Kościół Najświętszej Maryi Panny Królowej Różańca Świętego w Poznaniu

---

Historia

Historie dominikanów w Poznaniu sięgają 1231 roku, kiedy to przybyli oni do tego miasta. Początkowo osiedlili się na Śródce, jednak już w 1244 roku przenieśli swoją działalność na lewy brzeg Warty, gdzie zbudowali zarówno kościół, jak i klasztor. Niestety, w XIX wieku władze pruskie zlikwidowały zakon, co zmusiło dominikanów do opuszczenia Poznania. W tym czasie opiekę nad ich dawną świątynią przejęli jezuici. Dominikanie wrócili do miasta dopiero w 1937 roku.

Pierwszy projekt nowego kościoła oraz klasztoru należał do Stefana Cybichowskiego i powstał na przełomie 1937 i 1938 roku. Wówczas zamierzono, aby monumentalna, trójnawowa bazylika znalazła się po zachodniej stronie działki, z fasadą zwróconą w stronę Alei Niepodległości. Wysoka, wolno stojąca wieża miała zostać umieszczona na rogu ulicy Libelta. W drugiej wersji projektu zaplanowano przeniesienie świątyni bliżej skrzyżowania Libelta i Alei Niepodległości, z nawiązaniami do kościoła Notre-Dame w Le Raincy, zaprojektowanego przez Auguste’a Perreta. Projekt otrzymał zatwierdzenie 5 kwietnia 1939 roku, jednak wybuch II wojny światowej zatrzymał prace budowlane. Udało się jedynie zrealizować część klasztoru, którą w 1941 roku dokończyli Niemcy, a nadzór budowlany sprawował radca Bredschneider z Reichsbauamt 1 Posen.

Po wojnie przystąpiono do rozważania dalszej budowy. Projekt Cybichowskiego stał się jednak problematyczny dla władz komunistycznych, które postrzegały go jako zbyt dominujący w centralnej części miasta. W związku z tym architekt zgodził się na kompromis, rezygnując z kampanili. W marcu 1946 roku nowy projekt stworzył Marian Antoni Pospieszalski, który pragnął zachować zamysł Cybichowskiego, proponując nieco niższą wieżę, zgodną z otaczającą zabudową. W celu uzyskania pozwolenia na budowę ogłoszono nowy konkurs na projekt kościoła.

Zwycięzcą został Marek Leykam, który zaprojektował nowoczesną świątynię o formie prostopadłościanu, usytuowaną na osi północ-południe, co sprawiło, że jej strona dłuższa była równoległa do obecnego kościoła. Jego projekt był nowatorski w polskiej sztuce sakralnej lat 40-tych XX wieku, odzwierciedlając wpływy architektury kościoła Bożego Ciała w Akwizgranie, zaprojektowanego przez Rudolfa Schwarza, oraz kościoła ewangelicko-reformowanego w Zurychu-Altstetten. Mimo uznania w środowisku architektonicznym, dominikanie ocenili ten projekt jako niewłaściwy.

W ramach jeszcze jednej propozycji Pospieszalskiego przedstawiono halowy kościół z ambitem oraz płytkimi kaplicami w nawach, inspirowany zarówno poznańską kolegiatą Najświętszej Marii Panny, jak i realizacjami zaprojektowanymi przez Perreta oraz wcześniejszymi projektami Cybichowskiego. W elewacji miał się znaleźć głęboki wnęka z rozetą oraz grupą pasyjną, co przypominało rozwiązania stosowane w fasadzie dworca głównego w Stuttgarcie. Również ten projekt nie zyskał akceptacji ze strony poznańskich dominikanów.

Dominikanie ponownie skontaktowali się z Pospieszalskim, który zasugerował projekt kościoła połączonego z domem społecznym, z wieżą ulokowaną nad prezbiterium. Całość miała mieć formę horyzontalnego kompleksu, z halą widowiskową, nawiązującą do modernizmu lat 30-tych XX wieku. Zaskakująco, ten projekt także nie doczekał się realizacji. W efekcie, działania te zakończyły się w 1947 roku bez wyraźnych rezultatów.

W tym okresie krakowscy dominikanie przesłali do Poznania projekt stworzony przez Adolfa Szyszko-Bohusza, który jednak nie odpowiadał charakterystyce miejskiej. W Trembowli był on zrealizowany jako ośrodek duszpasterstwa parafialnego, a w Poznaniu miał być dużą świątynią zakonną, nastawioną na duszpasterstwo akademickie. Nie wiadomo, czy Szyszko-Bohusz kiedykolwiek odwiedził Poznań; zmarł w 1948 roku. Po nim nadzorujący budowę Władysław Czarnecki wprowadził szereg zmian i detali, w tym dodanie kopuły oraz ołtarza w apsydzie z przeznaczeniem dla św. Tomasza z Akwinu. Budowę zakończono w latach 1959-1960, nadając kościołowi kształt modelowej bazyliki wczesnochrześcijańskiej. Konsekracja odbyła się w 1997 roku.

