Alojzy Nowak, urodzony 20 czerwca 1894 roku w Poznaniu, to postać, która pozostaje w pamięci historycznej jako podpułkownik piechoty Wojska Polskiego. Jego życie zakończyło się 24 września 1939 roku pod Łomną, co było tragicznym zakończeniem jego wojskowej kariery.
W czasie swojej służby w armii, odznaczył się nie tylko odwagą, ale także oddaniem dla swojej ojczyzny, co zostało docenione poprzez przyznanie mu Orderu Virtuti Militari, jednego z najwyższych odznaczeń wojskowych w Polsce.
Życiorys
Alojzy Nowak to postać, która przez całe swoje życie podejmowała się różnych wyzwań związanych z wojskowością. W 1914 roku ukończył szkołę średnią w Krotoszynie, po czym w sierpniu tegoż roku, gdy wybuchła I wojna światowa, jego los związany był z 47 pułkiem piechoty im. Króla Bawarii Ludwika III, jako że był obywatelem Cesarstwa Niemieckiego. W 1917 roku, po ukończeniu kursu tzw. aspirantów oficerskich, przydzielono go do 46 pułku piechoty. Jako żołnierz na froncie zachodnim, odniósł lekką ranę. Już w 1918 roku awansował na podporucznika, a w grudniu tego samego roku powrócił do garnizonu we Wrześni z pułkiem.
Po wojnie, Alojzy Nowak zaangażował się w działalność konspiracyjną, wspierając tworzenie powstańczych oddziałów. Z chwilą wybuchu powstania wielkopolskiego, dowodził kompanią batalionu wrzesińskiego. 29 grudnia 1918 jego oddział rozbroił garnizon grenzschutzu w Witkowie, a później odniósł liczne sukcesy, łącznie z bitwą pod Zdziechową oraz zwycięską bitwą o Szubin w nocy z 5/6 lutego. Jego zaangażowanie i umiejętności taktyczne doprowadziły do mianowania go dowódcą 4 pułku strzelców wielkopolskich, który później przekształcono w 58 pułk piechoty wielkopolskiej. 20 sierpnia 1919 dowodzony przez niego batalion zdobył miasto Osipowicze na Białorusi, jednak w trakcie wycofywania się, pułk został otoczony przez siły sowieckie. Po ciężkich starciach, porucznik Nowak był w stanie wyprowadzić swój oddział na bezpieczną odległość.
Kiedy działania na Wschodzie dobiegły końca, Alojzy Nowak został przeniesiony na Górny Śląsk. W styczniu 1921 dołączył do powstańców śląskich, występując pod pseudonimem „Neugebauer”. Zadaniem Nowaka było przedsiębiorstwo związane z tworzeniem i szkoleniem oddziałów powstańczych. Jego pasja oraz poświęcenie szybko przyniosły efekty, gdyż został mianowany inspektorem powiatów oleskiego i lublinieckiego. Z czasem objął dowództwo Grupy Operacyjnej „Północ”. Po zakończeniu walk o Śląsk wrócił do Poznania jako dowódca batalionu. W marcu 1921 przyznano mu Order Virtuti Militari V klasy, a także nazwa powstańczego pociągu pancernego nr 13 przyjęła jego nazwisko.
Po powstaniu, Alojzy Nowak zyskał nowe umiejętności, spędzając rok w Doświadczalnym Centrum Wyszkolenia Armii w Rembertowie. Po zakończeniu kursu powrócił do pełnienia funkcji dowódcy II batalionu w 58 pułku piechoty. 3 maja 1922 zastał zweryfikowany w stopniu kapitana, a już 10 lipca tego samego roku zatwierdzono go na stanowisku dowódcy II batalionu w 60 Pułku Piechoty Wielkopolskiej w Ostrowie Wielkopolskim. Następnie trafił do Oddziału Wyszkolenia Dowództwa Okręgu Korpusu Nr VII w Poznaniu. 18 lutego 1928 mianowany został majorem, a w kwietniu tego samego roku przeniesiony do 5 pułku piechoty Legionów w Wilnie. Tam również ciągle awansował, aż w końcu 18 listopada 1938 objął dowództwo 13 pułku piechoty w Pułtusku, gdzie starał się zadbać o umocnienie przedmościa pułtuskiego przed nadchodzącą wojną.
W kampanii wrześniowej 1939 Nowak walczył jako dowódca 13 pułku piechoty, angażując się w bitwy pod Zaborowem i Borzęcinem oraz w obronę Modlina. Jego życie tragicznie zakończyło się 24 września 1939 roku w czasie walk pod Łomną, w pobliżu wsi Kaliszki. Jego ciała zostały wydobyte z pola bitwy, a pochowano je pod ścianą kościoła w Kazuniu Polskim. W dniu 20 lutego 1952 jego prochy zostały przeniesione do grobu na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie (kwatera B10-7-12).
Ordery i odznaczenia
Wśród wyróżnień Alojzego Nowaka, które odzwierciedlają jego zasługi i oddanie dla kraju, można wymienić:
- Krzyż Złoty Orderu Wojennego Virtuti Militari nr 130 (przyznany pośmiertnie, 29 września 1939),
- Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari nr 2318 (przyznany 19 lutego 1922),
- Krzyż Niepodległości z Mieczami (otrzymany 19 czerwca 1938),
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (przyznany 11 listopada 1937),
- Krzyż Walecznych (otrzymany dwukrotnie),
- Złoty Krzyż Zasługi (przyznany 10 listopada 1928),
- Krzyż na Śląskiej Wstędze Waleczności i Zasługi,
- Wielkopolski Krzyż Powstańczy (przyznany pośmiertnie, 30 lipca 1964),
- Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921,
- Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości.
Te odznaczenia świadczą o jego niezłomnej postawie oraz istotnym wkładzie w walkę o wolność i niepodległość Polski.
Upamiętnienie
W dniu 6 lutego 1985 roku, Rada Miejska Pułtuska podjęła decyzję o zmianie nazwy ulicy Zastodolnej, nadając jej nowe imię — ppłk. Alojzego Nowaka. To ważne wydarzenie miało na celu uhonorowanie zasług tego wojskowego.
Również w Poznaniu, Rada Miasta postanowiła uświetnić pamięć ppłk. Alojzego Nowaka, przyznając jego imię jednej z ulic na osiedlu Powstań Śląskich.
Pozostali ludzie w kategorii "Wojsko i służby mundurowe":
Leszek Szreder | Kazimierz Sporny (pilot) | Zenon Jankowski | Henryk Majewicz | Juliusz Tym | Włodzimierz Sąsiadek | Jerzy Mieloch | Ignacy Roman Wiśniewski | Józef Mańczak | Lothar von Arnauld de la Perière | Tadeusz Karlewicz | Kazimierz Człapka | Józef Starkowski | Kryspian Hille | Witold Pic | Janusz Adamczak | Ignacy Tadeuszczak | Stanisław Milczyński | Piotr Kołodziejczyk | Stefan GórskiOceń: Alojzy Nowak (wojskowy)