Szpital przy ul. Grunwaldzkiej w Poznaniu

---

Lazaret Luftwaffe

W trakcie drugiej wojny światowej, budynek, który obecnie gościHotelu Polonia, zyskał nowe przeznaczenie. Jego wykorzystanie w celach szpitalnych miało miejsce na skutek decyzji okupacyjnych władz niemieckich, które przekształciły go w Lazaret Luftwaffe. Decyzja ta była ściśle związana z obecnością dowództwa Luftgau-Kommando II (II Okręgu Lotniczego) w Poznaniu.

W trosce o ochronę obiektu przed możliwymi nalotami, na dachu budynku umieszczono kultowy czerwony krzyż, zgodnie z zapisami I konwencji genewskiej. W czasie intensywnych walk o Poznań, kierownikiem lazaretu był dr Kremer, który dbał o pacjentów i personel medyczny.

W trakcie bitwy o ten kluczowy obiekt, budynek został zdobyty przez żołnierzy radzieckich, reprezentujących 83 pułk gwardyjski piechoty. Ten skomplikowany proces zdobywania był jednak utrudniony przez działania oddziału, znanego jako Brennkommmando, pod dowództwem oberleutnanta Branda. Ich zadaniem było podpalenie budynków wzdłuż dzisiejszej ul. Grunwaldzkiej, aby spowolnić natarcie sił przeciwnika. Jednakże, pomimo tych prób, szpital pozostał nienaruszony.

Pod koniec bitwy, wpisując się w historię tego miejsca, szpital zyskał status głównego punktu opatrunkowego armii radzieckiej. W kwietniu 1945 roku, obiekt przeszedł pod jurysdykcję Wojska Polskiego, co oznaczało nowy etap w jego funkcjonowaniu.

Szpital Okręgowy nr 5

Szpital Okręgowy nr 5, zainauguruje swoje działanie w 1945 roku, stanowi ważny element historii poznańskiej służby zdrowia. Powstanie jednostki miało miejsce przy Poznańskim Okręgu Wojskowym w dniu 1 marca 1945, zaś jej formalne powołanie nastąpiło na podstawie rozkazu Naczelnego Dowództwa Wojska Polskiego z dnia 22 sierpnia 1945 roku.

Pod koniec lutego 1945 roku, major Nisser, komendant Polowego Rozdzielczego Szpitala Ewakuacyjnego nr 4478, wyznaczył dziesięcioosobowy zespół, który miał za zadanie przygotowanie stacjonarnego szpitala. Źródła historyczne wskazują, że nowo powstała jednostka miała dysponować 600 łóżkami. Już 1 marca 1945 roku grupa w składzie dowodzona przez mjr Jurija Bredichina zajęła się organizacją. Wśród personelu sanitarnym znajdowały się takie osoby jak: Kamila Burda, Halina Dengler, Janina Górska oraz Michał Frąckowiak.

W przypadku uszkodzenia przestarzałego szpitala wojskowego, który znajdował się przy Wałach Jana III, postanowiono przenieść działalność do zaadaptowanego budynku dawnego Hotelu Polonia. Cały teren liczył ponad 3 hektary i obejmował budynek główny, który został wzniesiony w 1927 roku oraz przestrzenie jak podwórze gospodarcze i tereny zielone.

Pierwsze ofiary konfliktu zbrojnego trafiły do szpitala 6 kwietnia 1945 roku. W międzyczasie, 17 kwietnia 1945 roku, wydano rozkaz przekazania funkcji komendanta płk prof. dr n. med. Teofilowi Kucharskiemu. Przy jego inauguracji, zespół szpitalny liczył 161 członków, którzy zajmowali się 209 pacjentami.

Szpital Okręgowy nr 5 charakteryzował się różnorodnością oddziałów medycznych, w tym:

• dwa oddziały chirurgiczne z 120 łóżkami,
• trzy oddziały wewnętrzne na 150 łóżek,
• oddział skórno-weneryczny dla 50 pacjentów,
• oddział uszny z 30 łóżkami,
• oddział oczny, również na 30 pacjentów,
• oddział nerwowy z 40 łóżkami,
• oddział zakaźny z 60 łóżkami,
• oddział akuszeryjno-ginekologiczny na 50 pacjentów,
• oddział dziecięcy dla 40 łóżek,
• izba przyjęć,
• gabinet dentystyczny z laboratorium,
• gabinet rentgenologiczny,
• gabinet fizjoterapeutyczny,
• laboratorium okręgowe oraz anatomo-patologiczne,
• apteka.

