Józef Mańczak

Wojsko i służby mundurowe

Józef Mańczak to postać, która zapisała się w historii Polski jako wybitny lotnik wojskowy. Urodził się 19 marca 1896 roku w Poznaniu, a jego życie zakończyło się tragicznie w 1940 roku w Katyniu.

Był kapitanem pilotem Wojska Polskiego, a jego kariery wojskowej towarzyszył udział w kluczowych wydarzeniach, takich jak wojna polsko-bolszewicka oraz kampania wrześniowa 1939 roku. Niestety, Józef Mańczak stał się również ofiarą zbrodni katyńskiej, co podkreśla dramatyzm i tragizm losów wielu polskich patriotów tamtego czasu.

Życiorys

19 marca 1896 roku, w Poznaniu, przyszedł na świat Józef Mańczak. Pochodził z rodziny Stanisława i jako obywatel cesarza Wilhelma II został niebawem powołany do armii niemieckiej, tuż przed rozpoczęciem I wojny światowej. Początkowo trafił do jednostek balonowych, a następnie do szkoły lotniczej w Darmstadt. Jako pilot myśliwski brał udział w walkach zarówno na froncie wschodnim, jak i zachodnim, gdzie miał zaszczyt służyć w tej samej jednostce co znany as niemieckiego lotnictwa, Ernst Udet. Pomimo pomyślnie zdanych egzaminów na stopień oficerski, Józef Mańczak nie uzyskał awansu do pierwszego stopnia, co prawdopodobnie wynikało z jego polskiego pochodzenia oraz patriotycznych poglądów.

Po abdykacji cesarza Wilhelm II, Józef postanowił opuścić niemiecką armię i powrócić do Poznania. Wstąpił do Rady Żołnierskiej i Robotniczej, a wraz z innymi Polakami pracował nad strategiami zdobycia niemieckich koszar oraz innych obiektów wojskowych. Uczestniczył aktywnie w powstaniu wielkopolskim, między innymi przy rozbrajaniu niemieckich oddziałów na poznańskim dworcu kolejowym oraz zdobywaniu koszar. Po tym, jak powstańcy zabezpieczyli niemieckie lotnisko na Ławicy, utworzono na bazie przejętych tam samolotów polską kompanię lotniczą, której Józef Mańczak został dowódcą.

Awansowany na podporucznika, brał udział jako dowódca 14 Eskadry Wywiadowczej w wojnie polsko-bolszewickiej, aż do momentu zawarcia rozejmu. Po reorganizacji eskadry w marcu 1921 roku, kontynuował służbę w 3 Pułku Lotniczym w Poznaniu. W lutym 1921 roku mianowano go na porucznika, a w 1922 na kapitana. Pełnił funkcję dowódcy 13 Eskadry Myśliwskiej w 1924 roku oraz 32 Eskadry Lotniczej w roku 1925. Wielokrotnie przejmował obowiązki dowódcy dywizjonu.

Po zakończeniu działań wojennych, 15 stycznia 1923 roku, Józef poślubił Ewę Greiser, śpiewaczkę operową, która była bliską krewną Arthura Greisera, późniejszego namiestnika Kraju Warty. Ich syn, Andrzej, urodził się w 1929 roku. Według opowieści, matka Andrzeja, Ewa, uważała się za Polkę i odmówiła przyjęcia niemieckiego obywatelstwa, które oferował jej Arthur Greiser podczas okupacji niemieckiej. Możliwe, że małżeństwo miało również córkę.

W okresie między 1930 a 1933 rokiem, Józef Mańczak został przeniesiony do rezerwy z powodu problemów zdrowotnych związanych z sercem. Przez kilka lat prowadził kino „Stylowe” w Poznaniu. W sierpniu 1939 roku, w związku z wybuchem wojny, został ponownie zmobilizowany i przydzielony do Bazy Lotniczej nr 3. 10 września objął dowództwo kompanii lotniskowej tej bazy. Po inwazji ZSRR na Polskę, we wrześniu 1940 roku został wraz z oddziałem rozbrojony i internowany w pobliżu Tarnopola, skąd przewieziono go najpierw do obozu w Ostaszkowie, a później do Kozielska. Wiosną 1940 roku, został tragicznie zamordowany przez funkcjonariuszy NKWD w Katyniu.

Ordery i odznaczenia

Józef Mańczak jest osobą, która może poszczycić się licznymi odznaczeniami i medalami, które stanowią wyraz jego zasług i oddania dla ojczyzny.

  • Krzyż Walecznych (otrzymany dwukrotnie),
  • Medal Niepodległości (przyznany 16 marca 1933 roku),
  • Srebrny Krzyż Zasługi (przyznany 24 grudnia 1928 roku),
  • Krzyż Waleczności Armii gen. Bułak-Bałachowicza,
  • Polowa Odznaka Pilota.

Upamiętnienie

5 października 2007 roku, na mocy decyzji Ministra Obrony Narodowej Aleksandra Szczygły, Józef Mańczak został pośmiertnie awansowany na stopień majora. Informacja o tym awansie została ogłoszona 9 listopada 2007 podczas uroczystości odbywającej się w Warszawie, która nosiła tytuł „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”.

W ramach przedsięwzięcia „Katyń… pamiętamy” oraz „Katyń… Ocalić od zapomnienia”, w 2012 roku w Parku im. Ignacego Paderewskiego w Toronto–Etobicoke zasadzono Dąb Pamięci, który ma na celu upamiętnienie Józefa Mańczaka.

Przypisy

  1. Józef Mańczak [online], wbh.wp.mil.pl [dostęp 18.01.2023 r.]
  2. Decyzja Nr 439/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 05.10.2007 r. w sprawie mianowania oficerów Wojska Polskiego zamordowanych w Katyniu, Charkowie i Twerze na kolejne stopnie oficerskie. Decyzja nie została ogłoszona w Dzienniku Urzędowym MON.
  3. Księgi Cmentarne – wpis 2241.
  4. Lista osób zamordowanych w Katyniu, Charkowie, Twerze i Miednoje mianowanych pośmiertnie na kolejne stopnie. policja.pl. [dostęp 17.04.2019 r.]
  5. Krystyna Sroczyńska: Dęby Pamięci w Parku im. I.Paderewskiego. kpk-toronto.org. [dostęp 18.04.2019 r.]
  6. Kulczyński 2016 ↓, s. 34.
  7. Kulczyński 2016 ↓, s. 36.
  8. M.P. z 1933 r. nr 63, poz. 81 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
  9. M.P. z 1928 r. nr 297, poz. 732 „za wybitne zasługi, położone w powstaniu Wielkopolskiem”.
  10. a b c d e f g h i j k l m Kulczyński 2016 ↓, s. 33.
  11. a b Kulczyński 2016 ↓, s. 33, 36.

Oceń: Józef Mańczak

★★★★★
Średnia ocena:4.76 Liczba ocen:10