Brama Poznania ICHOT

---

Geneza

Geneza nowego ośrodka turystycznego w Poznaniu, który miał za zadanie aktywizować ruch turystyczny i rozwijać inicjatywy kulturalne na Śródce, ma swoje korzenie w działaniach podejmowanych od początku XXI wieku. Te starania były częścią szerszego planu rewitalizacji zniszczonych obszarów centrum Poznania, zgodnie z zaleceniami przedstawionymi w Planie Rozwoju Miasta Poznania na lata 2005 – 2010. W ramach tych prac skupiono się również na stworzeniu Traktu Królewsko-Cesarskiego, który miał na celu wyeksponowanie walorów turystyczno-kulturowych miasta.

W procesie rewitalizacji Śródki dążono do jej popularyzacji, w dużej mierze poprzez przybliżenie historii tej części Poznania. Warto dodać, że koncepcja Interaktywnego Centrum Historii Ostrowa Tumskiego została zdefiniowana w dokumentach strategicznych miasta. W 2010 roku oraz w jej aktualizacji w 2013 roku w ramach Strategii Rozwoju Miasta Poznania do 2030 roku, program ten zaplanował działania, które miały na celu zwiększenie roli Poznania jako ośrodka turystyki kulturowej i rekreacyjnej. Zwiększenie atrakcyjności Ostrowa Tumskiego oraz Śródki stało się kluczowym elementem tych założeń.

Realizacja tego ambitnego projektu wymagała znaczącego wsparcia finansowego. Uzyskano dofinansowanie z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, które było częścią Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka 2007 – 2013, w Priorytecie 6.4, który dotyczących inwestycji w produkty turystyczne o znaczeniu ponadregionalnym. Projekt ten był realizowany w ramach przygotowań do Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej 2012, co dodatkowo podkreśla jego znaczenie w kontekście turystyki w Poznaniu.

Budowa

Na początku marca 2009 roku wystartował międzynarodowy konkurs, mający na celu stworzenie projektu urbanistyczno-architektonicznego oraz koncepcji ekspozycji planowanego Interaktywnego Centrum Historii Ostrowa Tumskiego. W tej inicjatywie wzięło udział 52 pracowni, a na konkurs zgłoszono 25 różnych projektów.

Wyniki konkursu ogłoszono 6 lipca 2009 roku, a pierwsza nagroda trafiła do pracowni AD ARTIS, której liderami byli Emerla, Jagiełłowicz oraz Wojda, z Krakowa. Ich projekt został zatwierdzony do realizacji.

29 stycznia 2010 roku odbył się kolejny międzynarodowy konkurs, tym razem dotyczący projektu głównej ekspozycji Centrum. Z 12 zgłoszonych prac, do dalszej oceny wybrano 4 propozycje. Jury jednogłośnie uznało, że najlepsza jest koncepcja przedstawiona przez belgijską firmę Tempora, która również została skierowana do realizacji jako część wcześniej zatwierdzonego projektu architektonicznego.

Inwestorem przedsięwzięcia, w imieniu miasta Poznań, została spółka Infrastruktura Euro 2012, a rolę inżyniera projektu oraz inwestora zastępczego pełniła firma Tebodin.

W lutym 2011 roku plac budowy został przekazany spółce Energopol Szczecin, która odpowiadała za pierwszy etap budowy Centrum. Głównym wykonawcą został podmiot Hydrobudowa Polska, współpracujący w konsorcjum z innymi firmami.

Jednakże, jesienią i zimą 2011 roku napotkano liczne trudności techniczne, co skutkowało przesunięciem terminu otwarcia Centrum na czas po zakończeniu Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej Euro 2012.

Po upadku spółki Hydrobudowa Polska w 2012 roku, rolę lidera budowy przejęła firma AKBud, która wcześniej była częścią konsorcjum budującego ICHOT.

Wiosną 2013 roku przeprowadzono kolejny przetarg, w wyniku którego nowym głównym wykonawcą, odpowiedzialnym za dokończenie opóźnionej budowy Centrum, zostało przedsiębiorstwo Agrobex.

Ostatecznie, prace budowlane oraz montaże ekspozycji zostały zakończone w 2014 roku. Kompleks budynków Bramy Poznania, mieszczący Interaktywne Centrum Historii Ostrowa Tumskiego, został przekazany użytkownikowi, którym zostało Centrum Turystyki Kulturowej TRAKT (obecnie znane jako Poznańskie Centrum Dziedzictwa) 1 maja 2014 roku.

