Rataje (Poznań)

Dzielnice

Rataje to interesująca część Poznania, pełniąca funkcję jednostki obszarowej w ramach Systemu Informacji Miejskiej. Znajduje się na prawym brzegu rzeki Warty, a obszar ten jest zorganizowany w dwóch jednostkach pomocniczych: Osiedle Rataje oraz Osiedle Żegrze.

Plany zagospodarowania Rataj zakładały ulokowanie tam znacznej liczby mieszkańców. W pierwotnych zamierzeniach przewidywano, że w tej dzielnicy mogłoby mieszkać od 110 do 120 tys. osób. Takie obliczenia opierano na zasadzie liczby jednostek mieszkaniowych, które miały obsługiwać szkołę o strukturze 7-klasowej, zakładając 27 jednostek, z których każda mogła pomieścić po 4700 mieszkańców.

Rozwój tej szczególnej części miasta Poznań jest zatem przykładem ambitnych planów urbanistycznych, które mogą znacząco wpłynąć na przyszłość tego obszaru.

Położenie

Osiedla w Ratajach w Poznaniu wyróżniają się gęstą zabudową wielorodzinną, która koncentruje się na kilku kluczowych lokalizacjach.

Warto zwrócić uwagę na następujące osiedla:

Każde z tych osiedli posiada swoją unikalną charakterystykę i jest licznie nasiedlane przez mieszkańców.

Granice i podział

W obrębie jednostki obszarowej Systemu Informacji Miejskiej Rataje można wyróżnić wyraźne granice, które są zdefiniowane przez otaczające ją ulice. Z jednej strony ogranicza ją urokliwa rzeka Warta, a z drugiej, od wschodu, można zauważyć osiedle Polan. Znajdują się tu następujące ulice:

Jednostka obszarowa SIM Rataje została podzielona na mniejsze, mniej rozległe obszary, które są następujące:

Historia

Historia wsi Rataje sięga XII wieku, kiedy to po raz pierwszy pojawiła się jej wzmianka w dokumencie lokacyjnym Poznania, datowanym na 1253 rok. W tamtych czasach, lokalizacja Rataj obejmowała obszar dzisiejszego osiedla Piastowskiego. W XVI wieku miasto wykorzystywało pobliski lasek ratajski, usytuowany blisko młyna Topolnego, do pozyskiwania drewna na potrzeby budowy grobli. Ciekawostką jest, że w 1561 roku doszło do sporu sądowego pomiędzy miastem a właścicielami terenu dotyczącego dostępu do tego lasu.

W 1580 roku wieś szlachecka Rataje była częścią powiatu poznańskiego w województwie poznańskim. Zgodnie z danymi z pierwszego spisu powszechnego w Polsce w 1789 roku, Rataje liczyły 131 mieszkańców, a 30 lat później ich liczba wzrosła do 196.

Obszar Rataj oraz sąsiednich wsi Chartowo i Żegrze, które tworzyły część dzielnicy Nowe Miasto, zostały włączone do granic Poznania w 1925 roku. Koncepcja przekształcenia, które miało na celu urbanizację nadal wiejskiego charakteru danej części miasta, narodziła się w latach 1950-1952, kiedy to ogłoszono konkurs urbanistyczny na zagospodarowanie obszaru o powierzchni około 2100 ha.

Finalny plan zagospodarowania przestrzennego został zatwierdzony przez Radę Narodową Poznania w 1962 roku, a za jego realizację odpowiedzialna była specjalna pracownia „Rataje” działająca w ramach poznańskiego „Miastoprojektu”, którą kierował J. Wellinger.

Warto również wspomnieć, że 23 sierpnia 1977 roku, osiedla ratajskie, które stały się przykładem nowoczesnego budownictwa mieszkaniowego, miały zaszczyt gościć Mohammeda Rezę Pahlawiego, szacha Iranu. W latach 1954-1990 Rataje funkcjonowały jako część dzielnicy Nowe Miasto.

Architektura

Rataje, jako obszar urbanistyczny, zostały podzielone na dwie charakterystyczne części, które określane są jako tzw. tarasy. Pierwszy z nich, dolny taras, obejmuje szereg osiedli, w tym Piastowskie, Jagiellońskie, Rzeczypospolitej, a także Manifestu Lipcowego, obecnie znane jako Armii Krajowej. W skład tej grupy osiedli wchodzą również powierzchnie takie jak Bohaterów II Wojny Światowej, Oświecenia, Powstań Narodowych oraz Związek Młodzieży Socjalistycznej, dzisiaj funkcjonujący jako Polan.

