Wojciech Skalmowski

Nauka i edukacja

Wojciech Jan Skalmowski, znany również pod różnymi pseudonimami, takimi jak „Maciej Broński”, „M. Broński” oraz „Piotr Meynert”, był wybitną postacią w dziedzinie kultury polskiej. Urodził się 24 czerwca 1933 roku w Poznaniu, a swoje ostatnie dni spędził w Brukseli, gdzie zmarł 18 lipca 2008 roku.

W swojej karierze piastował wiele ról, w tym orientalisty oraz literaturoznawcy, co czyniło go osobą o szerokiej wiedzy oraz zainteresowaniach. Dodatkowo, jego dokonania obejmowały funkcje eseisty, pisarza oraz publicysty, co podkreśla jego wpływ na polską literaturę i krytykę literacką.

Życiorys

Wojciech Skalmowski to postać, której życie obfituje w ważne wydarzenia. Urodził się jako syn lekarzy: Tadeusza Jana Skalmowskiego (1901–1978) oraz Heleny z d. Bieszk (1894–1976). W czasie II wojny światowej jego rodzina przebywała w Sędziszowie w pobliżu Jędrzejowa. Po zakończeniu wojny rozpoczął naukę w gimnazjum i liceum im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu, gdzie zdobył fundamenty swojej wiedzy.

W latach 1951–1956 Skalmowski studiował orientalistykę na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. Jego kariera naukowa nabrała tempa, gdy został stypendystą Uniwersytetu Humboldtów w Berlinie, gdzie w 1960 roku uzyskał tytuł doktora. W późniejszych latach obronił także doktorat na UJ. Jego prace naukowe były cenione, a od 1960 roku pracował w Katedrze Językoznawstwa Ogólnego na Uniwersytecie Jagiellońskim, którym kierował Jerzy Kuryłowicz.

W latach 50. oraz 60. XX wieku Skalmowski publikował artykuły w renomowanych czasopismach naukowych, takich jak „Folia Orientalia” oraz „Przegląd Orientalistyczny”. Był również aktywnym recenzentem książek, pisząc na łamach „Tygodnika Powszechnego” pod pseudonimem „Piotr Meynert”. Jego kariera naukowa nabrała nowego rozmachu, gdy w 1968 roku wyjechał na stypendium do Iranu. Po wydarzeniach Marca 1968, postanowił pozostać na emigracji.

W roku akademickim 1969/1970 był wykładowcą iranistyki na Uniwersytecie Harvarda w Stanach Zjednoczonych. Następnie przeprowadził się na stałe do Belgii. W Katolickim Uniwersytecie w Lowanium prowadził sekcję iranistyki, a także uczył historii i kultury polskiej na slawistyce. Od 1975 do 1998 roku był profesorem zwyczajnym w Departamencie Studiów Orientalistycznych i Slawistycznych.

Mimo wielu lat spędzonych za granicą, Skalmowski pozostał związany z Polską. Mieszkał w Brukseli, a swoje życie osobiste dzielił z żoną Barbarą z d. Broel Plater, z którą ożenił się w 1970 roku.

Twórczość

W latach 1968-2000 Wojciech Skalmowski był aktywnym współpracownikiem paryskiej „Kultury”, gdzie pod różnymi pseudonimami, takimi jak „Piotr Meynert”, „M. Broński” i „Maciej Broński”, publikował liczne recenzje, tłumaczenia literackie oraz eseje. Jego ostatni tekst opublikowany w październiku 2000 roku dotyczył książki Sławomira Mrożka pt. Dziennik powrotu.

W jego twórczości publicystycznej można znaleźć liczne teksty poświęcone wybitnym postaciom polskiej literatury, w tym Cyprianowi Kamilowi Norwidowi, Jarosławowi Iwaszkiewiczowi, Karolowi Irzykowskiemu, Sławomirowi Mrożkowi oraz Teodorowi Parnickiemu. Zainteresowanie Skalmowskiego rozciągało się także na takich autorów, jak Leszek Kołakowski, Piotr Guz oraz Adam Zagajewski. Jego recenzje dotyczyły też Kazimierza Brandysa, Stefana Kisielewskiego, a także wielkich umysłów jak Raymond Aron, Vladimir Nabokov, Nadieżda Mandelsztam, V.S. Naipaul, George Orwell oraz Roger Garaudy.