Nazwa

Na etapie wstępnych prac związanych z tworzeniem koncepcji, jak również podczas przygotowywania planów oraz projektów budowlanych, nowa instytucja przybrała nazwę Interaktywne Centrum Historii Ostrowa Tumskiego. Ta nazwa była nierozerwalnie związana z koniecznością przygotowania dokumentacji potrzebnej do zgłoszenia do Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka 2007-2013. W momencie składania aplikacji do programu, nazwa została rozszerzona do formy: Interaktywne Centrum Historii Ostrowa Tumskiego w Poznaniu – kolebka państwowości i chrześcijaństwa w Polsce. Taka forma była niekiedy stosowana również przez inwestora budowy.

W codziennym użyciu, zarówno w mowie potocznej, jak i w lokalnych mediach, funkcjonował również stworzony na potrzeby skrótowiec ICHOT, powstały z pełnej nazwy. Jednakże, pełna nomenklatura była krytykowana w lokalnej debacie publicznej za swoją długość, a skrót budził wątpliwości, gdyż był postrzegany jako niezrozumiały oraz wywołujący niewłaściwe skojarzenia.

W 2013 roku, na kilka miesięcy przed otwarciem Centrum, zapadła decyzja o wprowadzeniu zmiany w nazwie nowej placówki na Brama Poznania. Równocześnie postanowiono zachować dotychczasową formę Interaktywne Centrum Historii Ostrowa Tumskiego. Zmiana miała na celu uczynienie tytułu instytucji bardziej przystępnym oraz zrozumiałym dla szerokiej publiczności.

Instytucja odpowiedzialna za działalność obiektu, Poznańskie Centrum Dziedzictwa (które do 2020 roku funkcjonowało pod nazwą Centrum Turystyki Kulturowej TRAKT), w komunikacji publicznej posługuje się zazwyczaj zsyntetyzowaną formą Brama Poznania ICHOT, bądź jej pełniejszym wariantem: Brama Poznania – Interaktywne Centrum Historii Ostrowa Tumskiego.

Architektura

Brama Poznania ICHOT to wyjątkowy kompleks architektoniczny, który jest zlokalizowany po obu stronach rzeki Cybiny. Obejmuje on zarówno nowoczesne budynki, jak i elementy infrastruktury, które są wspierające dla lokalnej społeczności oraz turystów, do których należy parking i tereny zielone. Centralnym punktem tej przestrzeni są dwa główne obiekty: nowoczesny gmach zlokalizowany na Śródce, na prawym brzegu rzeki, oraz zabytkowy budynek zachodniego przyczółka dawnej fortecznej Śluzy Katedralnej, znajdujący się na Ostrowie Tumskim, na lewym brzegu Cybiny.

Architektami tego innowacyjnego projektu są Arkadiusz Emerla oraz Maciej Wojda z krakowskiej pracowni Ad Artis, natomiast konstrukcję opracował Marcin Matoga. Główny budynek wyróżnia się nowoczesną, minimalistyczną formą. Został on nadwieszony nad brzegiem rzeki, a jego bryła została przecięta przeszkloną szczeliną widokową, która kieruje spojrzenie odwiedzających na katedrę poznańską. Dzięki zastosowaniu wewnętrznych kładek, przestrzeń budynku zyskuje dynamikę i angażuje odwiedzających w sposób umożliwiający lepsze odkrywanie ekspozycji.

Elewacje budynku wykonane są z betonu architektonicznego i charakteryzują się brakiem okien lub jedynie nielicznymi otworami okiennymi. Choć forma gmachu sprawia wrażenie monolitu, jego nadwieszenie nad rzeką oraz wspomniana szczelina nadają mu lekkości. W kontekście urbanistycznym, Brama Poznania kontrastuje z otaczającą ją, historyczną zabudową, a jej surowa estetyka ma na celu podkreślenie wartości zabytków Śródki i Ostrowa Tumskiego. Minimalizm budynku oraz jego prosta forma zwracają uwagę na niezwykłe otoczenie oraz na wystawy znajdujące się wewnątrz.

