyskała nowy statut, a tym samym zaczęła działać jako niezależna instytucja wspierająca biblioteki publiczne w województwie poznańskim. Biblioteka zyskała na znaczeniu, wpływając na rozwój lokalnych placówek i podnosząc standardy pracy bibliotek publicznych. Rozpoczęła różnorodne akcje wsparcia dla uczniów i studentów, głównie tych uczących się w systemie zaocznym, a także rozwijała swoje działania edukacyjne oraz wydawnicze.

W roku 1960 posadę dyrektora objęła Zofia Wieczorek. W owym czasie, WBP zorganizowała pierwszy magazyn rezerw bibliotecznych w Siedlcu, który z początku działał w ramach Działu Gromadzenia i Opracowania Zbiorów, a od roku 1963 funkcjonował jako samodzielny Dział Rezerw Bibliotecznych. Gromadzono tam dublety, dekomplety oraz inne druki, które nie odpowiadały strukturom księgozbiorów konkretnych bibliotek, a które później były wykorzystywane także przez placówki spoza województwa.

W 1964 roku dyrektorem WBP został mgr Franciszek Łozowski, który zasłużył się kierowaniem biblioteką przez ponad 27 lat. Po nim, w 1992 roku, jego miejsce zajęła mgr Zofia Platkiewicz, natomiast od roku 1998, funkcję dyrektora objęła mgr Helena Bednarska.

W grudniu 1967 roku biblioteka zyskała swoje pierwsze samodzielne pomieszczenie w Pałacu Kultury, co pozwoliło na lepsze zorganizowanie przestrzeni oraz zastosowanie nowych form pracy.

1 lutego 1968 roku rozpoczął działalność Dział Informacyjno-Bibliograficzny, którego zadaniem była pomoc w zaspokajaniu potrzeb informacyjnych dla bibliotek publicznych z województwa. Organizowano szkolenia i konsultacje dla pracowników, a także przygotowywano różnorodne materiały informacyjne i bibliograficzne, wspierające ich pracę z czytelnikami i działalność kulturalno-oświatową. Opracowania te były często doraźne i zawierały wskazówki dotyczące pracy z młodszymi czytelnikami, a także standardów pracy bibliotecznej.

Dział Instrukcyjno-Metodyczny

Od 1951 roku w strukturach WBPiCAK funkcjonuje Dział Instrukcyjno-Metodyczny, realizujący kluczowe cele statutowe wojewódzkiej biblioteki. Dział ten sprawuje opiekę merytoryczną nad siecią 655 placówek z 31 powiatów wielkopolskich, obejmujących 229 bibliotek i 426 ich filii (dane na 2020 roku).

Główne zadania Działu to:

• współpraca z siecią bibliotek województwa wielkopolskiego,
• wspieranie merytoryczne dla bibliotek publicznych w regionie poprzez zdalne konsultacje i wizyty (średnio 150 rocznie),
• organizacja różnych form doskonalenia zawodowego: projektów edukacyjnych, szkoleń i wykładów,
• przygotowywanie materiałów metodycznych oraz szkoleniowych,
• opracowywanie statystyk i analiz dotyczących działalności bibliotek wielkopolskich,
• realizacja projektów lokalnych i ogólnopolskich dla bibliotekarzy,
• opiniowanie zmian formalno-organizacyjnych dotyczących bibliotek,
• propagowanie obrazowania wizerunku bibliotek publicznych,
• organizowanie imprez promujących książki i czytelnictwo (m.in. konkursy, spotkania autorskie),
• integracja środowiska bibliotekarskiego,
• prowadzenie bazy danych dla bibliotek samorządowych,
• współpraca z Biblioteką Narodową oraz Instytutem Książki w krajowych projektach bibliotecznych.

W latach 1975-2008 przy bibliotece funkcjonowała Filia Pomaturalnego Studium Bibliotekarskiego Zaocznego CEBiD w Warszawie, umożliwiając pracownikom zdobycie kwalifikacji zawodowych i często stanowiąc impuls do dalszego kształcenia wyższego. Obecnie, bibliotekarze w Wielkopolsce mogą korzystać z szerokiej oferty szkoleń i wykładów przygotowanych przez WBPiCAK.

