Stefan Cybichowski

---

Życiorys

W 1882 roku, w kontekście nasilenia Kulturkampfu, Stefan Cybichowski przeniósł się wraz z rodziną do Inowrocławia. Już wkrótce, bo 1 listopada 1887 roku, zostali przesiedleni do Monasteru w Westfalii. Do Inowrocławia powrócili w 1892 roku. W 1901 roku ukończył niemieckie Królewskie Gimnazjum w Inowrocławiu, a następnie dalej rozwijał swoje wykształcenie architektoniczne na Królewskiej Wyższej Szkole Technicznej w Charlottenburgu, gdzie otrzymał dyplom w 1905 roku. W tamtym okresie wielu architektów z Wielkopolski kształciło się na niemieckich uczelniach.

Praca w Berlinie

W latach 1906–1909, Cybichowski zaangażował się w prowadzenie istotnych budów w Berlinie, w tym:

• budowa gmachu Królewskiej Akademii Sztuk Pięknych,
• rozbudowa i przebudowa Królewskiej Mennicy.

W latach 1907–1909 był także docentem Akademii Przemysłowej w Berlinie, gdzie prowadził wykłady na temat „Projektowania budynków”. Pod jego kierunkiem powstawały projekty kościołów, teatrów, gimnazjów oraz szkół ludowych i lazaretów. W 1910 roku uzyskał uprawnienia budowniczego rejencyjnego. Dodatkowo zdobył nagrody za projekty:

• kaplicy przy Morskim Oku,
• Ratusza w Spandau.

W latach 1909–1910 był współtwórcą projektu budowy synagogi przy Fasanenstraße w Charlottenburgu.

Praca w Poznaniu

W grudniu 1910 roku Cybichowski przeniósł się do Poznania, gdzie rozpoczął działalność w swoim biurze architektonicznym. W 1912 roku został członkiem Wydziału Technicznego Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, które miało swoje początki w 1911 roku. Rok później wygłosił wykład na temat zastosowania gipsu w budownictwie, a 20 stycznia 1914 roku zaprezentował temat dotyczący czworaków, które dotyczyły budownictwa wiejskiego. Po zakończeniu wojny, 28 grudnia 1918 roku objął stanowisko pierwszego prezesa Koła Architektów Stowarzyszenia Techników w Poznaniu.

W 1921 roku wstąpił do Koła Architektów przy Stowarzyszeniu Inżynierów i Architektów, gdzie pełnił funkcję prezesa aż do 6 lipca 1925 roku, kiedy to jego miejsce zajął Marian Pospieszalski. W latach 1919–1922 pełnił rolę naczelnika Wydziału Budowlanego w Urzędzie Wojewódzkim, gdzie przeprowadził spolszczenie tego urzędu. W latach 1920–1926 był wykładowcą budownictwa wiejskiego na Uniwersytecie Poznańskim.

Był również jednym z organizatorów pierwszych Targów Poznańskich, co zostało docenione poprzez przyznanie mu dyplomu. Cybichowski działał jako członek Rady Miejskiej Poznania w latach 1919–1925, a w późniejszym okresie (1927–1931) pełnił funkcję honorowego radcy Magistratu miasta. Był także członkiem of Stowarzyszenia Artystów w Poznaniu oraz od 1911 roku przynależał do Towarzystwa Miłośników Miasta Poznania.

Śmierć

28 października 1939 roku Stefan Cybichowski został aresztowany przez Gestapo w ramach akcji Intelligenzaktion Posen razem z grupą profesorów, a następnie osadzony w Forcie VII. Zmarł tragicznie 6 stycznia 1940 roku, rozstrzelany przez hitlerowców w tym samym forcie. Jego rodzina była nieświadoma jego śmierci i przez długi czas miała nadzieję na odnalezienie go żywego. Symboliczna mogiła Cybichowskiego znajduje się na Cmentarzu parafialnym św. Jana Vianneya w Poznaniu (kwatera św. Łukasza-18-61).

