Halszka Osmólska

---

Życiorys

Studia biologiczne rozpoczęła na Wydziale Biologii i Nauk o Ziemi Uniwersytetu Poznańskiego w 1949 roku. W 1952 roku przeniosła się na biologię na Uniwersytecie Warszawskim, który ukończyła w 1955 roku. Tamże obroniła doktorat w 1962 roku. Od 1955 przez wiele lat pracowała w warszawskim Instytucie Paleobiologii PAN, który do 1990 roku nosił nazwę Zakład Paleobiologii PAN. W latach 1983–1988 pełniła funkcję dyrektorki tej instytucji.

Początki jej kariery naukowej były związane z badaniem trylobitów górnego dewonu i dolnego karbonu, sięgającymi regionu świętokrzyskiego, jak również innych obszarów Europy oraz Azji. W okresie od 1965 do 1970 roku była aktywną uczestniczką serii ekspedycji organizowanych w ramach Polsko-Mongolskiej Ekspedycji Paleontologicznej, które w dawniejszych warunkach pustynnych Gobi dokonały odkryć wielu nowych gatunków dinozaurów oraz prymitywnych ssaków z późnej kredy. Badając znalezione skamieniałości w Mongolii, przyczyniła się do ustalenia wielu nowych gatunków dinozaurów (szczegóły można znaleźć w liście na końcu hasła).

Do jej kluczowych osiągnięć należy wyjaśnienie licznych problemów związanych z budową i taksonomią dinozaurów kaczodziobych oraz owiraptorów. Odkryła także pierwsze azjatyckie dinozaury grubogłowe oraz pionierskie na świecie krokodyle kredowe. Większość jej prac na temat mongolskich dinozaurów powstała we współpracy z Teresą Maryańską, co zaowocowało znaczącymi publikacjami.

Była również jednym z redaktorów i autorów wszechstronnej monografii dotyczącej dinozaurów, która została wydana w USA w 1990 i ponownie w 2004 roku, stając się jedną z najczęściej cytowanych prac w tej dziedzinie. Jej wkład w badania paleontologiczne oraz działalność naukowa została doceniona, co potwierdza odznaczenie Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, przyznanym w 2003 roku.

Ustanowione przez H. Osmólską taksony dinozaurów

Halszka Osmólska przyczyniła się do rozwoju badań nad dinozaurami, ustanawiając szereg ważnych taksonów w swojej dziedzinie. Do najbardziej znaczących z nich możemy zaliczyć:

• Elmisaurus (i Elmisauridae), opisany w 1981 roku,
• Hulsanpes, z 1982 roku,
• Borogovia, który został wprowadzony w 1987 roku,
• Bagaraatan, opisany w 1996 roku,
• Maryańska, Homalocephale, Prenocephale, Tylocephale (i Pachycephalosauria) z 1974 roku,
• Bagaceratops, wprowadzony w 1975 roku,
• Barsboldia, z 1981 roku,
• Maryańska oraz Altangerel Perle, z Goyocephale, opisanym w 1982 roku,
• Deinocheirus, którego badania rozpoczęto w 1967 roku we współpracy z Ewą Roniewicz,
• Gallimimus, opisany w 1972 roku we współpracy z Roniewicz i Rinchen Barsbold,
• Tochisaurus, z 1991 roku, opracowany razem z Kurzanovem,
• Nomingia, wprowadzona w 2000 roku, powstała z udziałem kilku współautorów.

Prace H. Osmólskiej w znaczny sposób wpłynęły na rozwój paleontologii i nasze zrozumienie dinozaurów.

Eponimia

Na wyraz uznania dla Halszki Osmólskiej, wprowadzono kilka nazw związanych z jej osiągnięciami. Rodzaj wczesnotriasowego archozauromorfa został określony jako Osmolskina, a także stworzono nowy rodzaj dromeozauryda noszący nazwę Halszkaraptor. Dodatkowo, nadano miano jej imienia różnym gatunkom, w tym owiraptorowi Citipati osmolskae, dromeozaurydowi Velociraptor osmolskae, a także zajęczakowi z pliocenu Polski, Prolagus osmolskae.

Wybrane publikacje

Oto zestawienie wybranych publikacji, których autorką jest Halszka Osmólska, znana polska paleontolog. Lista obejmuje zarówno prace indywidualne, jak i współautorstwa z innymi badaczami. Każdy z wymienionych tytułów przyczynia się do naszego zrozumienia dinozaurów oraz ich ewolucji w różnych epokach geologicznych.

