Kapliczki przydrożne na Żegrzu i Ratajach w Poznaniu

---

Geneza i historia

Kiedy przyjrzymy się kapliczkom w Poznaniu, zauważymy, że większość z nich znajduje się w miejscach, które dawniej były podmiejskimi wsiami. Te małe budowle, które często są starsze od otaczającej je architektury, są niejednokrotnie jedynym świadectwem dawnego wiejskiego krajobrazu.

Początkowo Rataje stanowiły wieś bamberską. Mimo że włączono je w obręb miasta już w 1925 roku, zachowały swój rolniczy charakter aż do lat 60. XX wieku. W 1966 roku zaczęto tu realizować budowę zespołu nowych osiedli mieszkalnych. W szybkim tempie zlikwidowano wiejską zabudowę, przekształcając teren dawnej wsi w nowoczesne osiedle, znane jako os. Piastowskie, które rozciąga się od ulicy Bolesława Krzywoustego aż do ulicy Ludwika Zamenhofa.

Jednym z niewielu pozostałych śladów po dawnej zabudowie tej okolicy jest kapliczka św. Antoniego, usytuowana przy ul. Ludwika Zamenhofa. Jest to jedyny zachowany obiekt tego rodzaju na Ratajach, a jego historia sięga czasów gdy teren ten był szosą podmiejską łączącą Rataje ze Starołęką.

Również w latach 70. i 80. XX wieku, na Żegrzu, rozpoczęto budowę nowoczesnych osiedli. Na obszarze Żegrza możemy zobaczyć trzy kapliczki przydrożne, które przetrwały burzliwy czas urbanizacji.

Kapliczka św. Wawrzyńca

Kapliczka poświęcona św. Wawrzyńcowi znajduje się w malowniczej okolicy Żegrza, przy ulicy Rzeczańskiej, na os. Stare Żegrze w Poznaniu. Mieści się ona w granicach Osiedla Żegrze, które pełni funkcje jednostki pomocniczej miasta Poznań.

Św. Wawrzyniec, patron kapliczki, jest cenionym opiekunem w Wielkopolsce, szczególnie w kontekście ochrony przed pożarami. Dzieło to zostało wzniesione w 1894 roku wówczas w podmiejskiej wsi, obok nieistniejącego już domu fundatora, rzeźnika Andrzeja Rzyminiaka, z zamiarem proszenia o ochronę przed ogniem.

Figurę świętego w duszy drewnianej, polichromowanej wykonanej w II połowie XIX wieku, stworzył znany bamberski snycerz Tadeusz Gloger. Jest ona starsza od samej kapliczki. Na frontowej ścianie obiektu widnieje subtelny napis w tynku: „A 1894 R”, świadczący o dacie powstania.

Kapliczka ma czworoboczną i murowaną formę, całkowicie pokrytą tynkiem, z architrawem opartym na dwóch kolumnach. Przestrzenie między kolumnami są zamknięte efektowną kratą. Całość wieńczy spadzisty, ceglany daszek z krzyżem, a otoczenie kapliczki zdobi drewniany płotek. Obiekt ten jest usytuowany na terenie parafii pw. Najświętszej Bogarodzicy Maryi.

Na mapach można odnaleźć jej dokładną lokalizację pod współrzędnymi: 52°22′57,0″N 16°57′54,7″E/52,382500 16,965194.

Kapliczka Serca Jezusa (Jana Chrzciciela)

Kapliczka Serca Jezusa, usytuowana w malowniczej okolicy Żegrza, przy ulicy Rzeczańskiej 2, stanowi istotny element krajobrazu Poznania. Należy do posesji Maksymiliana Piechowiaka, a administracyjnie znajduje się w obrębie jednostki pomocniczej miasta, jaką jest Osiedle Żegrze. Warto zwrócić uwagę, że została ufundowana w 1907 roku przez ojca obecnego właściciela, Stanisława Piechowiaka, w ramach wota dziękczynnego za łaski i błogosławieństwa, które spłynęły na jego rodzinę, tuż po ukończeniu budowy zachowanego do dnia dzisiejszego domu.

Pierwotnie kapliczka była znana z posiadania figury Jana Chrzciciela, niestety została zdewastowana w trakcie II wojny światowej przez Niemców, którzy usunęli z niej figurę. Po wojnie, w 1946 roku, rodzina Piechowiaków podjęła się odbudowy kapliczki, która zyskała nową, wyjątkową figurę Najświętszego Serca Pana Jezusa. Obiekt ma formę czworobocznego słupa, zbudowanego z czerwonej cegły, który jest ozdobiony dwoma gzymsami, a całość wieńczy czterospadowy dach zakończony żeliwnym krucyfiksem.

