Józef Zeyland

---

Życie i dzieło

Józef Zeyland, urodzony jako pogrobowiec w rodzinie, której korzenie mogą sięgać Niderlandów, miał niełatwe początki. Opiekę nad nim sprawował jego starszy brat, ks. Karol Zeyland. To właśnie on, po zakończeniu przez Józefa edukacji w szkołach miejskiej i przygotowawczej, pomógł mu zdobyć fach w stolarstwie. W 1844 roku Zeyland otworzył swój pierwszy zakład stolarski. W 1850 roku wstąpił w związek małżeński z Honoratą Sztyller.

W latach 1855-1858 Józef nabył działkę pod numerem 15 na ul. Za Bramką, gdzie prowadził nie tylko działalność gospodarczą, ale i mieszkał aż do około 1870 roku. Na przełomie lat 1869 i 1870 nabył kolejny teren przy ul. Garbary 49 (dziś 36), zlokalizowany na rogu ul. Wszystkich Świętych, dawniej znanej jako Grobla.

W tym nowym miejscu, w okresie ożywienia gospodarczego po wojnie francusko-pruskiej, powstała Fabryka parowa wyrobów stolarskich, budowlanych i mebli. Pracowało w niej około 80 ludzi, głównie na akord. Zeyland, kierowany poczuciem narodowym, starał się zatrudniać przede wszystkim Polaków. W 1891 roku otworzył nowy sklep przy ul. Berlińskiej oraz specjalistyczny salon trumien przy ul. Wodnej 2. Zmarł w tym samym roku, a społeczność Poznania żegnała go z wielkim smutkiem, doceniając jego wkład w budowę polskiego kapitału w mieście. Pochowano go na Cmentarzu Zasłużonych Wielkopolan.

Po jego odejściu fabryka kontynuowała swoją działalność, jednak zaczęła zmagać się z rosnącą konkurencją na rynku. W 1898 roku zlikwidowano sklep przy ul. Berlińskiej, a w 1903 roku cała firma zakończyła operację. Teren na ul. Wszystkich Świętych sprzedano Perli Ziegel. Należy również zauważyć, że w historii kolejnych rodzinnych firm Zeylandów można odnaleźć nawiązania do nazwy pierwotnej fabryki.

Józef Zeyland aktywnie uczestniczył w życiu społecznym i patriotycznym Poznania. Był jednym z założycieli Banku Przemysłowego i zasiadał w radach nadzorczych takich organizacji jak Towarzystwo Przemysłowe czy Towarzystwo Młodzieży Kupieckiej. Niedługo przed swoją śmiercią ufundował witraż w kościele Przemienienia Pańskiego, który niestety nie zachował się do dzisiaj. Wspomnienia o nim, jako o zasłużonym przemysłowcu, przywołuje m.in. Marceli Motty, podkreślając jego znaczenie w rozwoju miasta.

Nagrody

Meble wytwarzane w fabryce Zeylanda były przede wszystkim skierowane na rynek rodzimy, chociaż zdarzały się również przypadki ich eksportu do różnych krajów, na przykład do Anglii.

Produkty tej marki zyskały uznanie w branży, co potwierdzają liczne przyznane nagrody. Do najbardziej znaczących osiągnięć należy srebrny medal oraz I nagroda państwowa, które zdobyto na wystawie w Dreźnie w 1893 roku.

Dodatkowo, w 1894 roku w Lwowie zdobyto złoty medal na Powszechnej Wystawie Krajowej, a rok później, w 1895 roku, również na Prowincjonalnej Wystawie Przemysłowej w Poznaniu przyznano złoty medal.

Realizacje

Dzieła autorstwa fabryki Zeylanda obejmują szereg wybitnych realizacji, które znacznie wpłynęły na kulturę i architekturę regionu. Wśród nich można wymienić:

• Monumentalną, dwukondygnacyjną bibliotekę pałacu w Rogalinie, która mimo, że oryginał nie zachował się, został starannie odtworzony w latach 2013–2015,
• Elementy wyposażenia wnętrz zamku kórnickiego,
• Wyposażenie Gabinetu Kraszewskiego w siedzibie PTPN,
• Ławki dębowe (pochodzące z 1876 roku) oraz stalle (z 1887 roku) w katedrze poznańskiej,
• Prawdopodobne biurko Hipolita Cegielskiego, które znajduje się w Muzeum HCP,
• Wystrój klatki schodowej w jego własnym domu, położonym przy ul. Garbary 36,
• Patent na stolik nocny z klozetem uzyskany w 1890 roku.

---

Oceń: Józef Zeyland

---