Antoni Krzyżanowski

---

Wykształcenie

Antoni Krzyżanowski to postać, która swoją edukację rozpoczęła w gimnazjum w Poznaniu, gdzie zdobył solidne podstawy wiedzy. Następnie, w celu kontynuacji nauki, udał się na Berlinską Akademię Budownictwa, gdzie wykazał się znakomitymi postępami, co zaowocowało przyznaniem mu nagrody. Niestety, z różnych, dotąd nieznanych przyczyn, nie zdołał ukończyć studiów.

Po zakończeniu nauki w Berlinie, Krzyżanowski przeniósł się do Kórnika, gdzie rozpoczął naukę w zakresie miernictwa. W latach 1835, podczas powstania listopadowego, pełnił odpowiedzialną rolę, kierując produkcją oraz naprawą broni w Warszawie i w Modlinie. Jego zaangażowanie w te działania miało duże znaczenie w kontekście historycznym tego okresu.

Po upadku powstania listopadowego Krzyżanowski kontynuował kształcenie się w zakresie ciesielstwa w Poznaniu, co zwieńczył egzaminem na mistrza w 1835 roku. Jego ambicje edukacyjne nie kończyły się na Polsce. Podczas dwuletniej podróży po Europie miał okazję spotykać się z wieloma wiodącymi budowniczymi i projektantami, w tym z Franciszkiem Lancim, a także pracował w cesarskim biurze budowy mostów w Wiedniu. Jego podróże obejmowały Lombardię, Szwajcarię, Niemcy oraz Holandię, co niewątpliwie wzbogaciło jego doświadczenie zawodowe i twórcze.

Budowle

Po powrocie do Poznania, Antoni Krzyżanowski nawiązał współpracę z Ernstem Steudenerem oraz Augustem Sollerem, co zaowocowało wieloma istotnymi projektami w zakresie ciesielstwa. Przykładowe inwestycje, które zrealizował, to:

• dom dla dyrektora Zakładu Psychiatrycznego w Owińskach,
• siedziba Ziemstwa Kredytowego,
• kościół św. Piotra.

W trakcie współpracy z Ernstem Steudenerem, Krzyżanowski nadzorował również budowę Hotelu Bazar w Poznaniu, co przyczyniło się do rozwoju lokalnej architektury. Jego umiejętności doceniane były także przez zleceniodawców, którzy powierzyli mu realizację licznych projektów, w tym:

• dworu w Pakosławiu (zlecenie od Emilii Sczanieckiej),
• dworu w Posadowie (zlecenie od Antoniego Łąckiego),
• Hotelu Francuskiego (1857–1858),
• kamienicy przy placu Wiosny Ludów,
• odbudowy kościoła oraz budowy klasztoru we Wronkach.

Był także aktywnie zaangażowany w prace komisji budowlanych, takich jak Komisja Wykonawcza (Towarzystwo Akcyjne do Budowy Teatru Polskiego) powołana w 1871 roku oraz Komisja Budowlana, której zadaniem było stworzenie gmachu biblioteki i muzeum Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk. W obrębie jego osiągnięć, Ligia Wilkowa, historyk sztuki, zwraca uwagę na wykonanie płyt epitafijnych arcybiskupa Teofila Wolickiego oraz ks. Jana Korytowskiego w poznańskiej katedrze.

Dodatkowo, Krzyżanowski stworzył również kolumnę z orłem dla fontanny znajdującej się w Zielonych Ogródkach, a także zaprojektował płytę pamiątkową upamiętniającą Odsiecz Wiedeńską, umieszczoną na gmachu PTPN.

Zakład

Antoni Krzyżanowski był żywym przykładem przedsiębiorczości w dziedzinie produkcji elementów dekoracyjnych, zarówno dla fasad, jak i wnętrz budynków. Jego działalność skupiała się na Małych Garbarach, gdzie prowadził odlewnię oraz zajmował się wytwarzaniem różnorodnych materiałów instalacyjnych, takich jak rury wodociągowe i gazowe. Dodatkowo, posiadał zakład przy ul. Piaskowej, który specjalizował się w produkcji pieców wapiennych.