Życie prywatne

Stefan Cybichowski był synem Bronisława, profesora gimnazjalnego, który nauczał filozofii oraz języka polskiego, a także Marty Bischoff. Jego brat, Zygmunt Cybichowski, był prawnikiem.

W 1912 roku poślubił Barbarę Mieczkowską, urodzoną w 1888 roku. Z tego małżeństwa miał pięcioro dzieci: Helenę, która przyszła na świat w 1913 roku, Irenę, urodzoną w 1916 roku, Stanisława, który urodził się w 1918 roku, Barbarę z rocznika 1919, oraz Katarzynę, urodzoną w 1925 roku.

Dzieła

Architektura, której wizje tworzył Cybichowski, koncentrowała się na klasycyzmie, dominującym w pierwszych latach Drugiej Rzeczypospolitej. W swoich projektach czerpał także z form neobarokowych.

Do najważniejszych dzieł jego autorstwa należą:

• remonty i przebudowy kościołów w Bydgoszczy, takich jak Klarysek, farnego św. Marcina i Mikołaja, oraz pobernardyńskiego z 1922 roku,
• Międzynarodowe Targi Poznańskie (1924-1929), w tym budynek administracyjny Pawilon 101 oraz Pałac Targowy (Pawilon 12),
• Palmiarnia Poznańska w Parku Wilsona w Poznaniu (1927), która nie zachowała się, ulegając zastąpieniu nowym, większym budynkiem,
• Zespół Szkół Handlowych w Poznaniu, zbudowany w latach 1927-1928, ul. Śniadeckich 54, w stylu modernistycznym,
• kościół św. Stanisława Kostki w Poznaniu (1928-1930 oraz 1936-1937),
• budowa Kościoła Najświętszej Maryi Panny Nieustającej Pomocy w Zdziechowie koło Gniezna (1937-1939),
• klasztor Dominikanów w Poznaniu z kaplicą, ul. Libelta, projekt z 1938 roku, którego realizacja rozpoczęła się w 1939 roku (po wojnie projekt został zmodyfikowany, gdyż uznano go za zbyt dominujący),
• szkoła ss. Urszulanek przy Al. Niepodległości 43 w Poznaniu, wybudowana w 1923 roku, a także internat z 1931 roku (zmiany wprowadzone po wojnie),
• juwenat i klasztor Redemptorystów w Toruniu na Bielanach (1927-1930),
• Kaplica Matki Boskiej Częstochowskiej w Chełmży, z roku 1927,
• Seminarium zagraniczne w Poznaniu, ul. Lubrańskiego (1936, nie zachowane),
• klasztor ss. Karmelitanek Bosych w Poznaniu (1927), obecnie Szpital Ginekologiczno-Położniczy Świętej Rodziny, ul. Jarochowskiego,
• pałac biskupi w Gnieźnie oraz odnowienie katedry w Gnieźnie (1935),
• przebudowa i renowacja kościoła franciszkańskiego w Gnieźnie,
• główne wejście do teatru w Gnieźnie,
• odnowienie Złotej Kaplicy w Katedrze Poznańskiej (1912),
• muzeum diecezjalne w Poznaniu i rozbudowa Szpitala Przemienienia Pańskiego w Poznaniu (1930-1933) w stylu neoklasycystycznym, ul. Garbary / Długa,
• przebudowa Teatru Polskiego w Poznaniu (1928),
• kościół św. Józefa w Tczewie (1929),
• styl gotycki Katedry św. Michała Archanioła w Łomży (1934),
• przebudowa pałacu biskupiego oraz seminarium w Pelplinie,
• rozbudowa liceum w pałacu w Rydzynie,
• bank Włościański w Poznaniu (1897-1920) w stylu neobarokowym, Plac Wolności 9,
• przebudowa kościoła św. Marcina w Poznaniu (1925-1927),
• budowa 45-metrowej wieży oraz Domu Katolickiego przy kościele św. Marcina w Poznaniu (1932),
• kaplica zewnętrzna Matki Bożej z Lourdes przy kościele św. Marcina (1932),
• fabryka Pebeco przy ul. Głównej w Poznaniu, obecnie Nivea Polska S.A.,
• zakład przemysłowy Fabryki Kosmetyków dla firmy Greger przy ul. Gnieźnieńskiej (1934),
• Fabryka Mebli Sroczyńskiego przy ul. Bogusławskiego 10 (1923),
• Elektrownia Miejska w Poznaniu, na terenie byłego Fortu Roon, współcześnie Elektrociepłownia Poznań Garbary EC-I (1924-1925), oddana do użytku 23 listopada 1929,
• Dyrekcja Okręgowa Kolei Państwowych w Toruniu (1933, zmiany w projekcie F. Krzywdy-Polkowskiego dokonał Cybichowski),
• reprezentacyjne wejście do Ogrodu Botanicznego na Ogrodach w Poznaniu,
• kościoły: św. Wawrzyńca w Gołańczy (1924-1931), Najświętszego Serca Jezusa i św. Anny w Kiszewie, św. Mikołaja w Ryczywole (1924-1925), wielu innych realizacji w okolicy,
• nowe kościoły w Bydgoszczy, takie jak Matki Boskiej Nieustającej Pomocy (1926-1928) oraz św. Antoniego Padewskiego (1935),
• kościół Najświętszej Marii Panny Królowej Polski w Brzozie (1935),
• dom towarowy „The Gentleman” w Poznaniu, na narożniku ul. Paderewskiego i Szkolnej (1939), w stylu modernistycznym,
• przebudowa kościoła pw. św. Trójcy w Noskowie, gm. Jaraczewo,
• renowacja Kościoła Najświętszego Serca Jezusowego i Matki Boskiej Pocieszenia w Poznaniu,
• liczne projekty dworów i pałaców, w tym pałac Grabskich w Bieganowie,
• przebudowa prezbiterium kościoła w Biezdrowie (1924-1926),
• pomnik upamiętniający poległych w Trzemesznie,
• własna willa w Poznaniu,
• kamienica przy Ratajczaka 14,
• willa dra Bolesława Pinkowskiego (1930-1931),
• kamienica przy ul. Pocztowej 1 w Poznaniu, oraz
• willa dra Władysława Łabędzińskiego przy ul. Śniadeckich 44 w Poznaniu.
• hotel Imperial przy ul. 27 Grudnia w Poznaniu, pozostający w fazie planowania,
• i przebudowa Dworu w Chwaliszewie (1927) oraz kościoł św. Mikołaja we Wszemborzu.