Całością zarządzał komendant wraz z zastępcą ds. polityczno-wychowawczych, dodatkowo w skład szpitala wchodziły sekcje administracyjne, kwatermistrzostwo, rejestracja oraz usługi związane z kuchnią, pralnią i transportem.

W dniach końcowych konfliktu ewakuowano rannych z linii frontu, utworzyli dodatkowy oddział chirurgiczny. Pacjenci dermatologiczni zostali przeniesieni do filii w Złotnikach, a potem w Puszczykowie.

Warto zauważyć, że ul. Kościuszki miała znaczenie w kontekście wcześniejszego uszkodzenia szpitala wojskowego, co wpłynęło na lokalizację nowo powstającego szpitala.

W grudniu 1945 roku komendant płk prof. Teofil Kucharski odszedł, a obowiązki przejęła ppłk Anna Ziemiec, przybyła z ZSRR, która pełniła swoją rolę aż do 1950 roku.

Szpital Okręgowy nr 3

W wyniku przekształceń, które miały miejsce w obszarze wojskowych struktur medycznych, w roku 1946 nazwa placówki zmieniła się na Szpital Okręgowy nr 3. W październiku 1947 ppłk Ziemiec ustąpił na rzecz ppłk Jana Kryski, który objął funkcję komendanta szpitala. W ciągu tego okresu przeprowadzono szereg prac remontowych, które miały na celu poprawę efektywności funkcjonujących oddziałów i ambulatoriów, które były zintegrowane w ramach polikliniki. Zmiany te były odpowiedzią na zmieniający się charakter pacjentów w szpitalu.

W początkowym okresie do placówki zgłaszali się przede wszystkim ranni z czasów wojny oraz pacjenci cierpiący na zapalenie płuc i inne schorzenia typowe dla żołnierzy. Z czasem jednak ich miejsce zaczęli zajmować chorzy, którzy doznali skutków powojennego głodu, migracji oraz zniszczeń w infrastrukturze sanitarnej. Wśród najczęstszych przypadków znajdowały się: gruźlica, dure plamisty, dure brzuszny oraz malaria.

Wysoka śmiertelność, zwłaszcza wśród noworodków na oddziale położniczym, była wynikiem braku niezbędnego zaopatrzenia, w tym podstawowych leków i sprzętu, takiego jak aparat EKG, który szpital otrzymał dopiero w 1948 roku. Poprawa sytuacji miała miejsce dopiero na początku lat pięćdziesiątych.

Wraz z adaptacją do standardów pokojowych oraz zmieniającym się stanem pacjentów, struktura organizacyjna szpitala ewoluowała. W 1948 roku szpital dysponował:

• dwoma oddziałami terapeutycznymi – 100 łóżek,
• oddziałem chirurgicznym – 70 łóżek,
• oddziałem skórno-wenerycznym – 50 łóżek,
• oddziałem usznym – 30 łóżek,
• oddziałem ocznym – 30 łóżek,
• oddziałem nerwowym – 30 łóżek,
• oddziałem zakaźnym – 30 łóżek,
• oddziałem dziecięcym – 20 łóżek,
• oddziałem położniczo-ginekologicznym – 40 łóżek,
• gabinetem dentystycznym,
• gabinetem rentgenologicznym,
• gabinetem fizjoterapeutycznym,
• Okręgowym Laboratorium Sanitarno-Higienicznym,
• pracownią kliniczną,
• laboratorium anatomo-patologiczne,
• apteka,
• kuchnia,
• pralnia,
• pluton gospodarczy.

W okresie tym w szpitalu pracowało 71 oficerów, 9 podoficerów zawodowych oraz 12 szeregowców, a także 235 pracowników kontraktowych cywilnych. Flota transportowa obejmowała dwa 1,5-tonowe samochody ciężarowe, dwa pojazdy sanitarne, samochód osobowy oraz wóz dwukonny. Oprócz tego szpital dysponował także uzbrojeniem, które obejmowało 65 pistoletów i 5 karabinów.