Wśród licznych osiągnięć Krzyżanowskiego, warto podkreślić jego wkład w realizację płyt epitafijnych dla arcybiskupa Teofila Wolickiego oraz ks. Jana Korytowskiego, umieszczonych w katedrze poznańskiej. Jego talent nie ograniczał się jednak tylko do funerarnych dzieł; zaprojektował również kolumnę z orłem, która zdobiła fontannę w Zielonych Ogródkach.

Dodatkowo, przy ul. Garbary wzniósł Kantor Krzyżanowskiego, będący świadectwem jego przedsiębiorczej wizji. W zakładzie Krzyżanowskiego stworzono także obelisk z piaskowca, upamiętniający wielkiego polskiego poetę Jana Kochanowskiego, który w 1889 roku z dumą stanął na Ostrowie Tumskim.

Praca społeczna

Antoni Krzyżanowski, jako działacz społeczny, miał kluczowy wpływ na rozwój różnych inicjatyw lokalnych. Był zaangażowany w organizację takich instytucji jak Dom Przemysłowy, Bank Włościański, Towarzystwo Pożyczkowe oraz Bank Ziemski, którego działalność rozpoczęła się w 1886 roku. Trzykrotnie pełnił funkcję prezesa Towarzystwa Przemysłowego, co świadczy o jego dużym zaangażowaniu i zaufaniu, jakim go obdarzano.

Krzyżanowski był również członkiem Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, gdzie aktywnie uczestniczył w pracach wydziałów przyrodniczego i technicznego. Był inicjatorem powołania do życia Towarzystwa Pożyczkowego oraz brał udział w zakładaniu istotnych instytucji, w tym Domu Przemysłowego, Banku Włościańskiego i Banku Ziemskiego.

W zakresie edukacji, Krzyżanowski był pionierem w zachęcaniu Polaków do podejmowania studiów na akademiach budowlanych. Organizował również szkolnictwo zawodowe oraz był głównym inicjatorem tworzenia krajowych zakładów wytwórczych.

Również w zakresie bezpieczeństwa społeczności lokalnej miał znaczący wkład. W 1845 roku współtworzył i pełnił rolę skarbnika pierwszej w Poznaniu ochotniczej straży pożarnej, znanej jako Ochotnicze Towarzystwo Ratunkowe. W latach 1861–1872 brał udział w działaniach związanych ze strażą zawodową, która funkcjonowała jako Towarzystwo Ratunkowe.

Od momentu powstania Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, Krzyżanowski był aktywnym członkiem, który prowadził wykłady oraz wspierał organizację różnorodnych akcji społecznych i wydarzeń naukowych. Jego zaangażowanie przyczyniło się do rozwoju oświaty polskiej w Poznaniu, szczególnie w zakresie kształcenia młodzieży rzemieślniczej w wieczorowej szkole prowadzonej przez Towarzystwo Przemysłowe oraz do współzainicjowania Towarzystwa Czytelń Ludowych w 1880 roku.

Życie prywatne

11 kwietnia 1837 roku, Antoni Krzyżanowski zawarł związek małżeński z Marianną Weroniką z Ciszewskich, która była siostrzenicą Karola Marcinkowskiego.

W ich rodzinie przyszło na świat pięcioro dzieci: trzy córki oraz trzech synów. Ich najstarsza córka, Kazimiera, zmarła wkrótce po urodzeniu, natomiast Katarzyna wyszła za mąż za inżyniera Napoleona Urbanowskiego, który był powstańcem styczniowym i pracownikiem Zakładów Cegielskiego. Oprócz tego, parze urodziła się także córka Barbara, a także trzech synów: Tadeusz, Stanisław oraz Józef.

W kulturze

Antoni Krzyżanowski cieszy się uznaniem jako jedna z kluczowych postaci w polskiej branży filmowej. Występuje jako bohater w serialu historycznym Najdłuższa wojna nowoczesnej Europy, którego reżyserem jest Jerzy Sztwiertnia. Rolę Krzyżanowskiego w tym dziele odgrywa utalentowany aktor, Stanisław Gawlik, którego występ dodaje głębi postaci.

---

Oceń: Antoni Krzyżanowski

---