W latach 1972-1984, Skalmowski współpracował z belgijskim dziennikiem „Der Standaard”, gdzie w cyklu „Standard der Letteren” zamieścił ponad sto recenzji napisanych w języku niderlandzkim oraz flamandzkim. Dodatkowo, tłumaczył także polską literaturę, w tym fragmenty dzieł Witolda Gombrowicza, które ukazały się w 1967 roku na łamach „La Quinzaine Littéraire”. W czasie lat 80. jego prace były publikowane w drugim obiegu wydawniczym w Polsce, w różnorodnych przedrukach prasy oraz w wydawnictwach podziemnych, takich jak Niezależna Oficyna Wydawnicza NOWA oraz pisma „Promieniści”, „Antyk”, „Przegląd Poznański” i „Kultura Niezależna”. Niezależnie od tego, jego teksty ukazywały się w „Le Monde Diplomatique”, „Pulsie” (Londyn) oraz „Tygodniku Powszechnym”. Po 1989 roku jego artykuły były publikowane w takich pismach literackich jak „Teksty Drugie”, „Arkusz” oraz krakowski miesięcznik „Znak”. W 1998 roku przeszedł na emeryturę.

W 2007 roku w Krakowie ukazał się zbiór jego korespondencji ze Sławomirem Mrożkiem z lat 1970-2003. Wojciech Skalmowski jest także autorem około 70 publikacji naukowych dotyczących języków irańskich, literatury perskiej i polskiej oraz ogólnej lingwistyki.

W trakcie swojej kariery otrzymał liczne nagrody i wyróżnienia, w tym Nagrodę Fundacji im. Kościelskich w 1977 roku, dwie nagrody „paryskiej Kultury” (1977 oraz im. Zygmunta Hertza w 1989 roku), a także Nagrodę Fundacji Jurzykowskiego w Nowym Jorku w 1998 roku. Dodatkowo, został odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Leopolda II w Belgii oraz Krzyżem Komandorskim Orderu Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej w 2004 roku. Skalmowski był również członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich w Poznaniu w latach 1990-2008.

Bibliografia podmiotowa (wybór)

W twórczości Wojciecha Skalmowskiego znajduje się wiele znaczących publikacji, które kształtowały literacki i kulturowy krajobraz. Oto niektóre z jego ważniejszych dzieł:

  • Rosyjska podróż de Custine’a (pseud. M. Broński; II obieg wydawniczy; Niezależna Oficyna Wydawnicza NOWA 1981; pierwodruk: „Kultura” [Paryż], nr 3 / marzec 1976),
  • Totalitarny język komunizmu (pseud. M. Broński; II obieg wydawniczy; [b.m.w.] 1980; pierwodruk: „Kultura” [Paryż], nr 12 / grudzień 1979),
  • Teksty i preteksty (pseud. Maciej Broński; Instytut Literacki 1981; Biblioteka „Kultury”, tom 340; zawiera teksty z paryskiej „Kultury” z lat 1970–1980),
  • Niestrudzony Artur Koestler (II obieg wydawniczy 1983; w publikacji znajdują się również teksty Borysa Lewićkyja oraz Michaiła Hellera; pierwodruk: „Kultura” [Paryż], nr 11 / listopad 1981),
  • Lektury dla „Kultury” (Wydawnictwo UMCS 2004, ISBN 83-227-2293-1),
  • Studies in Iranian Linguistic and Philology (oprac. Leszek Bednarczuk, Anna Szczepańska-Krasnowolska; Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2004, ISBN 83-233-1872-7),
  • Listy 1970–2003 (współautor: Sławomir Mrożek; wstęp Andrzej Borowski; Wydawnictwo Literackie 2007, ISBN 978-83-08-03982-3).