Władze placówki podejmowały także próby wydzielenia pododdziału gruźliczego, lecz niestety starania te nie przyniosły oczekiwanych rezultatów.

111 Wojskowy Szpital Rejonowy

W latach 1949–1956

W lipcu 1949 roku nastąpiła zmiana nazwy szpitala wojskowego w Poznaniu, który zaczął funkcjonować jako 111 Wojskowy Szpital Rejonowy. Zmiany te były efektem reorganizacji oraz redukcji Okręgów Wojskowych, a placówka weszła w skład Śląskiego Okręgu Wojskowego. W kwietniu 1950 roku dowództwo opuścił płk Kryska. Nowym komendantem został ppłk Michał Białokoz, który pełnił tę rolę do listopada 1951 roku, kiedy to został odwołany na skutek negatywnych ocen swoich działań przez przełożonych. Krytykowano go za wprowadzanie obyczajów cywilnych, co z kolei według oceny jego zwierzchników, wpływało na napiętą atmosferę w szpitalu.

W listopadzie 1951 roku nowym komendantem szpitala został ppłk Michał Szereszewski (neé Eidelheit). W tym samym czasie, w 1950 roku, laboratoryjna sekcja szpitala została przekształcona w nowoczesną pracownię kliniczną, gdzie zaczęły powstawać zaawansowane działy, takie jak: biochemiczne, bakteriologiczne oraz immunologiczne.

W 1955 roku placówka powitała swojego pierwszego anestezjologa, co umożliwiło zastosowanie innowacyjnych metod znieczulenia ogólnego w oddziale chirurgicznym. Z kolei od 1953 roku kierownictwo szpitala zauważyło potrzebę nowego budynku dla polikliniki, a także gabinetów fizyko- i fizjoterapeutycznych.

Na skutek problemów finansowych kraju, przydzielono szpitalowi budynek byłych koszar pruskiego 6 pułku grenadierów w 1956 roku. W ten sposób przetransportowano poliklinikę oraz administrację, co pozwoliło na rozszerzenie liczby łóżek w głównym budynku przy Grunwaldzkiej do 600. Po remoncie hydroforni w 1954 roku, usprawniono dostęp do wody dla V piętra budynku. W międzyczasie zwolnione pomieszczenia przekształcono w salę gimnastyczną.

Remonty skutkowały także przenosinami gabinetów okulistycznego i dermatologicznego do budynku przy ul. Szylinga. Zmodernizowano izbę przyjęć, zainstalowano radio w placówce oraz przebudowano instalację elektryczną, a także dodano agregat prądotwórczy. W rezultacie powstały nowe garaże dla samochodów sanitarnych.

Pod koniec 1956 roku zakończono remont piątego piętra. W wyniku tych zmian zrealizowano przyjęcie pacjentów do ambulatorium pediatrycznego, co pozwoliło odseparować dzieci od dorosłych w poliklinice. W oddziale chirurgicznym również odnotowano wzrost, powstały pododdziały chirurgii ogólnej, ortopedycznej oraz urologicznej.

Ważną rolę pełnili lekarze 111 WSR, którzy konsultowali również izby chorych jednostek wojskowych w ich rejonie i wspierali Szpital Obozowy w Biedrusku. Szpitalni neurolodzy odwiedzali pacjentów w różnych placówkach, takich jak szpitale psychiatryczne w Kościanie, na Dziekance, w Obrzycach, Gorzowie Wielkopolskim oraz w poznańskiej klinice.

Podczas Poznańskiego Czerwca 1956

Relacje z tamtego okresu – według jednego z oficerów – wskazują, że pierwszą ofiarą wybuchów wydarzeń Poznańskiego Czerwca był chłopiec, którego wciągu godziny przyniesiono do szpitala. Niestety, po badaniach lekarskich ustalono, że nie żyje. Osoba dziecka nie została jak dotąd to potwierdzona, być może chodziło o Romka Strzałkowskiego.