• H. Osmólska i E. Roniewicz (1970). Deinocheiridae, nowa rodzina teropodowych dinozaurów. Palaeontologica Polonica 21:5–19,
• H. Osmólska, E. Roniewicz i R. Barsbold (1972). Nowy dinozaur, Gallimimus bullatus n. gen., n. sp. (Ornithomimidae) z górnej kredy Mongolii. Palaeontologia Polonica 27:103–143,
• H. Osmólska (1972). Wstępna notatka o krokodylku z górnej kredy Mongolii. Palaeontologia Polonica 27:43–47,
• T. Maryańska i H. Osmólska (1974). Pachycephalosauria, nowa podrzędność dinozaurów ornitopodów. Palaeontologia Polonica 30:45–102,
• T. Maryańska i H. Osmólska (1975). Protoceratopsidae (Dinosauria) Azji. Palaeontologica Polonica 33:133–181,
• H. Osmólska (1976). Nowe spojrzenie na anatomię czaszki i pozycję systematyczną Oviraptora. Nature 262:683–684,
• H. Osmólska (1981). Kościotwórcze tarsometatarsy u dinozaurów teropodowych i ich znaczenie dla problemu pochodzenia ptaków. Palaeontologica Polonica 42:79–95,
• T. Maryańska i H. Osmólska (1981). Pierwszy lambeozaur z formacji Nemegt, górna kreda, Mongolia. Acta Palaeontologica Polonica 26(3–1):243–255,
• T. Maryańska i H. Osmólska (1981). Anatomia czaszkowa Saurolophusa angustirostris z komentarzami na temat azjatyckich Hadrosauridae (Dinosauria). Palaeontologia Polonica 42:5–24,
• H. Osmólska (1982). Hulsanpes perlei n.g. n.sp. (Deinonychosauria, Saurischia, Dinosauria) z górnej kredy formacji Barun Goyot w Mongolii. Neues Jahrbuch für Geologie und Paläontologie Monatshefte 1982(7):440–448,
• A. Perle, T. Maryańska i H. Osmólska (1982). Goyocephale lattimorei gen. et sp. n., nowy dinozaur pachycefalozaurowy (Ornithischia, Dinosauria) z górnej kredy Mongolii. Acta Palaeontologica Polonica 27(1–4):115–127,
• T. Maryańska i H. Osmólska (1984). Anatomia postcraniczna Saurolophusa angustirostris z komentarzami na temat innych hadrozaurów. Palaeontologia Polonica 46:119–141,
• T. Maryańska i H. Osmólska (1985). O filogenezie ornitopodów. Acta Palaeontologica Polonica 30(3–4):137–149,
• H. Osmólska (1987). Borogovia gracilicrus gen. et sp. n., nowy dinozaur troodontydowy z późnej kredy Mongolii. Acta Palaeontologica Polonica 32(1–2):133–150,
• R. Barsbold, H. Osmólska i S.M. Kurzanov (1987). Nowy troodontyd (Dinosauria, Theropoda) z wczesnej kredy Mongolii. Acta Palaeontologica Polonica 32(1–2):121–132,
• S. M. Kurzanov i H. Osmólska (1991). Tochisaurus nemegtensis gen. et sp. n., nowy dinozaur troodontydowy (Dinosauria, Theropoda) z Mongolii. Acta Palaeontologica Polonica 36(1):69–76,
• H. Osmólska (1996). Nietypowy dinozaur teropodowy z późnej kredy formacji Nemegt w Mongolii. Acta Palaeontologica Polonica 41(1):1-38,
• R. Barsbold i H. Osmólska (1999). Czaszka Velociraptora (Theropoda) z późnej kredy Mongolii. Acta Palaeontologica Polonica 44(2):189-219,
• R. Barsbold, H. Osmólska, M. Watabe, P.J. Currie i K. Tsogtbaatar (2000). Nowy oviraptorozaur (Dinosauria, Theropoda) z Mongolii: pierwszy dinozaur z pygostylem. Acta Palaeontologica Polonica 45(2):97–106,
• T. Maryańska, H. Osmólska i M. Wolsan (2002). Avialan status dla Oviraptorosauria. Acta Palaeontologica Polonica 47(1):97–116,
• H. Osmólska, P.J. Currie i R. Barsbold (2004). Oviraptorosauria. W: D.B. Weishampel, P. Dodson i H. Osmólska (red.), The Dinosauria (drugie wydanie). University of California Press, Berkeley 165–183.

Każda z tych prac wnosi istotne informacje na temat ewolucji dinozaurów i ich różnorodności, a także podkreśla wkład Halszki Osmólskiej w badania paleontologiczne, szczególnie w kontekście dinozaurów z Mongolii.

---

Oceń: Halszka Osmólska

---