Arkady Fiedler

---

Życiorys

Arkady Fiedler, jako syn Antoniego Fiedlera, znanego poznańskiego poligrafa oraz wydawcy, oraz Franciszki z Krajewiczów, od najmłodszych lat oswojony był z pięknem natury. Jego ojciec obudził w nim pasję do przyrody, inspirując go do dostrzegania tego, co umykało uwadze innych. „Uczył mnie kochać rzeczy takie, obok których inni ludzie przechodzili obojętnie” – wspominał Fiedler w swoich refleksjach na temat dzieciństwa. Po ukończeniu Gimnazjum im. Gotthilfa Bergera w Poznaniu, rozpoczął studia z zakresu filozofii i nauk przyrodniczych na Uniwersytecie Jagiellońskim oraz na swoim rodzinnym uniwersytecie w Poznaniu. Niestety, jego edukacja została przerwana przez wybuch I wojny światowej oraz wcielenie do armii niemieckiej.

W latach 1918–1919 zaangażował się w powstanie wielkopolskie, gdzie pełnił rolę członka Komitetu Jedenastu Polskiej Organizacji Wojskowej Zaboru Pruskiego oraz kierownikiem Działu Organizacyjnego w Dowództwie Żandarmerii Krajowej. 8 stycznia 1921 roku został zaakceptowany na stopień porucznika żandarmerii, ze starszeństwem od 1 kwietnia 1920. Po upublicznieniu „Pierwszej listy oficerów rezerwowych WP” w dniu 24 września 1921 roku, jego nazwisko znalazło się w pozycji porucznika rezerwy żandarmerii. W roku 1934 był już porucznikiem rezerwy Kadry 7 dywizjonu taborów w Poznaniu, gdzie zajmował wysoką lokatę na liście starszeństwa oficerów.

Debiut literacki Fiedlera miał miejsce w 1917 roku, kiedy to jego cykl wierszy „Czerwone światło ogniska” ukazał się w poznańskim dwutygodniku „Zdrój”. Po krótkim czasie, w latach 1922–1923, kontynuował kształcenie w Akademii Sztuk Graficznych w Lipsku, uzyskując po jej ukończeniu tytuł mistrza chemigrafii. W 1926 roku wydał swoją pierwszą książkę pt. Przez wiry i porohy Dniestru. Dwa lata później przebywał w swojej pierwszej podróży do południowej Brazylii, gdzie zebrał cenne materiały zoologiczne i botaniczne, które przekazał Muzeum Przyrodniczemu oraz innym instytucjom naukowym, będąc jednocześnie pod wrażeniem tamtejszych kultur i zwyczajów, które później opisał w książkach pt. Bichos oraz Wśród Indian Koroadów.

W 1920 roku ożenił się z Janiną Ritter, z którą miał córkę Barbarę, urodzoną w kwietniu 1924 roku. Po powrocie z Brazylii ich małżeństwo zaczęło przechodzić trudności, głównie z powodu finansowych zawirowań spowodowanych nieobecnością Arkadego, co prowadziło do jego załamania nerwowego. W 1930 roku Janina odeszła od niego, ziemi wyruszając z córeczką, a po krótkim czasie przytrafiła się tragedia, gdy Barbara zmarła w wieku dziewięciu lat. Rok 1934 przyniósł im rozwiązanie małżeństwa.

Pisarz zrealizował swoje najdroższe marzenie w 1933 roku, kiedy to odwiedził Amazonkę. Efektem tej podróży była książka Ryby śpiewają w Ukajali, która spotkała się z ogromnym uznaniem. Kolejnym sukcesem stała się pozycja Kanadę pachnącą żywicą wydana w 1936 roku. Również w 1937 roku ocenił projekt kolonizacji Madagaskaru, co opisał w książce Radosny ptak drongo, która później została przerobiona na Gorąca wieś Ambinanitelo, a następnie wznowiona jako Madagaskar. Gorąca wieś Ambinanitelo.

Wybuch II wojny światowej zastał Fiedlera na Tahiti, gdzie postanowił wrócić do służby wojskowej. W lutym 1940 roku, po dotarciu przez Francję do Wielkiej Brytanii, poznał polskich lotników biorących udział w bitwie o Anglię, o których napisał popularną książkę Dywizjon 303. W latach 1942–1943 odbywał rejsy na polskich statkach handlowych, a doświadczenia te odzwierciedlił w wiedzionej przez siebie książce Dziękuję ci, kapitanie. Na skutek działań wojennych i chwilowego osiedlenia w Londynie, w życie Arkadego wkrótce wkroczyli jego dwaj synowie, Marek oraz Arkady Radosław.

