Kościół Najświętszego Serca Jezusowego i Matki Boskiej Pocieszenia w Poznaniu

---

Historia

Historia tego kościoła ma swoje korzenie w 1244 roku, kiedy to książę Przemysł I podjął decyzję o przeniesieniu dominikanów ze Śródki, gdzie osiedlili się w 1231 roku, do obszaru dawnej osady św. Gotarda. Budowa świątyni była zakończona około 1253 roku i była to wówczas wczesnogotycka, dwunawowa budowla z wydłużonym prezbiterium. Jej mury przetrwały prawie w niezmienionym stanie do dzisiaj, stanowiąc korpus kościoła.

W okolicach roku 1500 na północnej stronie dołączono kaplicę Matki Bożej Różańcowej, wykonaną w stylu późnogotyckim. W kwietniu 1698 roku kościół dotknęła niszcząca powódź, która osłabiła jego filary i przyczyniła się do zawalenia się sklepienia. Odbudowa budowli, którą nadzorował Jan Catenazzi, trwała od 1700 do 1724 roku. Niedługo później, po stronie zachodniej, dobudowano barokową wieżę.

W 1803 roku, podczas dramatycznego pożaru miasta, sklepienie prezbiterium uległo zawaleniu. W trakcie remontu, który zakończono w 1814 roku, sklepienie to zastąpiono drewnianym pseudosklepieniem, a do fasady od strony zachodniej dodano nowy szczyt. W 1920 roku kościół został przekazany jezuitom. W 1922 roku, w trakcie renowacji, odkryto wczesnogotycki portal, datowany na około 1250 rok. Longlost architekt Stefan Cybichowski był odpowiedzialny za to odkrycie.

W 1938 roku przez pewien czas w kościele przechowywane były relikwie Andrzeja Boboli, które po jego kanonizacji transportowano z Rzymu do Warszawy. W trakcie II wojny światowej świątynia była wykorzystywana jako magazyn. W 1963 roku wnętrze kościoła przeszło modernizację, natomiast w latach 1970–1971 zdjęto zewnętrzne tynki, odsłaniając średniowieczne mury oraz okna.

Opis

Na zachodniej elewacji kościoła Najświętszego Serca Jezusowego i Matki Boskiej Pocieszenia w Poznaniu znajduje się cenny wczesnogotycki portal, datowany na około 1250 roku. Jest on prawdopodobnie inspirowany portalem w kościele św. Jakuba w Sandomierzu. Portal, charakteryzujący się prostą formą oraz wejściem, które zwęża się ku wnętrzu, dekorowany jest trzema parami kolumienek z cegły. Wzmacniają one ostrołukową archiwoltę, która zdobiona jest delikatnym ornamentem.

Wnętrze kościoła to jednonawowa przestrzeń, przykryta sklepieniem żaglówkowym, w której prostota jest przełamana dzięki zdwojonym pilastrom oraz licznym gzymsom o skomplikowanych kształtach. Szczególne zainteresowanie może budzić pierwszy filar po prawej stronie, gdzie spod białej farby wyłaniają się XVIII-wieczne freski odkryte przez konserwatorów. Nadto, z prezbiterium pochodzi zwornik sklepienny, obecnie znajdujący się w Muzeum Historii Miasta Poznania, z ratusza, datowany na połowę XIII wieku. Przedstawia on głowę mężczyzny, możliwie przedstawiającego Przemysła I.

W kontekście wyposażenia, szczególną uwagę przykuwają: wykonana w piaskowcu, późnogotycka chrzcielnica z początku XVI wieku z przedstawieniem ukrzyżowania, a także dwa gmerki, które wydają się należeć do kamieniarzy odpowiedzialnych za jej wykonanie. W obrębie prezbiterium znajdują się również późnorenesansowe zaplecki stall, stawiające w centrum uwagę płaskorzeźby z żywotami patronów zakonu dominikanów. Na ścianie północnej uwieczniono św. Jacka, a na południowej – św. Dominika. Późnobarokowa ambona powstała w 1715 roku, jej autorem był Franciszek Antoni Brumbacher.

Późnogotycka kaplica Sanktuarium Matki Boskiej Różańcowej przylega do nawy po stronie północnej. Została ona zbudowana na początku XVI wieku, a jej sklepienie gwiaździste opiera się na przyporach wciągniętych wewnątrz konstrukcji. Kaplica wyróżnia się neogotyckim wystrojem oraz interesującą polichromią. W ołtarzu można zobaczyć obraz Matki Bożej Różańcowej, uznawany za cudowny, który został ukoronowany w 1968 roku. Przy wejściu do tej kaplicy umieszczona jest płyta dedykowana dominikańskiemu przeorowi Łukaszowi z Szamotuł oraz jego matce, obok której znajdują się fragmenty epitafium z herbem Nałęcz widocznym na powierzchni.

Natomiast po stronie południowej w nawie dostrzegamy wnękę, w której zlokalizowana jest płyta nagrobna Feliksa Paniewskiego, kasztelana lwowskiego, zmarłego w 1488 roku, wyprodukowana w zakładzie Vischerów w Norymberdze. W prezbiterium obecny jest neogotycki ołtarz główny, który dopełnia majestatu tego wyjątkowego miejsca kultu.

Klasztor

Między kaplicą Matki Boskiej a korpusem świątyni rozciągają się dwa skrzydła dawnych zabudowań klasztornych, które kiedyś należały do zakonu dominikanów. Fasady tych budowli są datowane na pierwszą połowę XVII wieku, a ich wnętrza skrywają niepowtarzalne gotyckie krużganki z XV wieku, które wieńczy piękne sklepienie gwiaździste. Wśród tych historycznych przestrzeni zachowała się także stara biblioteka klasztorna oraz kaplica św. Jacka. Jednakże, po tragicznym pożarze w 1803 roku, kaplica ta straciła wiele ze swoich oryginalnych cech architektonicznych i obecnie funkcjonuje jako prosta sala, do której prowadzi niewielki przedsionek z imponującymi tralkami, obecnie służąca jako galeria sztuki „U Jezuitów”.

Inne dwa skrzydła, które wcześniej tworzyły czworobok kompleksu klasztornego, zostały niestety zniszczone przez pruskie władze, które na ich miejscu zbudowały arsenał. Z tego arsenału do dziś przetrwał tylko niewielki budynek, znajdujący się niedaleko ul. Stawnej. Dodatkowo, na obecnie niezagospodarowanym placu przy ul. Garbary, można zobaczyć gotyckie fundamenty klasztoru, które zostały odkryte podczas prowadzonych prac archeologicznych.

---

Oceń: Kościół Najświętszego Serca Jezusowego i Matki Boskiej Pocieszenia w Poznaniu

---