Reformy w bibliotece

Zmiany w działalności oraz metodach pracy Biblioteki Wojewódzkiej były związane z reformą administracyjną, która miała miejsce po zakończeniu II wojny światowej. Powołanie i likwidacja powiatów wpłynęły na sieć bibliotek publicznych, jednak po roku 1951 struktura nadzoru WBP nie uległa zasadniczym zmianom.

Reforma z 1975 roku przyniosła podział województwa poznańskiego na pięć mniejszych jednostek, co spowodowało wyłączenie sieci bibliotek w województwach kaliskim, konińskim, leszczyńskim i pilskim z kompetencji WBP w Poznaniu. Zmiana administracyjna w 1999 roku zaowocowała utworzeniem województwa wielkopolskiego, co było swoistym powrotem do pierwotnego stanu sprzed 1975 roku. Mimo to, więzi z Biblioteką Wojewódzką w Poznaniu pozostały silne, a współpraca z bibliotekami powiatowymi nabrała znaczenia.

W regionie podjęto również prace nad bibliografią regionalną, które prowadził zespół Oddziału Bibliografii Regionalnej, zainaugurowany w 1982 roku. Pierwszy tom „Bibliografii Regionalnej Wielkopolski” z rokiem 1980 ukazał się w 1986 roku, opublikowany przez Państwowe Wydawnictwo Naukowe – Oddział w Poznaniu. Te działania stanowią przykład efektywnej współpracy z bibliotekami spoza sieci publicznych, w tym z Biblioteką Uniwersytecką w Poznaniu.

W przeszłości prace nad bibliografią były prowadzone współbieżnie przez zarówno bibliotekarzy Poznańskiej Biblioteki Wojewódzkiej, jak i ich kolegów z biblioteki uniwersyteckiej, która pełniła funkcję nakładcy obu segmentów. Dziś „Bibliografia Regionalna Wielkopolski” jest dostępna online, jako baza danych, a także publikowana w zeszytach rocznikowych oraz na platformie WBC.

Od 1983 roku w bibliotece nieprzerwanie istnieje rozwijana baza poligraficzna, pozwalająca na publikację czasopism oraz opracowań bibliograficznych, metodycznych i regionalnych, wzbogacających oferta na rzecz bibliotekarzy i ich użytkowników.

Dokumentowanie życia regionu

Od 1993 roku w strukturze WBP funkcjonuje redakcja „Kroniki Wielkopolski”. Czasopismo to, wcześniej publikowane przez Urząd Wojewódzki w Poznaniu, uruchomiło współpracę z renomowanymi historykami, regionalistami oraz innymi specjalistami, którzy publikują swoje prace w kwartalniku oraz w serii wydawniczej Biblioteka „Kroniki Wielkopolski”. Lista publikacji tego wydawnictwa liczy już ponad 250 tytułów, forsujących tematy regionalne, historyczne oraz współczesne. Wśród nich odnajdziemy biografie znanych Wielkopolan, monografie miast i wsi oraz przewodniki turystyczne, które tworzą cykle tematyczne w obrębie serii.

Poprzez publikację serdecznego uznania zdobyła seria „Wielkopolska Biblioteka Krajoznawcza”, sięgająca do edukacji oraz wędrówek po regionie. W ostatnich latach, z inicjatywy wydawnictwa, podejmowano również trud popularyzacji współczesnej poezji, zwłaszcza twórców regionalnych, a także starano się przybliżyć interesujące miejsce oraz zabytki w formie starannie przygotowanych publikacji albumowych. Sukcesy wydawnictwa najlepiej oddają liczne nagrody i wyróżnienia, które otrzymało w ciągu swojej działalności.

W historii oraz współczesności Wielkopolski, publikacje Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej znalazły swoje stałe miejsce. Wśród czasopism o długiej tradycji, takich jak „Poradnik Bibliograficzno-Metodyczny” oraz „Kronika Wielkopolski”, powstała też w 2003 roku „Panorama Wielkopolskiej Kultury”, kolorowy miesięcznik informujący o ciekawych działaniach oraz osiągnięciach placówek kultury w regionie. Następnie powstał również „Wielkopolski Informator Kulturalny”, a także czasopismo „Turysta Wielkopolski”, które wydawano w latach 2006–2007. Dorobek wydawniczy WBP to także nowoczesne opracowania informacyjne, w tym cykle publikacji dokumentujących działalność instytucji kultury oraz organizacji wspierających region.