Rok 1967 był przełomowy, ponieważ w grudniu tego roku finalizację osiągnął pierwszy blok mieszkalny na osiedlu Piastowskim. Na początku budowy pojawiły się jedynie dwa modele pięciokondygnacyjnych budynków, które stanowiły podstawę dla całego os. Piastowskiego oraz jej fragmentu w osiedlu Jagiellońskim. Z biegiem lat, zainwestowano w konstrukcję dwóch dodatkowych typów pięciokondygnacyjnych budynków, które charakteryzowały się większą ilością klatek schodowych, jak również mieszkaniami o znacznie większej powierzchni.

Do podstawowych struktur mieszkalnych dodano tzw. „deski”, co odnosi się do jedenastokondygnacyjnych bloków o imponujących parametrach: długości 220 metrów i szerokości 13 metrów, wyposażonych w sześć klatek schodowych. Takie budynki pomieściły 540 mieszkań, w skład których wchodziło 1260 izb, zdolnych do zaspokojenia potrzeb około 1800 mieszkańców. Dodatkowo, na terenie Rataj występują osiemnastokondygnacyjne „punktowce”, które również oferują 128 mieszkań.

Edukacja

Na terenie Rataj znajduje się wiele placówek oświatowych, które różnorodnymi programami edukacyjnymi wspierają rozwój uczniów. Poniżej przedstawiamy listę szkół dostępnych w tej okolicy:

  • Szkoła podstawowa nr 3 im. Bolesława Krzywoustego, os. Piastowskie 27,
  • Sportowa Szkoła Podstawowa nr 14 im. Władysława Łokietka, os. Piastowskie 65,
  • Liceum Ogólnokształcące nr 14 im. Kazimierza Wielkiego, dawna Szkoła Podstawowa nr 31, os. Piastowskie 106,
  • Szkoła podstawowa nr 20 im. Stefana Batorego, os. Rzeczypospolitej 44,
  • Liceum Ogólnokształcące nr 10 im. Przemysła II, os. Rzeczypospolitej 111,
  • Zespół Szkół Salezjańskich w Poznaniu, Publiczna Salezjańska Szkoła Podstawowa, Publiczne Salezjańskie Liceum Ogólnokształcące im. bł. Piątki Poznańskiej, os. Bohaterów II Wojny Światowej 29,
  • Szkoła Podstawowa nr 2 im. „Szarych Szeregów”, os. Jagiellońskie 128,
  • Społeczna Szkoła Podstawowa nr 4 STO im. prof. Adama Wodziczki, os. Oświecenia 64,
  • Szkoła podstawowa nr 19 im. Stanisława Staszica, os. Oświecenia 1,
  • Szkoła podstawowa nr 18 im. Zofii Nałkowskiej, os. Armii Krajowej 100,
  • Zespół Szkół Samochodowych im. inż. Tadeusza Tańskiego, ul. Zamenhofa 142.

Każda z wymienionych szkół ma swoje unikalne podejście do kształcenia, oferując uczniom różnorodne programy edukacyjne oraz wsparcie w ich rozwoju.

Transport

23 lutego 1979 roku uruchomiona została nowa trasa tramwajowa, która prowadziła na osiedle Lecha. Budowa rozpoczęła się w maju 1978 roku. Na początku na tej linii kursowały tramwaje linii 5, które jeździły z Górczyna, a także nowo powstała linia 23, dostępna tylko w dni robocze, prowadząca do ulicy Gwarnej (która wówczas nosiła nazwę Lampego).

Pierwszy tramwaj, który przejechał nową linią, to tramwaj 102Na-22 kursujący na linii 5, prowadzony przez motorniczego Waldemara Jakubowskiego, a towarzyszył mu tramwaj typu N na linii 23. W przejeździe uczestniczyli m.in. prezydent Władysław Śleboda oraz Jerzy Zasada, I sekretarz KW PZPR w Poznaniu. Przy skarpie na ul. Piaśnickiej zgromadziły się tłumy ludzi z transparentami. Z przodu tramwaju znajdowała się tablica z napisem: „W rocznicę wyzwolenia Poznania budowniczowie przekazują społeczeństwu miasta nową linię tramwajową do osiedla Lecha.”

Od 1 lutego 1982 roku również linia 17 została skierowana na osiedle Lecha, z trasy prowadzącej przez pętlę Budziszyńską oraz Śródkę. Z kolei od 1 listopada 1982 linia 23 zaczęła kursować w weekendy. Pętla ulokowana na osiedlu Lecha miała pierwotnie być tymczasowym rozwiązaniem. Wraz z nią powstały tunele w kierunku Franowa oraz Ronda Żegrze. Dnia 18 października 1983 roku otwarty został odcinek, który biegł od Ronda Starołęka, przez Rondo Żegrze, do osiedla Stare Żegrze (wówczas ZWM).