Jak zauważyło jury konkursowe, budynek wyróżnia się „lapidarną, jednoznaczną i spokojną formą, która w sposób efektywny rozwiązuje złożone wyzwania związane z sąsiedztwem zabudowy Ostrowa Tumskiego, Katedry oraz doliny rzeki Cybiny.” To połączenie nowoczesności z historią sprawia, że obiekt zaznacza swoją obecność w otoczeniu, zapewniając jednocześnie harmonijną współpracę z historycznymi pozostałościami śluzy. Powierzchnia użytkowa głównego budynku wynosi 5116 m², a jego kubatura to 27843 m³.

Drugą część kompleksu stanowi zabytkowy przyczółek, który był częścią niegdyś istniejącej Twierdzy Poznań. Zbudowany w latach 1834-1839, ten dwukondygnacyjny budynek o powierzchni 738 m² jest obecnie wykorzystany jako przestrzeń na wystawy czasowe. Połączenie obu części kompleksu odbywa się przez kładkę o długości 63 metrów, zawieszoną nad wodami Cybiny.

W skład całego założenia wchodzą również inne elementy, takie jak parking dla autokarów, skwer przy ulicy Gdańskiej oraz zagospodarowana przestrzeń wzdłuż brzegu Cybiny, do której prowadzą amfiteatralne schody z głównego budynku.

Ekspozycja

Ekspozycja Bramy Poznania, posiadająca multimedialny charakter, rezygnuje z tradycyjnych eksponatów muzealnych. Funkcjonuje jako centrum interpretacji dziedzictwa, stawiając sobie za cel ułatwienie zwiedzającym nawiązywania kontaktu z bogatym dziedzictwem kulturowym Ostrowa Tumskiego. Wykorzystując różnorodne zmysły – wzrok, słuch oraz dotyk, opowiada o historii poznańskiej wyspy katedralnej, sięgając od czasów kształtowania się polskiej państwowości w okresie wczesnopiastowskiej monarchii aż po współczesność.

W skład wystawy wchodzą cztery przestrzenie tematyczne:

• Gród: narracja dotycząca początku osadnictwa i rozwoju osady na Ostrowie Tumskim,
• Woda: relacja o okolicznościach Chrztu Polski,
• Złoto: historia gospodarcza Ostrowa Tumskiego od XVI do XIX wieku,
• Witraż: wydarzenia z najnowszej historii tego miejsca.

W ramach ekspozycji znajduje się także taras widokowy na dachu Bramy Poznania ICHOT, oferujący wyjątkowy widok na otoczenie.

Warto podkreślić, że ekspozycja została przystosowana do potrzeb osób z niepełnosprawnościami i jest dostępna w kilku językach obcych. Zwiedzanie wspomagane jest przez audioprzewodniki, co znacząco podnosi komfort i jakość odbioru treści.

Całkowita powierzchnia głównej wystawy wynosi 1076 m². Dodatkowo, w celach wystawienniczych wykorzystywane są też pomieszczenia Śluzy Katedralnej, które pełnią rolę przestrzeni dla wystaw czasowych, a także – okazjonalnie – kładka nad rzeką Cybiną.

Działalność

W Bramie Poznania ICHOT odbywa się różnorodna działalność, która koncentruje się na interpretacji dziedzictwa oraz animacji kulturowej. Wykorzystując odpowiednie metody, instytucja ta pełni rolę samorządowej jednostki kultury. Głównym operatorem placówki jest Poznańskie Centrum Dziedzictwa, które do 2020 roku funkcjonowało jako Centrum Turystyki Kulturowej TRAKT.

W ramach swojej działalności, centrum organizuje liczne wydarzenia edukacyjne, skierowane do różnych grup społecznych, w tym przedszkoli, szkół, seniorów, osób z niepełnosprawnościami oraz innych grup, które mogą być zagrożone wykluczeniem. Oprócz tego, prowadzone są szkolenia dedykowane nauczycielom, muzealnikom oraz edukatorom zajmującym się interpretacją dziedzictwa. W Bramie Poznania odbywa się również działalność wydawnicza oraz działania związane z archiwistyką społeczną.

W ramach działalności wystawienniczej, Brama Poznania ICHOT organizuje wystawy temporarne, które zazwyczaj dotyczą przeszłości Poznania i wpływu dziedzictwa na życie współczesne. Oprócz tego, odbywają się wystawy o charakterze artystycznym, prezentujące prace lokalnych artystów związanych z Poznaniem.

