Ryszard Kaja

---

Życiorys

Ryszard Kaja, artysta i scenograf, rozpoczął swoją edukację w Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Poznaniu (obecnie Akademia Sztuk Pięknych). W 1984 roku uzyskał dyplom z malarstwa w pracowni doc. Norberta Skupniewicza.

Przełomowym momentem w jego karierze była premiera scenografii do dramatu „Hernani” autorstwa Wiktora Hugo, która miała miejsce w Teatrze Wielkim w Łodzi w 1989 roku. Od tego czasu Kaja pracował tam jako główny scenograf w latach 1999-2000.

W 1994 roku podejmował pracę jako scenograf w Operze i Operetce w Szczecinie, a następnie, w okresie od 1995 do 2000 roku, współpracował jako główny scenograf w Teatrze Wielkim w Poznaniu.

Artysta został uhonorowany Medalem Młodej Sztuki w 1998 roku, co stanowiło ważne uznanie dla jego twórczości. Ostatnie jego ilustracje można znaleźć w miesięczniku „Moda na Zdrowie”, gdzie przygotował serię okładek pod nazwą „Szanuj zdrowie – kochaj życie”, które ukazały się w 2019 roku.

Ryszard Kaja pochodzi z rodziny artystycznej. Jego ojcem był Zbigniew Kaja, znany grafik, scenograf i plakacista, natomiast matka, Stefania Kaja, była utalentowaną ceramiczką i malarką. W życiu osobistym Ryszard był związany z Leszkiem Jamrozikiem, co również miało wpływ na jego twórczość.

Realizacje teatralne

Ryszard Kaja to ceniony twórca scenografii, który stworzył imponującą liczbę ponad 150 realizacji do różnorodnych spektakli teatralnych, baletowych oraz operowych. Jego prace można podziwiać w kraju, jak i za granicą, w takich miejscach jak Francja, Niemcy, Brazylia, Argentyna, Izrael czy Egipt. Wśród jego różnych projektów znajdują się niesamowite widowiska, w tym znane dzieła Giuseppe Verdiego jak Bal maskowy, Ernani, Falstaff i Rigoletto, a także Madame Butterfly autorstwa Giacomo Pucciniego, Carmen Georgesa Bizeta oraz Cyrulik sewilski Gioacchino Rossiniego.

W repertuarze Kaji na pewno warto wspomnieć również o takich dziełach jak Czarodziejski Flet (Wolfgang Amadeus Mozart), Don Pasquale (Gaetano Donizetti), Skrzypek na dachu (Jerry Bock) oraz Tosca (Puccini). Ponadto stworzył oryginalne wizje scenograficzne do znakomitych baletów, w tym Dziadek do orzechów oraz Jezioro łabędzie (muzyka Piotra Czajkowskiego), Giselle (Adolphe Adam), a także dzieła takie jak Skrzypek opętany (Maciej Małecki), Grek Zorba (Mikis Theodorakis) i Makbet (Ennio Morricone).

Kaja wniósł także nieoceniony wkład w teatry dramatyczne, projektując scenografie oraz kostiumy do takich przedstawień jak Sen nocy letniej (William Shakespeare), Dwustronne lustro (Arthur Miller), Droga do Mekki (Athol Fugard) oraz Damy i huzary (Aleksander Fredro). Jego prace można wymieniać niemal bez końca, w tym Szczęśliwe dni (Samuel Beckett) oraz Kubuś i jego pan (Milan Kundera).

Oprócz tego, Kaja zaprojektował kostiumy do spektakli takich jak Borys Godunow (Modest Musorgski) oraz Traviata (Giuseppe Verdi), a także do Matki (Witkacego), Makbeta (Giuseppe Verdi) oraz adaptacje Zbrodni i kary (Fiodor Dostojewski).

W swojej dziedzinie Kaja współpracował z wieloma wybitnymi reżyserami i choreografami, w tym z Markiem Weiss-Grzesińskim, Waldemarem Zawodzińskim oraz Michałem Znanieckim. Jego współpraca obejmowała również takich artystów jak Ewą Wycichowską, Anną Augustynowicz, Zbigniewem Brzozą oraz Jerzym Gruzą. Jego współpraca z Krzysztofem Kolbergerem oraz Ryszardem Karczykowskim również zasługuje na szczególne wyróżnienie.

