Józef Robakowski

---

Działalność artystyczna

Józef Robakowski, znany polski artysta, w swojej karierze naukowej ukończył historię sztuki na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. Następnie kształcił się na PWSFTViT w Łodzi, gdzie obecnie pełni funkcję profesora.

Robakowski jest współzałożycielem wielu awangardowych grup artystycznych, w tym fotograficznej Zero-61, która działała w latach 1961–1969 oraz Warsztatu Formy Filmowej aktywnego w latach 1970–1977. Zorganizował liczne wystawy i przeglądy, w tym Kinolaboratorium w 1973 roku, Nieme Kino I-II w latach 1983–1984 oraz Lochy Manhattanu w 1989 roku.

Wśród jego przedsięwzięć medialnych można wymienić Żywą Galerię, cykl programów telewizyjnych emitowanych w 1998 roku, który miał na celu przybliżenie sztuki współczesnej szerszej publiczności. Od 1978 do 2022 roku prowadził również swoją prywatną Galerię Wymiany, zwaną także Exchange Gallery, którą w 2017 roku przekazał do zbiorów warszawskiego Muzeum Sztuki Nowoczesnej.

Warto również zaznaczyć, że Robakowski był aktywnym uczestnikiem tzw. Kultury Zrzuty, czy też podziemnego życia artystycznego podczas stanu wojennego w Polsce. Ponadto zainicjował powołanie Nagrody im. Katarzyny Kobro w 2001 roku oraz jest członkiem Międzynarodowego Stowarzyszenia Artystów Künstlergremium.

Odznaczenia

W ciągu swojej kariery Józef Robakowski zdobył szereg prestiżowych odznaczeń, które licznie podkreślają jego wkład w dziedzinę fotografii oraz aktywność społeczną.

• Złoty Medal „Zasłużony dla Fotografii Polskiej”, który został nadany przez Kapitułę Fotoklubu RP,
• Krzyż Wolności i Solidarności, który nadano przez prezydenta RP Andrzeja Dudę (23 czerwca 2017).

Twórczość

Twórczość Józefa Robakowskiego jest głęboko osadzona w tradycji polskiej awangardy z okresu międzywojennego, nawiązując do takich postaci jak Tytus Czyżewski, Karol Hiller, Stefan Themerson oraz Witkacy. Jego twórczość rozwinęła się poprzez intensywne eksperymenty z fotografią, które miały miejsce w latach 1958–1967. Te działania, znamionujące jego rywalizację z granicami medium, prowadziły do innowacyjnych połączeń z instalacjami oraz różnorodnymi obiektami, z których najbardziej wyróżniający się to Krzesło, znane jako fotoobiekt interaktywny z 1970 roku.

Artysta nie ograniczał się jednak do fotografii. W jego twórczości odnajdujemy także elementy video, czego przykładem jest praca Portret wielokrotny, ciąg dalszy z 1998 roku. Jego dokonań nie można ocenić jedynie przez pryzmat tradycyjnych technik. Robakowski wprowadzał także efekty efemeryczne oraz mniej konwencjonalne metody, w tym tworzenie niezależnych od aparatu fotografii, jak pokazują Termogramy z lat 1998-2000.

Rok 1969 był przełomowy, gdyż pojawiły się tzw. przedmioty mentalne oraz interaktywne instalacje, które ukazały dążenie artysty do eksploracji podwójności, zbliżając jego dzieła do nowatorskich rozwiązań tautologicznych. Niezwykle wyrazistą cechą jego prac jest łączenie wielu mediów, co przekłada się na intermedialność jego przekazu. Seria Kąty energetyczne, realizowana od 1975 do 2002 roku, doskonale ilustruje, jak Robakowski potrafił przekształcić sztukę w narzędzie rejestracji i wyzwolenia energii, co stanowi centralny motyw jego dorobku artystycznego.

W latach 70. artysta zaangażował się w działalność Warsztatu Formy Filmowej, co zaowocowało jego zainteresowaniem kinem analitycznym oraz strukturalnym, czego przykładem są Test I/II z 1971 roku. Jego dzieła często zadają pytania dotyczące relacji między autorem a medium, ukazane choćby w Ćwiczeniu na dwie ręce z 1976 roku. Robakowski stał się również pionierem konceptualizmu w Polsce, tworząc prace takie jak Relacje z 1975 roku, które często wpisują się w przewrotne manipulacje oraz mistyfikacje, jak w przypadku Fotografia astralna z lat 1972–2002.