Na amfiteatralnie zaaranżowanym nabrzeżu Cybiny, które znajduje się przy głównym budynku, sezonowo prowadzone są różnorodne eventy oparte na lokalnym dziedzictwie przyrodniczym doliny Cybiny oraz Ostrowa Tumskiego. W ramach tych działań realizowany jest m.in. cykl pod nazwą Rzeka Żywa.

Poznańskie Centrum Dziedzictwa aktywnie działa w zakresie turystyki kulturowej, organizując wydarzenia, które mają na celu przybliżenie lokalnego dziedzictwa. Warto zaznaczyć, że Brama Poznania ICHOT stanowi ważny punkt startowy oraz recepcyjny Traktu Królewsko-Cesarskiego w Poznaniu, który prowadzi turystów na szlak odkrywania bogatej historii miasta.

Dodatkowo, Brama Poznania ICHOT, jako siedziba Poznańskiego Centrum Dziedzictwa, pełni rolę centrum organizacyjnego, które wspiera działania związane z innymi markami produktowymi. Należą do nich Trakt Królewsko-Cesarski, Fest Fyrtel, a także różnorodne projekty takie jak Archiwum Społeczne Śródki oraz Poznański Szlak Legend dla Dzieci.

Nagrody i wyróżnienia

Brama Poznania ICHOT zdobyła liczne nagrody i wyróżnienia, które podkreślają jej znaczenie w obszarze turystyki i architektury. Poniżej przedstawiamy zestawienie najważniejszych osiągnięć tej instytucji:

• Otrzymano Nagrodę w ogólnopolskim konkursie Polskiej Organizacji Turystycznej na Najlepszy Produkt Turystyczny w kategorii obiekt turystyczny w październiku 2014 roku,
• Znalazła się w czołowej siódemce nowych Turystycznych Cudów Polski (na 5. miejscu) według konkursu organizowanego przez National Geographic również w październiku 2014 roku,
• Przyznano Nagrodę im. Jana Baptysty Quadro za rok 2013 w październiku 2014 roku,
• Uzyskała nominację do prestiżowej nagrody architektonicznej Mies van der Rohe Award, przyznawanej przez Unię Europejską w październiku 2014 roku,
• Zdobyła pierwszą nagrodę w kategorii Nowy Skarb Polski – nowa atrakcja turystyczna w listopadzie 2014 roku, organizowaną pod patronatem Poznańskiej Organizacji Turystycznej,
• Otrzymała tytuł instytucji Przyjaznej Głuchym w grudniu 2014 roku,
• W marcu 2015 roku Brama Poznania została wyróżniona tytułem Miejsca Przyjaznego Seniorom,
• Wyróżnienie w międzynarodowym konkursie na najlepszy publiczny projekt budowlany, organizowanym przez niemiecką Fundację Lebendige Stadt przyznano w wrześniu 2015 roku,
• Laureatka nagrody w VIII edycji ogólnopolskiego konkursu Polska Pięknieje – 7 Cudów Unijnych Funduszy w kategorii obiekt turystyczny w wrześniu 2015 roku,
• Wyróżnienia w konkursie Generalnego Konserwatora Zabytków za projekt edukacyjny o dziedzictwie kulturowym: I miejsce w kategorii Aktywności plenerowe za projekt Doświadczyć i docenić – cykl wycieczek po Ostrowie Tumskim w Poznaniu, oraz wyróżnienie w kategorii Wystawy i projekty multimedialne za projekt Kino na wyspie. Warsztaty partycypacyjne dla niesłyszących w listopadzie 2015 roku,
• Wyróżnienie przekazane przez Narodowy Instytut Dziedzictwa za wydarzenia w ramach organizacji 23. edycji Europejskich Dni Dziedzictwa w listopadzie 2015 roku,
• Otrzymała Certyfikat Jakości 2016, 2017 i 2018 przyznawany przez portal TripAdvisor,
• Tytuł Dostępnej Miejskiej Instytucji Kultury 2016 od Prezydenta Miasta Poznania oraz Fundacji Inicjatyw Społecznych MILI LUDZIE w grudniu 2016 roku,
• Wyróżnienie od Zastępcy Prezydenta Miasta Poznania i Prezesa Fundacji „Głos dla Życia” za udział w Programie „Poznań PRO Rodzina – Karta Rodziny Dużej” w grudniu 2016 roku,
• Złota Ryczka w konkursie „Poznań dostępny – 2019” w kategorii INNOWACJE za system informacji o dostępności Bramy Poznania.

---

Oceń: Brama Poznania ICHOT

---