Opis

Kościół Najświętszej Maryi Panny Królowej Różańca Świętego w Poznaniu to niezwykle ciekawa budowla, charakteryzująca się eklektycznym stylem i układem przypominającym bazyliki romańskie. Jego bryła jest prostokątna, a fasada zachwyca dwoma wieżami o kwadratowym kształcie oraz portykiem, który podtrzymywane jest przez pięć eleganckich jońskich kolumn.

Na zewnątrz, przed otaczającym kompleks murem, można dostrzec głaz upamiętniający ojca Honoriusza (Stanisława Kowalczyka). To ważne miejsce, ponieważ ojciec Honoriusz zginął tragicznie w 1983 roku w czasie stanu wojennego. Aby wejść do świątyni, należy przejść przez atrium, które otoczone jest przepiękną kolumnadą.

W północnej części dziedzińca usytuowana jest kaplica Matki Boskiej Fatimskiej, a w narożniku południowo-wschodnim znajduje się kaplica katyńska. Warto zaznaczyć, że na ścianach atrium umieszczono liczne tablice upamiętniające zasłużonych, w tym żołnierzy Okręgu Poznańskiego Armii Krajowej, Szarych Szeregów oraz członków organizacji Ojczyzna. Niektóre tablice poświęcone są również osobom takim jak Roman Brandstaetter, Kazimiera Iłłakowiczówna, Zygmunt Szweykowski oraz Brygida Kürbis.

We wnętrzu kościoła znajdują się trzy nawy, oddzielone przez dwa rzędy kolumn jońskich, które podtrzymują kasetonowy strop. Prezbiterium, którego kształt jest czworokątny, z absydą, zostało przykryte sklepieniem krzyżowo-żebrowym, a jego oddzielenie od nawy głównej tworzy pełny łuk tęczowy. Od strony zachodniej nawę zamyka empora z organami, dopełniając tym samym architektoniczne piękno kościoła.

W kruchcie, przy północnej ścianie, można zobaczyć figurę Chrystusa Frasobliwego. Ołtarz główny, zaprojektowany przez Józefa Kopczyńskiego oraz Jana Węcławskiego, pięknie komponuje się z jego otoczeniem. Za ołtarzem w prezbiterium umieszczony jest krucyfiks, a na ścianach bocznych znajdują się XVIII-wieczne obrazy namalowane w warsztacie Tomasza Dolabelli. Przedstawiają one: Aniołów karmiących św. Dominika i jego uczniów, Męczeństwo dominikanów sandomierskich, Kazanie św. Wincentego Ferreriusza oraz Cud św. Małgorzaty.

W nawie północnej, na jej wschodnim końcu, zobaczyć można dzieło Karola Sagnowskiego z 1863 roku, które obrazowo przedstawia przeprawę św. Jacka Odrowąża wraz z jego uczniami przez Wisłę w okolicach Wyszogrodu. Na środku tej nawy znajduje się nisza obramowana kamiennym portalem, w której umieszczono boczny ołtarz, zaprojektowany w 1950 roku przez Władysława Czarneckiego, z centralnym obrazem św. Tomasza z Akwinu pochodzącym z XVIII wieku.

W południowej nawie, w jej wschodnim końcu, umiejscowiona jest kaplica Wieczystej Adoracji Najświętszego Sakramentu, która kryje w sobie obraz Matki Bożej Różańcowej, namalowany w XVII wieku. Obraz ten przywieziono z zlikwidowanego klasztoru w Tarnopolu. W tej samej nawie, naprzeciwko ołtarza w nawie północnej, znajduje się wejście prowadzące na klatkę schodową do spowiednicy.

W spowiednicy, obok konfesjonałów, można również zobaczyć obraz Jezu ufam Tobie. Zespół spowiednicy prowadzi do kaplicy akademickiej, w której znajduje się kopia ikony Matki Boskiej Częstochowskiej namalowana w 1981 roku. Cały kompleks klasztorny usytuowany jest na wschód od kościoła, pomiędzy ulicami Libelta i Kościuszki.

---

Oceń: Kościół Najświętszej Maryi Panny Królowej Różańca Świętego w Poznaniu

---