Za swoje osiągnięcia Kaja był wielokrotnie wyróżniany prestiżową nagrodą Złotej Maski. Jego talenty plastyczne zaowocowały także w powstaniu pilotażowego filmu animowanego Märchenbilder – obrazki z bajek, który stworzono na podstawie dzieł Hrabal, w kooperacji z Markiem Skrobeckim. Film ten zdobył uznanie podczas festiwali, w tym nagrodę za najlepszy polski animowany film autorski w 1998 roku oraz Dyplom Honorowy Złota Kreska na Festiwalu OFAFA w Krakowie.

Malarstwo i rysunek

Artysta specjalizował się w malarstwie olejnym, a także tworzył prace na papierze używając różnorodnych technik mieszanych. Jego twórczość zamknięta była w różnych cyklach, takich jak: Hrabale, Plątwy oraz zapatrzony wspak. Dodatkowo zajmował się monotypiami, które obejmowały cykle: letnie damy, twarze, Morze Czerwone, manekiny, Warnowo oraz vanitas vanitatum.

Rysunki wykonane tuszem stanowią kolejną istotną część jego dorobku, dokumentując liczne podróże artysty. Ze szczególnym naciskiem można wskazać na jego prace z Indonezji, Flores, Altiplano, Pragi, Bangkoku, irańskich portretów oraz Andaman.

Inspiracje dla jego obszernego dorobku artystycznego czerpał z unikatowego postrzegania rzeczywistości, które szczególnie wyrażało się w prozie Bohumila Hrabala. W jego twórczości dominowała forma dziennika, w którym przechowywana była subiektywna prawda o przeszłości.

Artysta rzadko pokazywał swoje prace, z reguły na wystawach, gdzie łączył swoją malarską działalność z projektami teatralnymi. W ten sposób tworzył małe miniatury malarskie, które prezentowane były na wystawach w miastach takich jak Poznań, Gniezno, Nowy Tomyśl, Łódź, Barcelona oraz Berlin.

Grafika użytkowa

Ryszard Kaja był cenionym artystą graficznym, który dostarczył niezliczone ilustracje książkowe oraz projektował programy teatralne, katalogi i, co najważniejsze, plakaty. Wśród jego najbardziej znanych prac można wymienić tytuły takie jak: Matka, Tosca, Viva la Mamma, Orfeusz w piekle, My fair lady, Zbigniew Kaja – pierwsza wystawa pośmiertna, Madamme Butterfly, Nabucco, Cyrulik sewilski, Ondyna, Skrzypek Opętany, Sen nocy letniej, der Konsul i Satyrykon 2007.

Warto zaznaczyć, że plakat zaprojektowany przez Ryszarda Kai do wystawy w Pigasusie, która miała miejsce w lutym 2010 roku, został wyróżniony i znalazł się w gronie 100 najlepszych plakatów z Niemiec, Austrii i Szwajcarii w roku 2010. Jego prace były często odzwierciedleniem polskich tradycji i kultury, a także niezwykłego talentu artystycznego.

Ryszard Kaja był autorem popularnego cyklu Plakat Polska, który koncentrował się na miejscowościach i regionach Polski, prezentując ich wyjątkowe cechy. W 2021 roku Muzeum Plakatu w Wilanowie zorganizowało wyjątkową wystawę zatytułowaną Polska. Ryszard Kaja (1962–2019), która miała na celu oddanie hołdu jego twórczości oraz wpływowi, jaki wywarł na polską grafikę użytkową.

Dekoracje wnętrz

Sporadyczne projekty wnętrz Ryszarda Kaji obejmowały m.in. pasaż wStarym Browarze w Poznaniu. Jego twórczość obejmowała również dekorację lokali oraz prywatnych apartamentów, co świadczy o różnorodności jego talentu.

W trakcie współpracy z Muzeum Narodowym w Poznaniu, artysta przygotował oprawę plastyczną dla wystaw organizowanych przez Joannę Dziubkową. Do najważniejszych z nich zalicza się „VANITAS – Portret na tle sarmackich obyczajów pogrzebowych” oraz „Szlachetne dziedzictwo czy przeklęty spadek – Tradycje sarmackie w sztuce i kulturze”, które zwracają uwagę na bogate dziedzictwo kulturowe i artystyczne.

---

Oceń: Ryszard Kaja

---