Wielu lat sądzono, iż prywatne archiwum Cybichowskiego przepadło bez śladu. Dzięki prywatnym kontaktom pracownika Biura Miejskiego Konserwatora Zabytków w Poznaniu, córka architekta, Helena Cybichowska, przekazała w 1998 roku do zbiorów MKZ dokumentację projektową budynków z Warszawy, Wielkopolski i Pomorza.

Wyróżnienia

Stefan Cybichowski jest nie tylko utalentowanym architektem, ale także osobą, która zyskała uznanie za swoje znaczące osiągnięcia w dziedzinie architektury sakralnej.

Wśród jego wybitnych zasług wymienia się zaprojektowanie około stu obiektów sakralnych, które znajdują się na terenie zarówno Wielkopolski, jak i Pomorza. Ta imponująca liczba przyczyniła się do jego odznaczenia tytułem honorowego Szambelana papieskiego, co świadczy o jego znaczeniu w kręgach kościelnych.

Warto również zaznaczyć, że Kazimierz Sobkowicz, w swojej książce poświęconej poznańskim architektom, określił Cybichowskiego jako „niekwestionowanego rekordzistę projektów budowli sakralnych”, co podkreśla jego wyjątkową rolę w tej specjalizacji.

---

Oceń: Stefan Cybichowski

---