Kościół Matki Boskiej Bolesnej w Poznaniu

---

Historia

W roku 1888, z chwilą wstąpienia na tron Wilhelma II, oraz ustąpienia Bismarcka w 1890, nastąpiło pewne odprężenie w relacjach między Niemcami a Kościołem katolickim. W wyniku tych zmian, arcybiskupią diecezję poznańską i gnieźnieńską objął Florian Stablewski. Jego głównym celem w Poznaniu i okolicznych przedmieściach było zaspokojenie rosnących potrzeb duchownych, co przejawiało się w budowie nowych świątyń, gdyż istniejące nie wystarczały dla rozwijającej się aglomeracji.

W 1895 roku na wiecu mieszkańców Świętego Łazarza powstał Komitet Budowy Kościoła, który prowadził ówczesny wikary z parafii św. Marcina. Grunt pod nową świątynię ofiarował Józef Schneider, a pierwszy projekt opracował Stanisław Borecki. Po konsultacji z abp. Stablewskim, projekt został zmieniony przez Maksymiliana Wilczewskiego, który przejął dalsze kierowanie pracami budowlanymi.

Rok 1899 to początek budowy, jednak pierwsze prace dotyczyły głównie czynności przygotowawczych. Uroczyste poświęcenie kamienia węgielnego miało miejsce 22 czerwca 1900 roku, natomiast 29 kwietnia 1901 nastąpił odbiór budynku w stanie surowym. Konsekracja;, której dokonał bp Edward Likowski, odbyła się 15 września 1901. Całkowity koszt budowy wyniósł 301 486 marek, z czego na kościół przeznaczono 205 tysięcy, na probostwo 73 848 marek, a na ogrodzenie 22 620 marek.

1 stycznia 1913 roku parafia św. Marcina, po wydzieleniu, utworzyła nową parafię Matki Boskiej Bolesnej. W tym okresie kościół stał się punktem, w którym skupiały się polskie organizacje, będąc ostoją polskości na Łazarzu.

W 1928 roku przy kościele powstała sztuczna grota Matki Boskiej z Lourdes. Podczas II wojny światowej kościół łazarski, obok kościoła św. Wojciecha, pozostał otwarty dla Polaków. W tych trudnych czasach swoją siedzibę miał tutaj abp Walenty Dymek, zastępujący prymasa Hlonda. Po wojnie kościół pełnił też rolę prymasowskiego, gdy katedra była w gruzach. Jeszcze w 1945 roku kardynał Hlond dokonał w nim nominacji administratorów apostolskich diecezji na terenie Ziem Odzyskanych.

1 kwietnia 1948 roku zmieniono granice parafii, co było związane z budową nowych kościołów. W 1990 roku zakończono przebudowę prezbiterium, a w 2005 roku przeprowadzono renowację wieży.

Opis zewnętrzny i otoczenie kościoła

Neoromańska świątynia, wykonana z cegły, prezentuje się jako trójnawowa bazylika, zbudowana na planie krzyża. Wieża umiejscowiona jest nad głównym wejściem od strony zachodniej, a nad skrzyżowaniem nawy głównej z transeptem znajduje się sygnaturka.Jednym z wyróżniających się elementów architektonicznych jest hełm wieży, wykonany z ażurowej stali, który ma wysokość 11 m i waży 7 ton. Warto podkreślić, że kosztowny projekt został zrealizowany według rysunków M. Wilczewskiego w zakładach HCP. Elewację budynku zdobi fryz arkadkowy oraz lizeny, nadając mu elegancki wygląd.

Na teren kościoła prowadzi reprezentacyjna brama zlokalizowana od ul. Głogowskiej. Na filarach bramy widnieją figury patronów Poznania, wyrzeźbione w czerwonym piaskowcu pińczowskim około 1901 roku. Przedstawiają one Świętego Piotra z kluczami w prawej dłoni oraz Świętego Pawła dzierżącego miecz w lewej.

Obok bramy, na prawo, znajduje się kolumna stworzona z białego piaskowca, na której umieszczona jest figura Niepokalanej Matki Bożej. Rzeźba przedstawia Maryję, która stoi na półkuli ziemskiej, przydepując węża.

Na lewo od bramy, pod ścianą szczytową sąsiedniego budynku, usypany został w latach 80. XX wieku symboliczny grób ks. Jerzego Popiełuszki. Inicjatywa ta wyszła od rolników z okolic Stęszewa, którzy w 1997 roku ufundowali metalowy krzyż z orłem oraz koroną cierniową. W 2005 roku pojawił się pomnik, stworzony przez Wiesława Koronowskiego. Nad wejściem do kamienicy zdobi ścianę oko opatrzności, które znalazło się tam w 1900 roku, wraz z budową samej kamienicy.

Za kościołem można zauważyć Groty Matki Bożej z Lourdes, zbudowane z odłamków skalnych, które są połączone zaprawą cementową i ułożone w półkolu. W centralnym punkcie znajduje się ołtarz, formowany z sześciennych bloków, na którym umieszczono emblemat maryjny. W prawej części groty stoi biała figura Matki Bożej, z kolei poniżej niej klęczy Święta Bernadetta. Z lewej strony umieszczono trzy tablice, a najstarsza z nich, datująca się na 1929 rok, upamiętnia 10-lecie wybuchu powstania wielkopolskiego. Kolejna, ufundowana przez członków Związku Powstania Wielkopolskiego, zawiera nazwiska poległych oraz pomordowanych przez nazistów powstańców z terenu parafii, w tym Franciszka Ratajczaka. Ostatnia tablica, z 1985 roku, dedykowana jest Stanisławowi Taczakowi oraz Józefowi Dowborowi-Muśnickiemu, dowódcom powstania.