Wnętrze kapliczki wyróżnia się przeszklonym prześwitem z trzech stron, w którym ustawiona została cynowo-ołowiana rzeźba Najświętszego Serca Pana Jezusa. W dolnej części, w otwartej wnęce, umieszczono wizerunek św. Stanisława, przedstawiającego moment wskrzeszenia Piotrowina. W wcześniej wspomnianej wnęce pierwotnie znajdował się obraz św. Stanisława Biskupa oraz ryngraf Matki Boskiej Częstochowskiej. Kapliczka ta mieści się na terenie parafii pod wezwaniem Najświętszej Bogarodzicy Maryi.

Geograficznie, kapliczka jest zlokalizowana na współrzędnych: 52°23′04,08″N 16°57′50,35″E, co czyni ją specyficznym punktem na mapie regionu.

Kapliczka św. Rocha (św. Rocha i Matki Boskiej)

Obiekt kapliczki św. Rocha, znajdujący się w Poznaniu, w rejonie ul. Byteńskiej 6, jest istotnym elementem kulturowym tej okolicy. Administracyjnie należy do jednostki pomocniczej miasta Poznań – Osiedle Żegrze. Kapliczka ta została ufundowana w drugiej połowie XIX wieku jako wyraz wdzięczności rodziny Greków, którzy przetrwali epidemię cholery. Warto podkreślić, że św. Roch jest uznawany za patrona osób cierpiących na zarazy.

Początkowo kapliczka była drewniana, w stylu XVIII/XIX wieku, przypominająca mały domek stojący na drewnianych słupach. W obrębie jej górnej wnęki umieszczona była ludowa figura św. Rocha, a obok niej z rzeźbionym psem. W dolnej wnęce znajdowała się figurka Matki Boskiej, wykonana w stylu ludowo-barokowym, która z dużym prawdopodobieństwem pochodziła z XVIII wieku.

W 1891 roku ziemię oraz kapliczkę nabyli Marianna i Wojciech Leitgeberowie, którzy podjęli się opieki nad tym miejscem. Niestety, w 1939 roku Niemcy zniszczyli kapliczkę, a rzeźby wrzucono do rowu, ale figurki te uratowała Weronika Hirsch. Po zakończeniu II wojny światowej kapliczka została odbudowana w nowej formie murowanej z cegły przez Jana Leitgebera, wnuka nabywców gruntów. W tej nowej kapliczce ponownie umieszczono ocalałe rzeźby z dawnych lat.

Na dolnej niszy, dołączono też napis upamiętniający fundatorów nowego obiektu, Jana Leitgebera i his siostrę Weronikę Hirsch z domu Leitgeber, który brzmiał: „23.6.1945/J.W.L./”. Tradycja związana z tą kapliczką, polegająca na dekoracji kwiatami w dniu 16 sierpnia, była znana jeszcze do połowy lat 60. Mieszkańcy Żegrza i Rataj spotykali się wówczas przed kapliczką, by modlić się i śpiewać pieśni religijne.

W 1976 roku figurki z kapliczki zostały wpisane do rejestru zabytków województwa poznańskiego. W latach 70. i 80. miały miejsce zmiany w układzie przestrzennym Żegrza, polegające na niszczeniu starej zabudowy. Rodzina Misiów, aby zabezpieczyć figurki, przekazała je w 1983 roku do Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy. Ostatnią właścicielką właścicielką nieruchomości, na której stoi kapliczka, była do około 1983 roku Zofia Miś z domu Leitgeber.

Podczas rekonstruowania kapliczki, z polecenia proboszcza Henryka Szymczaka, w górnej wnęce znalazła się reprodukcja obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej, natomiast w dolnej umieszczono reprodukcję Serca Jezusa oraz niewielki wazon na kwiaty. W 2007 roku ponownie wstawiono figurkę, którą wyrzeźbił jeden z parafian, przedstawiającą św. Rocha z psem. Obecnie kapliczka ma czworoboczny kształt, murowaną konstrukcję, otynkowaną z półkolistym zadaszeniem oraz otoczona niskim murkiem z jasnej cegły klinkierowej. Ostatecznie kapliczka znajduje się w obszarze parafii pw. Najświętszej Bogarodzicy Maryi.

Na mapach kapliczka oznaczona jest współrzędnymi: 52°22′59,7″N 16°57′46,9″E/52,383250 16,963028.

Kapliczka Serca Jezusa

Kapliczka, znana jako Serce Jezusa, znajduje się w Poznaniu, konkretnie na Żegrzu przy ul. Rzeczańskiej 2, na posesji Maksymiliana Piechowiaka. To miejsce administracyjnie przynależy do jednostki pomocniczej miejskiej, jaką jest Osiedle Żegrze.

Historia tego obiektu sięga 1907 roku, kiedy to została ufundowana przez ojca obecnego właściciela, Stanisława Piechowiaka, jako wotum dziękczynne za łaski oraz błogosławieństwa, jakie otrzymała jego rodzina, zaledwie po wybudowaniu zachowanego do dzisiaj domu. Na początku w kapliczce umieszczona była figura Jana Chrzciciela.