Prace redakcyjne, udział w pracach zbiorowych (wybór)

  • Middle Iranian Stories (praca zbiorowa; opracowanie redakcyjne; współautor: Alois van Tongerloo; Leuven 1984),
  • George Orwell, Eseje (autor przedmowy; tłum. Anna Husarska; Puls, Londyn 1985),
  • Języki nowoirańskie [w:] Języki indoeuropejskie (red. Leszek Bednarczuk; t. I; Warszawa 1986, ISBN 83-01-03352-5),
  • Medioranica: Proceeding of the international Colloquium organized by the Katholieke Universiteit Leuven from the 21st to the 23rd of May 1990 (praca zbiorowa; opracowanie redakcyjne; współautor: Alois van Tongerloo; Leuven 1993),
  • Literary Postmodernism as a „Newsweek” [w:] The Postmodern Challenge. Perspective East and West (praca zbiorowa; red. Bo Stråth, Nina [Walentyna] Witoszek; Amsterdam-Atlanta 1999),
  • Prywatne lektury Jerzego Giedroycia [w:] Jerzy Giedroyc. Redaktor. Polityk. Człowiek (praca zbiorowa; oprac. Krzysztof Pomian; Towarzystwo Opieki nad Archiwum Instytutu Literackiego w Paryżu – Wydawnictwo UMCS 2001, ISBN 83-227-1783-0),
  • Przyboś czytany dzisiaj [w:] Stulecie Przybosia (praca zbiorowa; red. Stanisław Balbus i Edward Balcerzan; Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2002, ISBN 83-232-1211-2),
  • Sytuacja w Afganistanie [rozmowa z Saydem Fazelem Akbarem, kierownikiem Afgańskiego Ośrodka Informacji i Dokumentacji w Peszawarze] [w:] Realiści z wyobraźnią. Kultura 1976–2000. Wybór tekstów [t. II] (jako Maciej Broński; praca zbiorowa; oprac. Basil Kerski i Andrzej S. Kowalczyk; Wydawnictwo UMCS 2007, ISBN 978-83-227-2620-4; pierwodruk: „Kultura” [Paryż] nr 11 / listopad 1983),
  • Żydzi i Polacy dzisiaj [w:] Realiści z wyobraźnią. Kultura 1976-2000. Wybór tekstów [t. II] (jako M. Broński; praca zbiorowa; oprac. Basil Kerski i Andrzej S. Kowalczyk; Wydawnictwo UMCS 2007, ISBN 978-83-227-2620-4; pierwodruk: „Kultura” [Paryż] nr 3 / marzec 1984).

Bibliografia przedmiotowa (wybór)

W tej części przedstawiamy wybrane pozycje z bibliografii dotyczącej Wojciecha Skalmowskiego, które stanowią bogaty zasób źródłowy związany z jego działalnością i wpływem na polską kulturę.

  • Wojciech Karpiński, Rozmowa z Brońskim; „Tygodnik Powszechny” nr 40/1981; Przedruk [w:] Herb wygnania, Zeszyty Literackie, Paryż 1989; Iskry, Warszawa 1998,
  • Wojciech Karpiński, Teksty i preteksty (dot. książki pt. Teksty i preteksty); „Twórczość” nr 10 / 1981,
  • Janina Katz-Hewetson, Walka o treść, czyli walka z głupstwem; „Kultura” (Paryż), nr 11 / listopad 1981,
  • Zdzisław Kudelski, Nie zmarnowałem czasu, choć w kraju prawie nie istnieję (rozmowa z Wojciechem Skalmowskim); „Kresy” nr 16/1993,
  • Leopold Unger, Spacery z „Kulturą” – Jubileusz Wojciecha Skalmowskiego; „Tygodnik Powszechny” nr 28 (2818), 13 lipca 2003,
  • Jerzy Jarzębski, Samotność we dwóch (dot. książki pt. Listy 1970-2003); „Tygodnik Powszechny” – „Książki w Tygodniku”, 20 maja 2007,
  • Małgorzata I. Niemczyńska, Mrożek: Nie odpowiadam za Polskę (dot. książki: Listy 1970-2003); „Gazeta Wyborcza”, 17 kwietnia 2007,
  • Leopold Unger, Zmarł Profesor Wojciech Skalmowski; „Gazeta Wyborcza”, 21 lipca 2008.

Każda z tych publikacji przyczynia się do zrozumienia wielkiego dziedzictwa kulturalnego, jakie Wojciech Skalmowski pozostawił po sobie.

Oceń: Wojciech Skalmowski

★★★★★
Średnia ocena:4.66 Liczba ocen:25