Wkrótce potem do szpitala trafił mężczyzna z obrażeniami głowy. Pacjent zmarł po kilkunastu minutach, nikt nie miał szansy przywrócić mu przytomności. Był to kpr. UB Zygmunt Izdebny, a jego śmierć była wynikiem brutalnego pobicia na dworcu głównym.

W obliczu nasilających się wydarzeń, dowództwo szpitala zakazało kadrze opuszczenia placówki. Największy napływ rannych osób miał miejsce między 28 czerwca, kiedy to oddział chirurgiczny przyjął 20 pacjentów, wśród nich 11 żołnierzy oraz cywilów.

23 czerwca przybyło do szpitala 11 żołnierzy z poligonu w Biedrusku, którzy zostali ranni na ówczesnym Parku Kasprzaka. W tym dniu zapowiedziano także wizytę premiera Józefa Cyrankiewicza, co spowodowało segregację rannych na żołnierzy i cywilów, zatem premier odwiedził jedynie żołnierzy.

W kontekście zgonów stwierdzonych na izbie przyjęć, oprócz wspomnianego dzieciaka, zmarli jeszcze dwaj cywile, Bogdan Nowak oraz Henryk Błażejak, a także żołnierz szer. Ryszard Ficek z Oficerskiej Szkoły Wojsk Pancernych. Dwie osoby wymagały amputacji kończyn dolnych.

W latach 1957–1980

Nowym komendantem szpitala w marcu 1957 roku został ppłk Józef Dziurzyński, który jednak we wrześniu tego samego roku został zastąpiony przez płk Pawła Niziołka. W 1958 roku rozpoczęto kapitalny remont budynków szpitalnych, zaczynając od oddziału zabiegowego oraz laboratorium biochemicznego. To były istotne zmiany, które wpłynęły na jakość świadczeń.

Odkąd w 1957 roku szpital zaczął przyjmować więcej pacjentów cywilnych, lekarze zyskali cenne doświadczenie, stykając się z różnymi schorzeniami, co potwierdziło 930 hospitalizacji w pierwszym roku. W tym okresie również dokonano reorganizacji oddziału wewnętrznego, dzieląc go na dwa odrębne jednostki.

W szpitalu rozstrzygały się kwestie dyżurów, z uwagi na niewystarczające środki z budżetu Urzędu Miasta Poznania, co skutkowało brakiem możliwości zapewnienia ostrego dyżuru w szpitalu. W związku z tym Uzgodniono z władzami wojewódzkimi, że w ramach współpracy, szpital będzie priorytetowo przyjmował pacjentów z schorzeniami wewnętrznymi, aby odciążyć inne placówki.

W miarę trwających remontów w budynku polikliniki przy ul. Szylinga, aż do 1961 roku, zwiększało się i unowocześniało jego wyposażenie, w tym kuchnię oraz kotłownię. Nowe laboratoria i pracownie radiologiczne budziły wiele nadziei na wyższą jakość usług. Przeniesiono także aptekę oraz laboratoria z Grunwaldzkiej, co przyczyniło się [do centralizacji procesu obsługi – pacjentów], a także stworzyło oddzielne ambulatoria dla różnych specjalizacji.

W latach następnych, szpital zyskiwał coraz więcej nowoczesnych urządzeń, w tym aparat rentgenowski oraz ekg, co pozwoliło na lepsze diagnozowanie pacjentów. Charakteryzował się również większą liczbą łóżek, które były potrzebne w obliczu rosnącego zapotrzebowania na świadczenia medyczne.

Mimo licznych wyzwań związanych z ciągłymi remontami, szpital stawał się istotnym punktem oparcia w systemie zdrowia miasta oraz regionu, oferując pomoc zarówno ludności cywilnej, jak i wojskowym, co znacząco wpłynęło na poprawę jakości opieki medycznej w t tym czasie.

111 Szpital Wojskowy z Przychodnią

W dniu 15 grudnia 1980 roku, na podstawie rozkazu Szefa Sztabu Śląskiego Okręgu Wojskowego, 111 Wojskowy Szpital Rejonowy został przekształcony w 111 Szpital Wojskowy z Przychodnią. Początkowo nowa jednostka dysponowała etatem wynoszącym 440 łóżek. W tym czasie kontynuowano różnego rodzaju prace remontowe, w tym kończono budowę oddziału laryngologii, po czym przystąpiono do renowacji oddziału neurologii, a także zajmowano się naprawą dachu.