W 1946 roku, wspólnie z żoną Włoszką Marią Maccariello, powrócił do Polski. Osiedlił się na stałe w Puszczykowie koło Poznania, gdzie musiał zrezygnować z podróżnych zamiarów, pisząc w zamian powieści dla młodzieży, takie jak Mały Bizon, Wyspa Robinsona, oraz Orinoko. Dopiero od 1956 roku znów ruszył w podróże, odwiedzając różnorodne zakątki Indochin, Brazylii, Gujany, Madagaskaru, Kanady oraz Afryki Zachodniej.

Przez swoje życie Fiedler odbył 30 wypraw i podróży, publikując 32 książki przetłumaczone na 23 języki, osiągając ponad 10 milionów sprzedanych egzemplarzy. Jego prace wyróżniają się barwnością opisów oraz nauczają szacunku dla różnorodności kultur i estetyki natury. Wydaje się, że jego autobiograficzne książki, takie jak „Mój ojciec i dęby”, oraz „Wiek męski – zwycięski” również przyniosły wiele wskazówek na temat jego refleksji życiowych.

W 1974 roku autor, pod wpływem namów swoich wiernych czytelników, zdecydował się na stworzenie prywatnego muzeum podróżniczych trofeów w swoim domu w Puszczykowie. W 1983 roku był aktywnym członkiem Rady Krajowej PRON.

Arkady Fiedler zmarł 7 marca 1985 roku w Puszczykowie, gdzie jego ciała spoczęły na lokalnym cmentarzu. Rzeźba przedstawiająca jego głowę, umieszczona na grobie, została stworzona przez Adama Haupta.

Podróże

• 1927 – północna Norwegia,
• 1928 – południowa Brazylia,
• 1933 – Amazonia i Peru,
• 1935 – Kanada,
• 1937 – Madagaskar,
• 1939 – Tahiti,
• 1940 – Francja, Wielka Brytania,
• 1942–1943 – USA, Trynidad, Gujana, Brazylia,
• 1945 – Kanada,
• 1948 – Meksyk,
• 1952–1953 – ZSRR (Gruzja),
• 1956–1957 – Indochiny (północny Wietnam, Laos, Kambodża),
• 1959–1960 – Afryka Zachodnia (Gwinea, Ghana),
• 1961 – północno-zachodnia Kanada,
• 1963–1964 – Brazylia, Gujana,
• 1965–1966 – Madagaskar,
• 1967 – Brazylia,
• 1968 – ZSRR (wschodnia Syberia),
• 1969 – Nigeria,
• 1970 – Peru,
• 1971 – Afryka Zachodnia,
• 1972 – Kanada (Kolumbia Brytyjska, Alberta, Quebec),
• 1973 – Ameryka Południowa,
• 1975 – Kanada (Ontario, Quebec),
• 1976–1977 – Afryka Zachodnia,
• 1978–1979 – Peru.

Ordery i odznaczenia

Lista odznaczeń i wyróżnień Arkadego Fiedlera jest bogata i zróżnicowana, odzwierciedlając jego znaczący wkład w rozwój Polski i kultury. Oto szczegółowy przegląd jego odznaczeń:

• Order Budowniczych Polski Ludowej (1979),
• Order Sztandaru Pracy I klasy (1974),
• Order Sztandaru Pracy II klasy (1959),
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (1964),
• Krzyż Niepodległości – 27 czerwca 1938 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”,
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (19 lipca 1955),
• Srebrny Wawrzyn Akademicki (7 listopada 1936),
• Order Uśmiechu (1969).

Nagrody i wyróżnienia

Arkady Fiedler był osobą, która zdobyła liczne wyróżnienia za swoje osiągnięcia literackie i podróżnicze.

Wśród jego najważniejszych nagród można wymienić:

• nagrodę literacką miasta Poznania w 1936 roku,
• Nagrodę Ministra Kultury i Sztuki II stopnia przyznaną w 1963 roku za literaturę podróżniczą,
• nagrodę prezesa Rady Ministrów z 1974 roku za twórczość dla dzieci i młodzieży,
• oraz nagrodę państwową I stopnia, którą otrzymał w 1978 roku za całokształt swojego dorobku artystycznego.

Potomkowie Fiedlera

Pochodzenie literackie i podróżnicze rodziny Fiedlerów jest zadziwiające. Dwaj synowie Arkadego, Radosław Fiedler, który był posłem, oraz Marek Fiedler, również pisarze i pasjonaci podróży, kontynuują tradycję swoich przodków.

Ich zainteresowania nie ograniczają się jedynie do pisania; także wnukowie Arkadego, Paweł Fiedler (syn Radosława) oraz Radosław Fiedler (syn Marka), dziedziczą te same pasje. Warto również wspomnieć o Arkadym Antonim, wnuku Arkadego Radosława, który wzbogaca tę rodzinną tradycję.