Automatyzacja biblioteki

Wprowadzenie komputeryzacji oraz programu SOWA w roku 1993 stanowiło kluczową zmianę w działalności biblioteki wojewódzkiej. Początkowo obejmowało to opracowanie zbiorów, co z czasem umożliwiło rozwój działań bibliograficznych, merytorycznych oraz informacyjnych. Internet otworzył nowe drogi komunikacji z użytkownikami biblioteki oraz wsparcia czytelników.

Wdrożenie nowoczesnych technologii umożliwiło wykonywanie współczesnych funkcji biblioteki w sposób efektywniejszy, pozwalając jednocześnie na bliską współpracę z innymi bibliotekami i indywidualnymi użytkownikami z całego kraju. Publiczne biblioteki w regionie także rozpoczęły tworzenie własnych baz danych, angażując jednak dużą kolejną grupę biblioteka, co skutkowało powstaniem w siedzibie WBP sali komputerowej, w której prowadzone są kursy dotyczące nowoczesnych programów dla bibliotek. Efektem takich działań jest „Katalog rozproszony bibliotek województwa wielkopolskiego”, dostępny online.

WBPiCAK w sieci

Strona internetowa biblioteki to nie tylko źródło aktualnych informacji dotyczących działalności instytucji, ale również platforma udostępniająca różne bazy danych, takie jak katalog zbiorów czy Bibliografia Regionalna Wielkopolski. Internet jest również podstawą współpracy z Instytutem Herdera w Marburgu, prowadzoną przez Pracownię Bibliografii Regionalnej. Od 2002 roku zespół tej pracowni dba o opracowanie materiałów bibliograficznych na temat historii regionu, będących częścią bazy danych „Bibliografii Historii Europy Środkowo-Wschodniej”.

Animacja Kultury

Rok 1994 był punktem zwrotnym dla struktury WBP, dzięki powstaniu Działu Animacji Kultury, co zaowocowało jeszcze ściślejszą współpracą z pracownikami ośrodków kultury oraz muzeów, a także animatorami kultury w regionie. To współdziałanie doprowadziło do organizacji różnorodnych inicjatyw popularyzujących sztukę, takich jak „Wielkopolska Press Photo”, „Wielkopolskie Porównania Filmowe” oraz przegląd folklorystyczny. Dział ten przyczynił się także do publikacji multimedialnych, udokumentowujących bogactwo historii kultury w regionie, w tym serie „Wydarzyło się w Wielkopolsce” oraz „Wielkopolskie Zeszyty Folkloru”.

Od 1999 roku, poświęcenie się animacji kultury znalazło odzwierciedlenie w nazwie biblioteki, która zaczęła funkcjonować jako Centrum Animacji Kultury. Zespół Folklorystyczny „Wielkopolanie”, nagradzany wielokrotnie na festiwalach, stał się nie tylko wizytówką biblioteki, ale i ważnym elementem jej życia kulturalnego.

Pracownia Krajoznawcza

Z inicjatywy WBP od 1995 roku, przy współpracy z Poznańskim Oddziałem PTTK, działa Regionalna Pracownia Krajoznawcza, której celem jest popularyzacja turystycznych walorów Poznania oraz Wielkopolski. W ramach działalności organizowane są prelekcje, spotkania oraz wycieczki tematyczne, takie jak „Poznań bez tajemnic” czy „Wielkopolska bez tajemnic”. Od 2006 roku pracownia działa w ramach Działu Informacji Bibliograficznej i Regionalnej, oferując nowoczesną czytelnię z dostępem do zbiorów regionalnych oraz Internetu. Działalność Pracowni Krajoznawczej to przykład poszukiwania nowych ścieżek w zróżnicowanej rzeczywistości.

W ostatnich latach WBP w Poznaniu, poza oferowaniem swoich tradycyjnych funkcji, wypracowała także nowe kierunki działań, obejmujące wsparcie dla czytelników niepełnosprawnych, organizując szkolenia z wykorzystaniem biblioterapii czy pedagogiki zabawy.