W trakcie dwóch najbliższych lat zrealizowano remonty oddziałów neurologii, chirurgii, fizykoterapii, oddziału obserwacyjno-zakaźnego oraz stomatologii. Udało się również zakończyć naprawy dachu. W tym okresie trwały również prace w budynkach mieszczących się przy ul. Lutyckiej, gdzie zrealizowano remont dachów i elewacji budynków magazynowych. Zainstalowano kabel, które zapewnił zasilanie dla całego kompleksu, a także wymienioną rury centralnego ogrzewania. W międzyczasie, przy ul. Ułańskiej zrobiono drogi asfaltowe oraz utworzono płytę składową dla opału.

Od 1983 do 1984 roku w obiekcie głównym trwały prace remontowe przy oddziałach: okulistycznym, urazowo-ortopedycznym, urologicznym, wewnętrznym II oraz ginekologii. Zmodernizowano również przestrzenie administracyjne, aptekę szpitalną, klatki schodowe. Dodatkowo w kotłowni zamontowano osiem nowych kotłów Eca 4, a także zakupiono cztery dźwigi osobowe, które miały być zamontowane w kolejnym roku. W międzyczasie, w podwórzu budynku WAKu, zrealizowano betonową płytę, kontynuując także remont internatu. W magazynach przy Lutyckiej utwardzono drogi i plac, które znajdowały się przed garażami, a także wymieniono bramy kolejowe oraz zaczęto naprawę zewnętrznego ogrodzenia. Przy ul. Ułańskiej przeprowadzono również remont dachów wszystkich budynków, którego zakończenie miało miejsce w 1987 roku.

Od roku 1981 laboratorium szpitalne rozpoczęło działalność w trybie całodobowym, a w 1985 roku powstała pracownia koagulologii. Ponadto pracownie biochemiczna i wirusologiczna wzbogacono w aparaty do oznaczania markerów nowotworowych oraz markerów wirusowego zakażenia wzw typu B.

Rok 1983 był ważny, gdyż oddział laryngologiczny przekształcono w oddział otolaryngologiczny z pododdziałem chirurgii szczękowej. Z kolei w 1986 roku, w głównym budynku otwarto nową przychodnię stomatologiczną, która składała się z pięciu gabinetów stomatologii zachowawczej, dwóch ortodontycznych, trzech protetycznych, gabinetu chirurgii stomatologicznej wraz z salą zabiegową oraz pracowni technicznej i sterylizatorni.

Rok 1985 przyniósł pewne opóźnienia w pracach remontowych z powodu problemów finansowych. Z czterech zakupionych dźwigów towarowo-osobowych zamontowano tylko dwa, a pozostałe instalacje miały miejsce w 1986 roku. Szpitalowi przydzielono także budynek po przedszkolu, znajdujący się przy kościele garnizonowym, na ul. Szamarzewskiego. Rok 1986 to wymiana instalacji centralnego ogrzewania w internacie pielęgniarek przy ulicy Dojazd.

W 1987 roku zakończono remont oczyszczalni ścieków oraz części sieci c.o. w magazynach przy ul. Lutyckiej, a także kontynuowano prace w internacie. Prowadzono także roboty w kotłowni budynku przy Grunwaldzkiej. Dwa lata później, w 1988 roku, zakończono remont budynku przy ul. Szylinga, gdzie przeniesiono wszystkie poradnie przyszpitalne oraz drugą pracownię radiologiczną.

Rok 1989 przyniósł nowe zmiany, gdyż w budynku na Szylinga powstała poradnia laryngologiczna z salą zabiegową i audiometryczną. Co więcej, na oddziale neurologii zainicjowano działanie poradni do walki z bólem, a w poliklinice stworzono pracownię EEG, wykonującą badania dla wspomnianych poradni. W 1988 roku prowadzone były prace przy elewacji budynku głównego, gdzie wymieniano zachwycone piony wodno-kanalizacyjne oraz naprawiano dach.

