Osiedle Opieki Społecznej na Naramowicach w Poznaniu

---

Historia

Inspiracja do utworzenia osiedla dla osób z ubogich warstw społecznych pojawiła się na tle narastającego, niekontrolowanego procesu zabudowy poznańskich ogródków działkowych w okresie lat 30. XX wieku, który był bezpośrednim skutkiem Wielkiego Kryzysu. To właśnie Władysław Czarnecki, inicjator całego projektu, w ówczesnych okolicznościach zdecydował się na to wyjątkowe przedsięwzięcie. W tym kontekście dużą rolę odegrał architekt-stażysta Marian Spychalski, który później zyskał tytuł marszałka Polski.

Nieco wcześniej, Władysław Marciniec, dyrektor Ogrodów Miejskich w Poznaniu, dołączył do grona współinicjatorów. W projekcie, zaprojektowanym przez Spychalskiego w 1933 roku, przewidziano osiedle składające się z 170 działek, z każdą o powierzchni około 800 m². W jego sercu umieszczono przestrzeń przeznaczoną na boisko sportowe, świetlicę, przedszkole oraz szkołę powszechną.

Na każdej z tych działek projektowano typowe domki o powierzchni 32 m² z niewielkimi budynkami gospodarczymi o powierzchni 8 m². Dla wspólnego użytku na każde dziesięć działek przewidziano jedną ręcznie napędzaną pompę. Ziemię pod to innowacyjne przedsięwzięcie przekazał dyrektor majątku miejskiego w Naramowicach, Paluszyński. Gleba była jednak słaba, klasyfikowana jako VI, co spowodowało, że cena za m² wyniosła jedynie 15 groszy.

Koszt zagospodarowania jednej działki, łącznie z utwardzeniem dróg oraz budową ogrodzenia, wyniósł około 2000 złotych. Użytkownicy mieli spłacać tę kwotę przez 20 lat, stając się po upływie tego czasu właścicielami gruntów. Możliwość odpracowywania rat w postaci pracy przy miejskich projektach, zwłaszcza w zakresie zieleni, była dużym ułatwieniem.

Aby zrealizować ten ambitny plan, powołano Komitet Budowy Osiedla Opieki Społecznej, który był nadzorowany przez Spychalskiego i składał się z przedstawicieli różnych wydziałów miejskich. Czarnecki podkreślał w swoich wspomnieniach wysoką sprawność i profesjonalizm działania tego ciała. Pierwsze etapy budowy były finansowane z budżetu Wydziału Opieki Społecznej, druga część – dzięki pożyczkom od Towarzystwa Osiedli Robotniczych, a pozostałe środki pochodziły z Funduszu Pracy.

W czasie budowy przyszli mieszkańcy aktywnie angażowali się w prace, a liczba osób pragnących zamieszkać na nowym osiedlu była znacznie większa niż dostępna liczba działek. Prace budowlane zajęły zaledwie dwa miesiące; w tak krótkim czasie powstały obiekty gotowe do zamieszkania. Miasto zaangażowało również instruktora, który miał służyć pomocą w gospodarowaniu terenami ogródków, co miało istotny wpływ na wyżywienie mieszkańców.

W ramach inicjatywy, Związek Ogrodów Działkowych przekazał każdemu z mieszkańców po dwa drzewka, cztery krzewy oraz nasiona warzyw i kwiatów. Rozpoczęto także gospodarstwo domowe, w tym hodowlę królików oraz drobiu, a także chałupniczą produkcję zabawek.

W ramach społeczności mieszkańców stworzono samorząd, na którego czele stał przewodniczący, zatwierdzany przez starostę grodzkiego. Pierwsza osoba na tym stanowisku, pełniła również rolę właściciela lokalnego sklepu spożywczego. Wybór członków pierwszego zarządu wiązał się z problemami prawnymi; okazało się, że każdy z nich miał na koncie wyrok sądowy lub wpis do karty policyjnej za mniejsze przestępstwa. Początkowo starosta wstrzymywał zatwierdzenie tego zarządu, jednak w końcu ugiął się pod społecznymi argumentami Czarneckiego.

Nie obyło się również bez protestów: proboszcz parafii naramowickiej wyrażał obawy przed przyjęciem na teren Naramowic osób o nieznanej moralności, co podkreślało kontrowersyjną naturę tego niezwykłego projektu.

Ocena

Budowa osiedla na Naramowicach, będąca swoistym eksperymentem społecznym, została w późniejszym czasie oceniona jako udana. Do momentu wybuchu drugiej wojny światowej liczba mieszkańców wzrosła do 1500 osób, wśród których znajdowały się również dzieci urodzone na tym terenie. Jak zauważył Czarnecki, na osiedlu zbudowały się bliskie relacje społeczne, mieszkańcy uniknęli dalszej marginalizacji, co przyczyniło się do stopniowego poprawiania ich warunków życia.

Warto wspomnieć, że osiedle odwiedzał m.in. Eugeniusz Kwiatkowski, który interesował się kwestiami związanymi z budownictwem socjalnym. Po tym sukcesie, niedługo później zrealizowano budowę kolejnego podobnego osiedla w Krzyżownikach, a następnie w innych lokalizacjach, takich jak Szamotuły, Ostrów Wielkopolski, Tczew, Wąbrzeźno oraz Lida.

Domek z Naramowic został zaprezentowany na wystawie budowlanej w Warszawie, zorganizowanej przez Bank Gospodarstwa Krajowego, która miała miejsce w Kole.

Zachowanie

Obecność osiedla przetrwała do chwili obecnej, choć część jego struktur została przebudowana.

W 2009 roku, nadano bezimiennym ulicom nowe nazwy, które nawiązują do różnych regionów europejskich. Wśród nich znajdują się ulice takie jak Sycylijska, Toskańska czy Burgundzka.

Sąsiedztwo

W otoczeniu zabudowań osiedla opieki społecznej znajdują się różne ciekawe miejsca. Bezpośrednimi sąsiadami są: Osiedle Za Fortem, znane z urokliwych terenów zielonych oraz Fort V, który ma bogatą historię. Dodatkowo, w sąsiedztwie leży również Osiedle Bolesława Śmiałego, które oferuje mieszkańcom wygodne warunki życia.

---

Oceń: Osiedle Opieki Społecznej na Naramowicach w Poznaniu

---