Postęp techniki – digitalizacja

Od 2010 roku, WBPiCAK bierze aktywny udział w projekcie Wielkopolskiej Biblioteki Cyfrowej (www.wbc.poznan.pl), będącej pierwszą biblioteką cyfrową w kraju. Powstanie pracowni digitalizacyjnej w 2010 roku zainicjowało projekt „Mecenat 2009”, dofinansowany przez Ministerstwo Kultury oraz Samorząd Województwa Wielkopolskiego. W ramach tego przedsięwzięcia, zakupiono nowoczesny sprzęt, w tym wyspecjalizowane skanery oraz oprogramowanie do budowy bibliotek cyfrowych. Digitalizowane publikacje związane są z kulturą regionu, a także zbiory z innych bibliotek publicznych w Wielkopolsce, które wyjątkowe publikacje regionalne przekazują na platformę WBC.

WBPiCAK obecnie

Współczesne działania WBPiCAK to zestawienie różnorakich form działalności bibliotecznej, kulturalnej, edukacyjnej oraz informacyjnej. Część tych działań jest kontynuacją wcześniejszych projektów, jednak wiele z nich zainspirowane były nowoczesnymi trendami. Na miejscu działał Punkt Informacji Europejskiej, a wypożyczalnia przyciąga studentów nowych uczelni.

W budynku przy ul. Prusa 3 można podziwiać interesujące wystawy, takie jak „Objazdowa Galeria Wielkopolskiej Fotografii” czy „Wielkopolska Press Photo”. Absolwenci Filii Centrum Edukacji Bibliotekarskiej Informacyjnej i Dokumentacyjnej, gdzie kształcono kolejne pokolenia bibliotekarzy, nadal utrzymują kontakt z biblioteką, co stanowi istotny sukces WBPiCAK. Pracownicy biblioteki to doświadczeni specjaliści, którzy uczestniczą w krajowych zespołach i prezentują swoje osiągnięcia na konferencjach ogólnopolskich i międzynarodowych, a ich publikacje można znaleźć w literaturze fachowej. Dzięki zaangażowaniu, mimo trudnych warunków pracy, biblioteka realizuje nowe programy i pełni swoje misje. Wartością dodaną pracy jej kadry jest m.in. Medal Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich „Bibliotheca Magna – Perennisaque” przyznany w 1993 roku oraz certyfikat jakości „Dobre bo polskie” zdobyty w 2002 roku.

Obecnie siedziba WBPiCAK znajduje się przy ul. Prusa 3 na poznańskich Jeżycach, gdzie w latach 2019–2020 przeprowadzono kompleksowy remont budynku, mający na celu poprawę funkcjonalności i efektywności obiektu.

Dyrektorzy Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej i Centrum Animacji Kultury w Poznaniu

Historia Dyrektorów Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej i Centrum Animacji Kultury w Poznaniu obejmuje wielu ważnych liderów, którzy przyczynili się do rozwoju instytucji.

• Stanisław Pytliński (od 27 I 1947 do 31 XI 1947),
• Leon Pawlak (od 1 XII 1952 do 31 sierpnia 1960),
• Zofia Wieczorek (od 1 IX 1960 do 10 XI 1964),
• Franciszek Łozowski (od 10 XI 1964 do 28 III 1991),
• Zofia Płatkiewicz (od 1 I 1992 do 31 VIII 1998),
• Helena Bednarska (od 1 X 1998 do 31 VIII 2018),
• p.o. Iwona Smarsz (od 1 IX 2018 do 30 VIII 2021),
• Małgorzata Grupińska-Bis (od 1 IX 2021).