Dodatkowo, na terenie kościelnym znajduje się plebania, w której podczas okupacji mieszkał abp Walenty Dymek, oraz Dom Katolicki. Warto także zaznaczyć, że od 1912 roku zaliczany do zabytków Cmentarz Górczyński znajduje się pod opieką parafii. Szczegółowe informacje na jego temat można znaleźć pod linkiem: Cmentarz Górczyński.

_

_

Wnętrze

Wnętrze kościoła zapiera dech w piersiach swoją architekturą i bogatym wystrojem, który wciąga każdego odwiedzającego w atmosferę sakralności. Na samym początku warto zauważyć, że układ wnętrza jest typowy dla dużych świątyń, gdzie wspiera się na trzech nawach, oddzielonych przez dwa rzędy wielobocznych filarów, do których dobudowane są półkolumny. Każdy element architektoniczny, jak łuki arkad międzynawowych, spoczywa na starannie wyrzeźbionych głowicach kostkowych, co razem z gurty, rozdzielającymi przęsła nawy bocznej, tworzy harmonijną całość. Gurty sklepienia nawy głównej wsparte są na pseudokorynckich głowicach, elegancko umieszczonych powyżej bocznych sklepieni.

W przedniej części świątyni znajduje się półkolista absyda, w której ulokowano znakomicie wykonany ołtarz architektoniczny. Po obu stronach prezbiterium, na przedłużeniu naw bocznych, umieszczono dwie zakrystie, do których przylegają niewielkie wieże o okrągłym planie. Nad wejściem od strony zachodniej umieszczono majestatyczną rozetę o średnicy około 2 metrów, wypełnioną witrażem z okresu początku XX wieku, który zachwyca stylem konstrukcyjno-dekoracyjnym. Natomiast witraż w progu od strony południowej został stworzony przez Stanisława Powalisza w 1946 roku, wzbogacony o motywy florystyczne oraz geometryczne.

Warto zwrócić uwagę na kolejne wspaniałe witraże, które znajdują się w kaplicach usytuowanych na zakończeniu ramion transeptu. Te dzieła, wykonane w postmodernistycznym stylu w 1956 roku, wypełniają triforia. Witraże bocznych okien, ozdobione różnorodnymi reliefami, składają się z trzech pól kwadratowych zakończonych półkolem, a okna środkowe mają cztery prostokątne pola, również zwieńczone półkolem. W kaplicy południowej, centralna część witrażu przedstawia cztery kluczowe sceny: chrzest Apostołów, spotkanie Jezusa z Nikodemem, chrzest Kandaki oraz przyjęcie św. Piotra przez Korneliusza, natomiast półkole ukazuje Ducha Świętego w postaci gołębicy, z promieniami emanującymi wokół.

Idąc dalej, w lewym oknie na górze umieszczono wizerunki świętych: Wojciecha, Kunegundy, oraz Jacka, natomiast po prawej stronie Jana Kantego, Jadwigę Królową i Stanisława Biskupa. W kaplicy północnej natomiast znajduje się centralny witraż, który skupia uwagę na scenach Męki Pańskiej, takich jak biczowanie, nałożenie korony cierniowej oraz ukrzyżowanie. Całość kończy półkole z pelikanem, karmiącym własną krwią swoje młode. Lekkie faktury witraży ukazują głęboką symbolikę kościoła, odzwierciedlając wiarę i historię.

Na uwagę zasługuje także ołtarz główny w prezbiterium, który w postaci tryptyku z początku XX wieku bez wątpienia przyciąga wzrok swoją kopią watykańskiej piety Michała Anioła, co czyni go jednym z najlepszych odwzorowań renesansowego dzieła. Warto zaznaczyć, że po bokach ołtarza znajdują się figury św. Jana Ewangelisty oraz św. Marii Magdaleny, zaś mosiężny krucyfiks z 1901 roku dodaje dodatkowego blasku tej przestrzeni. Ołtarz stołowy, wykonany w 1989 roku, jest również ozdobiony kolumnami z piaskowca, które dodają mu elegancji.

–

–

–

W nawie północnej, na wschodniej ścianie, można zobaczyć ołtarz boczny ufundowany przez rodzinę Kayserów, z centralnym przedstawieniem wskrzeszenia św. Łazarza. Na ołtarzu znajdują się rzeźby świętych, a ambona przy filarze północnym dodatkowo ozdabia wnętrze kościoła. Organy z 1905 roku z pewnością przyciągają uwagę odwiedzających, umiejscowione w emporze nad głównym wejściem. Wnętrze dopełniają konfesjonały, krucyfiks oraz wspaniały obraz olejny, malowany przez Piotra Gadzinowskiego, przedstawiający adorację Najświętszego Serca Pana Jezusa. Nie sposób pominąć także realistycznych stacji drogi krzyżowej z lat 1930-1931, które harmonijnie wpisują się w otoczenie.

Na koniec, w zakrystii znajdują się interesujące elementy, w tym dębowa szafa z 1915 roku, która czyni to miejsce jeszcze bardziej unikalnym. Z pewnością Matka Boska Częstochowska jest interesującym elementem, który zwraca uwagę na dzieła sztuki tego miejsca.

---

Oceń: Kościół Matki Boskiej Bolesnej w Poznaniu

---