Kursował tam tramwaj trzykierunkowy 4N-737 w systemie jazdy wahadłowej, przy czym miał on dwa stanowiska dla motorniczych, ale drzwi jedynie z jednej strony. W związku z dużą liczbą pasażerów skład tramwajowy został później rozbudowany do wersji wahadłowej N+ND+N. 30 sierpnia 1985 roku oba odcinki połączono ulicami Żegrze i Chartowo (wówczas Jedności Słowiańskiej), a ten odcinek uznano za Górny Taras Rataj (GTR).

Na tym odcinku kursowała linia 23, która została przedłużona do Starołęki, a nocą linia 4 z Serbskiej na Zawady. Z powodu problemów z wyposażeniem podstacji trakcyjnej, przez długi czas tylko jedna linia tramwajowa mogła kursować po GTR, a obsługiwał ją wyłącznie tabor typu N (od 1986 także w trójskładach). 5 stycznia 1987 roku linia 20 z Ogrodów trafiła na GTR, a od 1988 roku kursowały tam trójskłady 105Na na linii 5 (likwidowane w 1994 roku). Od 6 lutego 1989 roku na trasę skierowano linię okrążającą 0.

1 stycznia 1992 roku zlikwidowano linię 23, a trasy linii 0 oraz 17 uległy modyfikacji, przy czym linia 0 została wycofana 1 września 1992 roku. Po Trasie Kórnickiej, od 1 stycznia 1993 roku, kursowały linie 1 i 5. 1 marca 1999 roku do osiedla Lecha skierowano linię D z osiedla Sobieskiego, a we wrześniu tego samego roku linię 11, która kursowała przez GTR z Piątkowskiej. 1 marca 2005 roku linia 1 została podzielona na dwie: 1 i 17, gdzie linia 1 jeździła przez GTR, a linia 17 prowadziła do osiedla Lecha z Ogrodów, natomiast tego samego dnia linię 11 skrócono do osiedla Lecha, również zmieniając jej trasę. W dniu 11 października 2005 roku, te dwie linie wycofano z GTR, zastępując je przedłużoną „siedemnastką”. 30 sierpnia 2005 roku miały miejsce przejazdy specjalne związane z dziesiątą rocznicą trasy, a 15 sierpnia 2007 roku na osiedle Lecha zaczęła kursować linia 16 z osiedla Sobieskiego.

Obecnie Rataje są obsługiwane przez wiele linii tramwajowych oraz autobusowych.

Linie tramwajowe

  • linie dzienne,
  • 1 Junikowo – Franowo,
  • 3 Unii Lubelskiej – Błażeja,
  • 6 Miłostowo – Budziszyńska,
  • 7 Ogrody – Połabska,
  • 11 Piątkowska – Unii Lubelskiej,
  • 12 Osiedle Sobieskiego – Starołęka PKM,
  • 13 Junikowo – Starołęka PKM,
  • 18 Ogrody – Franowo.

Linie autobusowe

  • linie dzienne MPK Poznań,
  • 152 Rondo Rataje – Darzybór,
  • 154 Rondo Rataje – Spławie,
  • 162 196 Rondo Rataje – Krzesiny – Rondo Rataje (linie okrężne przeciwbieżne),
  • 166 Rondo Rataje – Zieliniec,
  • 174 Osiedle Sobieskiego – Unii Lubelskiej,
  • 181 Rondo Rataje – Krzywoustego/Kinepolis,
  • 184 Rondo Rataje – Termy Maltańskie (- Nowe ZOO),
  • 190 Rondo Rataje – Osiedle Sobieskiego.
  • linie nocne MPK Poznań,
  • 211 Garbary – Rondo Rataje – Unii Lubelskiej – Starołęka (- Rondo Minikowo),
  • 212 Kacza – Rondo Kaponiera – Szwajcarska Szpital,
  • 218 Os. Sobieskiego – Rondo Kaponiera – Franowo,
  • 220 Garbary – Rondo Rataje – Spławie – Krzesiny – Rondo Rataje – Garbary (linia okrężna),
  • 221 Garbary – Rondo Rataje – Starołęka – Sypniewo,
  • 222 Port Lotniczy Ławica – Rondo Kaponiera – Szwajcarska Szpital – Franowo (- Darzybór) – Mogileńska,
  • 227 Rondo Rataje – Główna (- Koziegłowy Os. Leśne (- Kicin Pętla) / Janikowo.

Bezpieczeństwo

W rejonie osiedla Bohaterów II Wojny Światowej znajduje się Referat Straży Miejskiej Nowe Miasto, który pełni istotną rolę w zapewnieniu bezpieczeństwa mieszkańcom.