Ważnym elementem jego twórczości jest refotografia, którą badał już w latach 80., a jego filmy jak Hommage a Breżniew (1982–1988) i Z mojego okna (1978–1999) sprawiły, że uznano go za kluczową postać polskiej sztuki video. Ponadto, jego działania obejmują także dokumentowanie wydarzeń artystycznych w Polsce, takich jak festiwal w Jarocinie czy akcje Pomarańczowej Alternatywy.

Twórczość Józefa Robakowskiego jest niezwykle zróżnicowana i obejmuje następujące kategorie dzieł:

• eksperymentalne filmy krótkometrażowe i zapisy video, m.in. 6 000 000 (1962), Po człowieku (1969–1970), Rynek (1970), Idę (1973), Z mojego okna (1978–1999), Pamięci L.Breżniewa (1982), Sztuka to potęga! (1984), Jadziu odbierz telefon (1992), Party z Lutosławskim (1997), Manifest energetyczny (2003),
• cykle fotograficzne, m.in. Foto-malarstwo (1958–1967), Fotografia astralna (1972–2002), Czeluście (1978), Kąty energetyczne (1975–2004), Termogramy (1998–2000),
• instalacje i obiekty, m.in. Autoportret przestrzenny (1969), Krzesło (1970), Rolki (1970), Równoważnia dźwiękowa (obiekt interaktywny) (1972), Pan Jeleń (auto videoepitafium) (1990–1994), Kiner I i Kiner II (1992–2004),
• filmy dokumentalne o sztuce, m.in. Portret Tymona Niesiołowskiego (1970), Żywa Galeria (1974–1975), Witkacy (1980), Konstrukcja w Procesie (1981–1982) oraz z cyklu Uderzenie Sztuki – portrety telewizyjne: Wacław Szpakowski, Katarzyna Kobro, Władysław Strzemiński.

Józef Robakowski jest również autorem tekstów krytycznych oraz wydawnictw ulotnych, do których należy PST – sygnia nowej sztuki (1984), Żywa Galeria – łódzki progresywny ruch artystyczny 1969–1981, Dekada 1980–1990, Teczka nr XII – druki ulotne 1980–1992 oraz Teksty interwencyjne 1970–1995. Wspólnie z Andrzejem Ciesielskim redagował również czasopismo „Uwaga”.

Kolekcje

Prace Józefa Robakowskiego są gromadzone w wielu prestiżowych instytucjach, które mają na celu zachowanie i promocję sztuki współczesnej. Oto niektóre z nich:

• Muzeum Narodowe w Warszawie,
• Muzeum Narodowe we Wrocławiu,
• Muzeum Narodowe w Poznaniu,
• Muzeum Sztuki w Łodzi,
• Centrum Sztuki Współczesnej w Warszawie,
• Centrum Sztuki Współczesnej Znaki Czasu w Toruniu,
• Galeria Zachęta w Warszawie.

Oprócz polskich instytucji, jego dzieła są również obecne w znacznych światowych kolekcjach, takich jak:

• https://artmuseum.pl/,
• Biennale di Venezia – Wenecja,
• Vidéo-Film Collection w Centre Georges Pompidou – Paryż,
• Deutsches Video Institut – Berlin,
• L’Archive de La Sept Vidéo (ARTE) – Paryż,
• La Collection du Vidéographe – Montreal,
• Archive for Small Press & Communication – Antwerpia,
• Queens Museum of Art – Nowy Jork,
• Collection of International Short Film Festival – Oberhausen,
• Collection Electronic Arts Intermix – Nowy Jork.

Życie prywatne

Józef Robakowski obecnie zamieszkuje oraz pracuje w Łodzi. W przeszłości był związany małżeństwem z Małgorzatą Potocką, z którą doczekał się córki Matyldy, która przyszła na świat w 1978 roku.

---

Oceń: Józef Robakowski

---