Cała rodzina zamieszkuje w malowniczym Puszczykowie, gdzie wspólnie prowadzą Muzeum – Pracownię Literacką Arkadego Fiedlera, które jest połączone z niezwykłym Ogrodem Kultur i Tolerancji. To miejsce nie tylko pielęgnuje dziedzictwo literackie, ale również zachęca do dialogu i wymiany międzykulturowej.

Upamiętnienie

Arkady Fiedler pozostawił po sobie dziedzictwo, które jest pielęgnowane na wielu płaszczyznach. Jest on patronem licznych szkół w Polsce, w tym m.in.:

• Szkoły Podstawowej w Czapurach,
• Szkoły Podstawowej nr 2 w Dębnie,
• Szkoły Podstawowej w Starej Przysiece Drugiej,
• Szkoły Podstawowej w Zbąszyniu,
• Szkoły Podstawowej nr 18 w Zielonej Górze,
• Zespołu Szkół Nr 12 w Szczecinie,
• Szkoły Podstawowej w Rychwale,
• Szkoły Podstawowej nr 114 w Krakowie,
• Szkoły Podstawowej w Przeźmierowie,
• Szkoły Podstawowej w Chomęcicach,
• Szkoły Podstawowej nr 13 w Gorzowie Wielkopolskim,
• Szkoły Podstawowej nr 5 w Gnieźnie,
• Szkoły Podstawowej w Golinie Wielkiej.

Poza tym jest także patronem wielu ulic, zarówno w Polsce, jak i w innych krajach na świecie.

Od 6 lipca 2009 roku patronuje Wielkopolskiemu Oddziałowi Żandarmerii Wojskowej w Poznaniu. Co roku, od 1996, w Muzeum-Pracowni Literackiej Arkadego Fiedlera wręczana jest nagroda „Bursztynowego Motyla” im. A. Fiedlera, przyznawana polskiemu autorowi książki podróżniczej.

W 2020 roku ukazała się biografia Fiedlera, napisana przez Piotra Bojarskiego, nosząca tytuł Fiedler. Głód świata, wydana przez Wydawnictwo Poznańskie.

W Puszczykowie znajdziemy natomiast zielony szlak pieszy im. Arkadego Fiedlera, który zachęca do aktywnego odkrywania przyrody i historii związanej z tym niezwykłym podróżnikiem.

Publikacje

Reportaże i eseje podróżnicze

Arkady Fiedler, jako autor niezwykłych reportaży i esejów podróżniczych, w ciągu swojej kariery zaprezentował szereg fascynujących tytułów, które odzwierciedlają jego podróże i doświadczenia. Wśród jego najważniejszych prac znajdują się:

• 1926 Przez wiry i porohy Dniestru,
• 1931 Bichos, moi brazylijscy przyjaciele,
• 1932 Wśród Indian Koroadów,
• 1935 Kanada pachnąca żywicą,
• 1935 Ryby śpiewają w Ukajali,
• 1936 Zwierzęta z lasu dziewiczego,
• 1937 Zdobywamy Amazonkę,
• 1939 Jutro na Madagaskar!,
• 1942 Dywizjon 303,
• 1944 Dziękuję ci, kapitanie,
• 1944 Żarliwa wyspa Beniowskiego,
• 1946 Radosny ptak Drongo,
• 1950 Rio de Oro,
• 1953 Gorąca wieś Ambinanitelo,
• 1957 Wyspa kochających lemurów,
• 1960 Dzikie banany,
• 1962 Nowa przygoda: Gwinea,
• 1965 I znowu kusząca Kanada,
• 1968 Spotkałem szczęśliwych Indian,
• 1969 Madagaskar, okrutny czarodziej,
• 1971 Piękna, straszna Amazonia,
• 1973 Mój ojciec i dęby – autobiografia zawierająca wspomnienia z okresu dzieciństwa,
• 1976 Wiek męski – zwycięski,
• 1983 Motyle mego życia,
• 1985 Zwierzęta mego życia,
• 1989 Kobiety mej młodości.

Powieści

Oprócz reportaży, Fiedler stworzył także szereg powieści, które zdobyły uznanie wśród czytelników. Jego fikcyjne światy splatają się z rzeczywistością, przynosząc unikalne opowieści. Oto wybrane powieści:

• 1952 Mały Bizon,
• 1954 Wyspa Robinsona,
• 1957 Orinoko,
• 1980 Biały Jaguar.

Wspólnie z Markiem Fiedlerem

Wielką część swojej twórczości Fiedler poświęcił również współpracy z synem Markiem. Wspólnie stworzyli kilka interesujących publikacji, takich jak:

• 1982 Indiański Napoleon Gór Skalistych,
• 1984 Ród Indian Algonkinów.

---

Oceń: Arkady Fiedler

---