W 1990 roku zakres remontów objął dach głównego budynku, poradnię stomatologiczną, a także szereg oddziałów, takich jak oddział ginekologiczny, chirurgiczny urazowo-ortopedyczny, a także stację krwiodawstwa. Wymieniono także kotły w kotłowni oraz przy ul. Lutyckiej i Ułańskiej prowadzono prace związane z dachami obiektów. Budżet 1998 roku w wykazie wykazał 350 wykorzystywanych łóżek oraz pokazywał, że w latach dziewięćdziesiątych maksymalne obłożenie wahało się od 226 do 324 pacjentów.

Na koniec, w 1999 roku szpital miał organizacyjnie następujące oddziały: chirurgiczny z pododdziałem oparzeniowym, oddział wewnętrzny z pododdziałami kardiologicznym i gastrologicznym, a także oddział ginekologiczny, urazowo-ortopedyczny oraz inne.

Specjalistyczny Szpital Kliniczny

W 2011 roku, w wyniku dalszej redukcji i reorganizacji wojskowych struktur zdrowotnych, zdecydowano o przekazaniu 111 Szpitala Wojskowego z Przychodnią SPZOZ w ręce cywilne. O przejęcie tej placówki ubiegało się kilka instytucji, w tym Urząd Marszałkowski województwa wielkopolskiego oraz Uniwersytet Medyczny w Poznaniu. Ostatecznie, wybór padł na ofertę Uniwersytetu, co miało kluczowe znaczenie dla przyszłości tej placówki zdrowotnej.

W ramach przygotowań do przekazania szpitala, w czerwcu 2011 roku, Ministerstwo Obrony Narodowej zrealizowało podział 111 Szpitala Wojskowego z Przychodnią. W ten sposób powstał 111 Szpital Wojskowy SPZOZ, obejmujący budynek przy ul. Grunwaldzkiej oraz magazyny przy ul. Dojazd (wcześniejszy adres to ul. Lutycka). Pozostałe mienie zostało włączone do Wojskowej Specjalistycznej Przychodni Lekarskiej SPZOZ, co miało na celu ułatwienie zarządzania i organizacji służby zdrowia w regionie.

Ostatecznie, 111 Szpital Wojskowy zakończył swoją działalność 2 stycznia 2012 roku, kiedy to doszło do fuzji tej jednostki z Centrum Stomatologii Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego. W wyniku tej integracji powstał nowy szpital kliniczny, który otrzymał nazwę Specjalistyczny Szpital Kliniczny Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu.

W dniu zakończenia funkcjonowania 111 Szpitala Wojskowego, w jego strukturach istniały różne oddziały, w tym:

• oddział urologii,
• oddział dermatologii,
• oddział neurologii (podzielony na dwa oddziały „A” i „B”),
• oddział gastrologii,
• oddział kardiologii z pododdziałem pulmonologii oraz salą intensywnej opieki kardiologicznej,
• oddział okulistyki,
• oddział laryngologii z pododdziałem chirurgii szczękowej,
• oddział chirurgii urazowej i ortopedii,
• oddział chorób wewnętrznych z pododdziałem diabetologii oraz salą intensywnej terapii,
• oddział chirurgii ogólnej i onkologicznej,
• oddział anestezjologii i intensywnej terapii,
• oddział ratunkowy.

Połączenie ze Szpitalem Klinicznym im. Heliodora Święcickiego

W wyniku niekorzystnych wyników finansowych, na początku 2013 roku doszło do połączenia z Szpitalem Klinicznym im. Heliodora Święcickiego. Zmiany te są reakcją na wskazania dotyczące budowy Centralnego Zintegrowanego Szpitala Klinicznego oraz na problemy związane z złym stanem technicznym budynku. W planach przewiduje się przeniesienie wszystkich oddziałów zlokalizowanych przy ul. Grunwaldzkiej 16/18 (a także z budynku Szpitala Klinicznego Przemienienia Pańskiego przy ul. Długiej 1/2) do nowego obiektu, co ma być zrealizowane do 2025 roku. Po tym okresie przewiduje się zakończenie działalności dotychczasowego obiektu.

---

Oceń: Szpital przy ul. Grunwaldzkiej w Poznaniu

---