Niestety kapliczka została zniszczona przez Niemców w czasie II wojny światowej, którzy usunęli nie tylko figurę, ale i zdewastowali budowlę. Po wojnie, w 1946 roku, rodzina Piechowiaków podjęła się jej odbudowy. Wówczas to do kapliczki wstawiono figurę Najświętszego Serca Pana Jezusa, która obecnie zdobi to miejsce.

Obiekt ma postać czworobocznego słupa, wykonany jest z czerwonej cegły i podzielony został dwoma gzymsami. **Daszek** kapliczki jest czterospadowy, a jego zwieńczeniem jest żeliwny krucyfiks. W przeszklonym prześwicie, który otacza kapliczkę z trzech stron, znajduje się cynowo-ołowiana rzeźba Najświętszego Serca Pana Jezusa.

Tuż poniżej, we wnęce, umieszczono wizerunek św. Stanisława, przedstawiającego go w akcie wskrzeszania Piotrowina. Wcześniej miejsce to zajmował obraz św. Stanisława Biskupa oraz ryngraf Matki Boskiej Częstochowskiej. Kapliczka ta przypisuje się do obszaru parafii pw. Najświętszej Bogarodzicy Maryi.

Na mapach punktem lokalizacyjnym kapliczki są współrzędne: 52°23′04,08″N 16°57′50,35″E, co odpowiada wartościom 52,384467 16,963986.

Kapliczka św. Antoniego

Kapliczka św. Antoniego, zlokalizowana na Ratajach przy ul. Ludwika Zamenhofa 132 w Poznaniu, jest interesującym obiektem o bogatej historii. Administracyjnie mieści się ona w jednostce pomocniczej miasta Poznań, znanej jako Osiedle Rataje.

Obiekt ten jest pozostałością po osadnikach z Bambergu i został ufundowany przez rodzinę Walterów w 1889 roku. Kapliczka powstała z inicjatywy gospodarza bamberskiego z wsi Rataje, by upamiętnić tragicznie zmarłego syna Stanisława, który zginął od gromu podczas orki wołami.

Struktura kapliczki została zbudowana z cegły, a jej dachem jest elegancki czterospadowy daszek, na którym znajduje się metalowy krucyfiks. We wnęce kapliczki możemy zobaczyć figurę św. Antoniego Padewskiego z Dzieciątkiem, co dodaje jej duchowego wymiaru. Natomiast w frontalnej części obiektu umieszczono tablicę upamiętniającą ufundowanie kapliczki, która zawiera inskrypcję: „Pamiątka/ Stanisław Walter/ ur. 28 marca 1876/ zabity od gromu/ 10 lipca 1889/”.

Po rodzinie Walterów teren, na którym stoi kapliczka, przeszedł w ręce Gutschego, a po pierwszej wojnie światowej do Hamerskiego. Po 1945 roku stał się własnością firmy Hipolita Cegielskiego. Dziś kapliczka znajduje się w obrębie parafii pw. Nawrócenia św. Pawła.

Kapliczka nie tylko świadczy o lokalnej historii, ale także stanowi ważny element krajobrazu Rataj i przypomina o tradycjach oraz wierzeniach mieszkańców tej części Poznania.

Kapliczka Matki Boskiej Nieustającej Pomocy

Kapliczka Matki Boskiej Nieustającej Pomocy znajduje się w Poznaniu. Pojawiła się pierwotnie na Ratajach, w miejscu dzisiejszego osiedla Piastowskiego. Obecnie można ją znaleźć na dziedzińcu kościoła św. Rocha, przy ulicy Świętego Rocha. Obiekt ten usytuowany jest administracyjnie w obrębie jednostki pomocniczej miasta Poznań, Osiedle Rataje.

W roku 1920, miejscowy gospodarz Paweł Hamerski zdecydował się na postawienie kapliczki Matki Boskiej Nieustającej Pomocy obok swojego domu. Z biegiem lat, gdy Rataje zaczęły się rozwijać, a betonowe budynki zaczęły dominować w krajobrazie, syn fundatora, Wacław Hamerski, w 1973 roku postanowił przenieść kapliczkę na teren dziedzińca kościoła św. Rocha, co pomogło w jej zachowaniu.

Kapliczka znajduje się w południowo-zachodnim rogu terenu kościelnego, zwrócona w kierunku kościoła. Usytuowana jest na otynkowanym, dwustopniowym cokole. W pierwotnym zamyśle figura Maryi Panny z Dzieciątkiem była umieszczona w oszklonym pomieszczeniu z czterema ścianami, przykrytym daszkiem oraz zwieńczonym krzyżem, jednak te elementy nie zachowały się do dzisiaj.

W wyniku swojego przemieszczenia, kapliczka straciła charakter typowej kapliczki przydrożnej. Dziś znajduje się ona na obszarze parafii pw. św. Rocha, co dodatkowo podkreśla jej nową, kościelną lokalizację.

Na mapach jej położenie oznaczone jest jako: 52°24′00,7″N 16°56′53,8″E/52,400194 16,948278.

---

Oceń: Kapliczki przydrożne na Żegrzu i Ratajach w Poznaniu

---