Wspólnoty religijne

W rejonie Rataj znajdują się cztery parafie należące do Kościoła rzymskokatolickiego, które są usystematyzowane w ramach dekanatu Poznań-Nowe Miasto oraz dekanatu Poznań-Rataje. Każda z tych wspólnot religijnych odgrywa istotną rolę w życiu mieszkańców i jest źródłem wsparcia duchowego oraz wspólnotowego.

Wśród parafii wyróżniają się:

Każda z tych parafii oferuje liczne działania i programy, które zbliżają do siebie lokalną społeczność oraz promują wartości chrześcijańskie. Dzięki aktywności duszpasterzy oraz zaangażowaniu parafian, wspólnoty te tworzą przestrzeń do duchowego wzrostu oraz integracji.

Media

W Ratajach dostępnych jest kilka form mediów, które pełnią istotną rolę w życiu lokalnej społeczności. Ratajska Telewizja Kablowa rozpoczęła swoją działalność w 1997 roku, dostarczając mieszkańcom nie tylko rozrywki, ale również informacji o wydarzeniach w regionie.

Wśród publikacji lokalnych znajdują się również bezpłatne miesięczniki, z których jeden to „Gazeta ratajska”. Jej nakład wynosi 5 000 egzemplarzy i jest skierowana do mieszkańców Rataj, Chartowa, Żegrza oraz Malty. Redaktorem naczelnym „Gazety ratajskiej” jest Jerzy Raube.

Kolejnym miesięcznikiem, który zyskuje popularność wśród lokalnej społeczności, jest „Oferta Rataj”, również wydawany bezpłatnie. Dostarcza on informacji na temat wydarzeń, ofert oraz inicjatyw dostępnych w regionie.

Na uwagę zasługuje także kwartalnik wydawany przez Radę Osiedla Rataje, który nosi tytuł „Głos Rataj”. Publikacja ta jest ważnym źródłem informacji na temat działań Rady oraz spraw lokalnych, a także angażuje mieszkańców w dyskusje na temat problemów ich osiedla.

Rataje w kulturze popularnej

Wśród wielu tematów, które zostały poruszone w kontekście ratajskim, szczególnie interesujące są dynamiczne procesy społeczno-urbanistyczne, które miały miejsce na tym terenie. Intrygujące opowiadania i wiersze o Ratajach stworzyli między innymi:

  • Krzysztof Lis, który w 1980 roku publikował opowiadanie zatytułowane „Rataje” w almanachu Prosto z Młodości,
  • Łucja Danielewska, autorka wiersza o tej samej nazwie,
  • Waldemar Ciszak i Michał Larek, którzy w powieści pt. Mężczyzna w białych butach (wydanej w 2016 roku) odwołali się do prawdziwych wydarzeń z osiedla Piastowskiego, gdzie miała miejsce tragiczna historia z udziałem seryjnego zabójcy w 1991 roku,
  • Jadwiga Urbanowicz oraz Jerzy Milian w piosence „Tramwajem na Rataje”,
  • zespół Muchy, który w swojej kompozycji „Górny Taras” odnosi się do lokalnych realiów.

Rataje w polskiej kulturze stają się zatem nie tylko miejscem, lecz także inspiracją dla literatów i artystów, którzy w swoich dziełach odkrywają różnorodne aspekty życia społecznego i tożsamości mieszkańców tego osiedla.

Znane osoby związane z Ratajami

Rataje to obszar w Poznaniu, z którym związane są znane postacie, które przyczyniły się do rozwoju kultury, edukacji oraz sztuki. Wśród nich możemy wymienić:

  • Jerzy Bogdanowski (1944-2010) – dziennikarz zarówno radiowy, jak i telewizyjny, był współtwórcą Ratajskiej Telewizji Kablowej, a jego życie związane było z osiedlem Oświecenia,
  • Krystyna Feldman (1916-2007) – znana aktorka, która mieszkała na osiedlu Armii Krajowej,
  • Milan Kwiatkowski (1938-1999) – polonista, nauczyciel, dramatopisarz oraz kierownik literacki teatrów, jak również teatroznawca, osiedlił się na osiedlu Piastowskim,
  • Krystyna Łybacka (1946-2020) – polityk oraz doktor nauk matematycznych, a także wykładowca akademicki na Politechnice Poznańskiej, mieszkała na osiedlu Oświecenia 93,
  • Mariusz Sabiniewicz (1963-2007) – aktor teatralny, telewizyjny oraz filmowy,
  • Juliusz Kubel (1949) – utalentowany pisarz, publicysta oraz reżyser.

Te osoby, każda na swój sposób, przyczyniły się do wzbogacenia kulturowego dziedzictwa Rataj oraz Poznania jako całości.

Oceń: Rataje (Poznań)

★★★★★
Średnia ocena:4.84 Liczba ocen:19