Działalność poszczególnych działów

Wojewódzka Biblioteka Publiczna i Centrum Animacji Kultury w Poznaniu prowadzi szereg różnorodnych działań, które mają na celu wspieranie kultury i edukacji w regionie. Oto niektóre spośród najważniejszych zadań realizowanych przez tę instytucję:

• zbieranie, opracowywanie oraz udostępnianie zbiorów bibliotecznych, z naciskiem na materiały dotyczące lokalnej historii oraz kultury,
• digitalizacja publikacji stanowiących element dziedzictwa kulturowego, zwłaszcza tych, które dotyczą Wielkopolski,
• sprawowanie nadzoru merytorycznego nad funkcjonowaniem sieci bibliotek publicznych, zgodnie z zasadami określonymi w ustawie o bibliotekach,
• udzielanie wsparcia bibliotekom w zakresie instruktażu oraz organizacji szkoleń,
• monitorowanie działalności bibliotek samorządowych oraz podejmowanie działań promujących czytelnictwo,
• organizowanie obiegu wypożyczeń międzybibliotecznych oraz udostępnianie własnych zbiorów bibliotecznych,
• pełnienie funkcji ośrodka informacji biblioteczno-bibliograficznej, w tym publikacja bibliografii,
• nawiązywanie współpracy z zagranicznymi instytucjami bibliotekarskimi w celu wymiany doświadczeń oraz organizacji wspólnych działań,
• podejmowanie działań mających na celu ochronę i popularyzację niematerialnego dziedzictwa kulturowego regionu,
• prowadzenie szkoleń oraz działań doskonalących dla pracowników bibliotek, we współpracy z Biblioteką Narodową oraz innymi instytucjami,
• dokumentowanie i archiwizowanie ważnych wydarzeń artystycznych i kulturalnych,
• prowadzenie wydawnictw związanych z promocją regionu,
• promowanie krajoznawstwa w regionie oraz gromadzenie odpowiednich materiałów dokumentacyjnych,
• udzielanie wsparcia w zakresie organizacji działań amatorskiego ruchu artystycznego,
• organizowanie wydarzeń artystycznych i kulturalnych oraz pomoc dla innych organizatorów,
• prowadzenie działań integracyjnych dla osób z niepełnosprawnościami w sferze kultury,
• współpraca z lokalnymi samorządami oraz instytucjami zajmującymi się popularyzacją kultury,
• prowadzenie Zespołu Folklorystycznego „Wielkopolanie”,
• współpraca z różnymi stowarzyszeniami, organizacjami społecznymi i grupami twórczymi w zakresie kultury,
• gromadzenie dzieł sztuki stworzonych przez artystów związanych z regionem Wielkopolski.

Struktura (Działy WBPiCAK)

W ramach Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej i Centrum Animacji Kultury w Poznaniu można znaleźć różnorodne działy, które pełnią kluczowe funkcje w działalności instytucji.

• Dział Gromadzenia, Opracowywania i Udostępniania Zbiorów,
• Pracownia Digitalizacji Zbiorów,
• Dział Informacji Bibliograficznej i Regionalnej,
• Pracownia Bibliograficzno-Informacyjna,
• Pracownia Bibliografii Regionalnej,
• Pracownia Krajoznawcza,
• Dział Instrukcyjno-Metodyczny Bibliotek,
• Dział Animacji Kultury,
• Fotografia,
• Folklor,
• Zespół Folklorystyczny „Wielkopolanie”,
• Wydawnictwo WBPiCAK,
• Dział Organizacyjno-Administracyjny,
• Rzecznik prasowy.

Każdy z tych działów odgrywa istotną rolę w realizacji misji biblioteki oraz w aktywnym włączaniu się w życie kulturalne regionu. Szczególnie ważne są działy związane z gromadzeniem zbiorów oraz animacją kultury, które wspierają rozwój regionalnej społeczności poprzez różnorodne projekty i wydarzenia.

Nagrody i odznaczenia

W 2018 roku, Wojewódzka Biblioteka Publiczna przyznała sobie zaszczytne wyróżnienie w postaci statuetki „Dobosz Powstania Wielkopolskiego”. Jest to nagroda przyznawana przez Towarzystwo Pamięci Powstania Wielkopolskiego 1918/1919, które dba o pielęgnowanie pamięci o ważnych wydarzeniach historycznych związanych z regionem. Wyróżnienie to podkreśla znaczenie biblioteki w zachowaniu lokalnej kultury oraz jej wkład w działalność na rzecz społeczności.

---

Oceń: Wojewódzka Biblioteka Publiczna i Centrum Animacji Kultury w Poznaniu

---